Göbeklitepe oldu... 77 aday daha var

BAHREYN’deki UNESCO Dünya Miras Komitesi toplantısında kalıcı listeye alınan Göbeklitepe arkeoloji alanıyla birlikte Türkiye’nin listede bulunan yer sayısı 18’e yükseldi. İlk kez 1994 yılında UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne iletilen ‘Geçici Liste’de ise 2 karma (kültürel/doğal), 2 doğal ve 73 kültürel olmak üzere toplam 77 adet varlığımız yer alıyor.

İnsanlığın ortak mirası kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya tanıtmak, evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için işbirliğini sağlamak amacıyla UNESCO’nun Paris’te toplanan 17. Genel Konferansı kapsamında, 16 Kasım 1972 tarihinde ‘Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme’ kabul edildi.

Türkiye bu sözleşmeye 14 Nisan 1982 yılında taraf oldu. Uluslararası önem taşıyan ve bu nedenle takdire ve korunmaya değer doğal oluşumlara, anıtlara ve sitlere ‘Dünya Mirası’ statüsü tanınıyor. Sözleşmeyi kabul eden üye devletlerin UNESCO’ya başvurusuyla başlayan ve Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) uzmanlarının başvuruları değerlendirmesi sonunda tamamlanan bir işlem dizisinden sonra aday varlıklar Dünya Miras Komitesi’nin kararı doğrultusunda bu statüyü kazanıyor.

KİM SEÇİYOR?

UNESCO Dünya Mirası listesine girmek kültürel ve doğal varlıklara verilen en üst dereceli unvan. Bu unvana layık görülen bölgeler kamu teşvik imkanlarından da daha fazla yararlanma olanağına sahip olurken, turistlerin de daha fazla ilgisini çekiyor. Kiliseler, ulusal parklar, tarihi mezarlar, kentlerin tarihi bölümleri, arkeolojik alanlar ve şarap bağları gibi birbirinden farklı kültürel ve doğal varlık listede yer alıyor. Dünya Mirası listesine hangi varlıkların gireceğine 21 farklı ülkenin yetkililerinden oluşan komite karar veriyor. 4 yıllığına bu göreve seçilen üyeler, 163 BM üyesi ülke arasından dönüşümlü olarak belirleniyor.

18. MİRAS

Dünya genelinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kayıtlı 1073 kültürel ve doğal varlık bulunuyor. Bunlardan 832 tanesi kültürel, 206 tanesi doğal, 35 tanesi ise karma (kültürel/doğal) varlık olarak kabul gördü. Her yıl farklı bir ülkede gerçekleşen Dünya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artıyor. Türkiye’den bu listeye en son Göbeklitepe’nin girmesiyle birlikte sayı 18’e yükseldi.

ADAYLARDAN BAZILARI

İshakpaşa Sarayı, Ahlat yerleşim yeri ve mezar taşları, Harran, Karain Mağarası, Sümele Manastırı, Perge ve Sagalossos antik kentleri, Hacıbektaş Külliyesi, Gelibolu 1915 savaş alanı, Akdamar Müzesi, Bodrum Kalesi, Uzunköprü, Assos Arkeolojik Alanı, Ayvalık Endüstriyel Peyzaj, Hacıbayram Camisi, Nuruosmaniye Külliyesi, Aspendos Tiyatrosu, Alanya Kalesi...

İŞTE O KRİTERLER

İnsanın yaratıcı dehasının üst düzeyde bir temsilcisi olması.

Dünyanın bir kültür bölgesinde veya bir dönemde mimarlık veya teknoloji, anıtsal sanatlar, kent planlama veya peyzaj tasarımı alanlarında önemli gelişmelere ilişkin insani değer alışverişlerine tanıklık etmesi.

Yaşayan veya yok olan bir kültür geleneğinin veya uygarlığın istisnai, ender rastlanan bir temsilcisi olması.

İnsanlık tarihinin önemli bir aşamasını veya aşamalarını gösteren bir yapı tipinin, mimari veya teknolojik bütünün veya peyzajın istisnai bir örneği olması.

Özellikle geri dönülmez bir değişimin etkisi altında hassaslaşmış olan çevre ile insan etkileşiminin veya bir kültürün/kültürlerin temsilcisi olan, geleneksel insan yerleşimi, arazi kullanımı veya deniz kullanımının istisnai bir örneği olması.

İstisnai evrensel önem taşıyan sanatsal veya edebi eserler, inançlar, fikirler, yaşayan gelenekler ve olaylarla doğrudan veya dolaylı olarak ilgili olması (Komite bu kriterin tercihen diğer kriterler ile birlikte kullanılması gerektiğini kabul etmektedir.)

Üstün doğal görüngelere veya eşsiz doğal güzelliklere ve estetik öneme sahip alanları içermesi.

Yaşamın kaydı, yer şekillerinin oluşumunda devam eden önemli jeolojik süreçler veya önemli jeomorfik veya fizyografik özellikler dahil dünya tarihinin önemli aşamalarını temsil eden istisnai örnekler olması.

Kara, tatlı su, kıyı ve deniz ekosistemleri ve hayvan ve bitki topluluklarının evrim ve gelişiminde devam eden önemli ekolojik ve biyolojik süreçleri sunan istisnai örnekler olması.