Gitarın sesi gürleşti

 Klasik müzik virtüozlarımızın yarışmalar kanalıyla uluslararası platformda kendilerini kanıtladığı ilk enstrümanlardan biri gitardı. Kemancı Suna Kan’ın Cenevre Yarışması’nda yıldızının parladığı 1954 yılında gitarcı İrkin Aktüze, öğretmeni Sigfrid Behrend’in yönlendirmesiyle girdiği Cremona Gitar Yarışması’nda birinci olmuştu.
Yorumcu cephesindeki başarıların bestecilere şevk vermesi beklenir. Türkiye’nin klasik gitar repertuvarında patlama yaşanması için 1990’ları beklemek gerekti. Günümüzde ise solo ya da orkestra eşlikli pek çok konser programı oluşturabilecek nitelik ve nicelikte beste var elimizde.

İlk konçertoyu Rey yazdı
Uzun yıllar TRT Radyo-3’te hazırladığı programlarla Türkiye’de klasik gitarın tanınmasına, yaygınlaşmasına katkıda bulunan İrkin Aktüze bugün 85 yaşında. Gitar çalmayı, yazmayı sürdürüyor. Yeni yayımlanan CD’lerin müjdesini vermek amacıyla geçen hafta aradığımda gitar repertuvarı üzerine kapsamlı bir kitap hazırladığını söyledi. Türk bestecilerin gitar konusundaki veriminden söz ederken iki ismi özellikle vurguladı: “Öncü kabul ettiğim Can Aybars, Fazıl Abrak uluslararası repertuvarın yanı sıra kendi düzenlemelerini çalarlardı konserlerde. Elimizde ulusal beste yoktu. 1990’lardan sonra Türk bestecilerin özgün gitar eserlerinin çoğalmasında Savaş Çekirge, Ahmet Kanneci gibi solistlerin önemli rolü oldu.”

Cemal Reşit Rey ve öğrencisi Yüksel Koptagel klasik gitar repertuvarının Türkiye’deki öncü bestecileri. Joaquin Rodrigo’nun desteğiyle İspanya’da kompozisyon çalışan Koptagel ilk gitar bestelerini Sigfrid Behrend’in katkısıyla 1958’de Almanya’da yayımlamıştı. Rey ise 20 yıl sonra Alirio Diaz’dan aldığı ilhamla ilk gitar konçertomuzu yazmıştı. Eseri Diaz, 1978’de Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde seslendirdi.
Rey’in hemen ardından Ekrem Zeki Ün iki ve üç gitar için eserler yazdı, Fazıl Say konçerto besteledi.

Mimarların tutkusu
1980’lerin sonundan itibaren klasik gitarın sesinin daha fazla duyulmasını ve Türk bestecilerin eser yazmasını sağlayan bir grup tutkulu gitarcıydı. İlginç rastlantı, çoğu mimardı. İstanbul Gitar Festivali’nin kurucularından Samih Rifat ve birlikte konserler verdiği Mutlu Torun, tıpkı İrkin Aktüze gibi mimarlık öğrenimi sırasında çalgılarında solist düzeyine ulaşmıştı. 54 yıllık ömründe misyoner gibi çalışan ve ilk gitar yarışmamızı düzenleyen Savaş Çekirge inşaat mühendisiydi. Onun uluslararası şöhrete kavuşan öğrencisi Ahmet Kanneci ise mimar...

Aralarından sadece Kanneci’nin ulusal repertuvar oluşumuna katkısı bile takdire değer: 1996-2006 arasında İstemihan Taviloğlu, Turgay Erdener, Ertuğrul Bayraktar, Ertuğ Korkmaz onun ricasıyla üç albüme sığacak kadar solo eser besteledi. Fazıl Say ve Ertuğ Korkmaz’ın ardından (Kanneci’nin 35 yıllık ikna çalışmalarının sonucunda) Erdener bugünlerde gitarcıya ithafen bir konçerto yazıyor.
Kanneci’nin söylediklerine bakılırsa yurtdışındaki konserlerinde, özellikle gitar festivallerinde Türk bestecilerin eserleri çok ilgi görüyor: “1990’ların sonunda Belçika’da düzenlenen uluslararası gitar buluşmasında Erdener’in ‘Sonat’ını çaldığımda pek çok kişi eserin notasını istemişti. Gitar çalmayan bir bestecinin bu eseri yazdığına inanamadılar. Ölümünden 6 yıl sonra Japonya’daki bir festivalde Taviloğlu’nun ‘Gençler İçin’ini seslendirdiğimde tanınmış bir Japon gitarcı ‘Bizim için eser yazar mı’ diye sormuştu.”

Örnek alınacak imece
Koptagel’in ‘Fosil Süiti’ ve ‘Tamzara’sı milat kabul edilirse aradan geçen 60 yılda ulusal gitar repertuvarı sevindirici düzeye ulaştı: 20’ye yakın konçerto, 50 civarında oda müziği eseri... Çağdaş Sanatlar Vakfı’nca (ÇAĞSAV) yayımlanan çift CD’lik iki albüm bu zenginliğin gün ışığına çıkmamış boyutunu sergileme açısından önemli girişim. Tümü ilk kez kaydedilen eserler, müzikçilerin, orkestraların ve müzikseverlerin imecesiyle CD’ye dönüştü. Seslendirmeler gönüllü yapıldı, albümlerden ilki müziksever Atilla Önen, Fatih Üstünel, Yener Aksu, ikincisi Fatih Yazıcı, Kaan B. Koçak, Uğurcan Özses ve Başkent Müzikevi’nin maddi desteğiyle yayımlandı.
Her iki albüm de 2006’dan bu yana Ankara’da düzenlenen Türkiye Gitar Buluşmaları kapsamında kaydedildi. 2012’de düzenlenen altıncı buluşmada toplam 50 eser seslendirilmişti. Bunlardan 20’si ‘Gitarist Besteciler’, dokuzu ‘Gitar için Yazan Besteciler’ başlığı altında toplandı ve ‘Gitarla Buluşma’ adıyla yayımlandı. İstemihan Taviloğlu, Nejat Başeğmezler, Turgut Pöğün, Onur Türkmen albümde eseri seslendirilen çağdaş bestecilerimizden bazıları...

2016’daki 10’uncu buluşmada ana tema orkestra eşlikli eserlerdi. Nejat Başeğmezler, Süleyman Alnıtemiz, Cem Küçümen, Çetin Bilgin, Sinan Erşahin ve Okay Özdağ’ın konçertolarını Ertuğ Korkmaz’ın şefliğindeki Orkestra Akademik Başkent, Orhun Orhon’un yönettiği Ankara Gençlik Senfoni Orkestrası, Alessandro Cedrone yönetimindeki Orkestra Ankara seslendirdi. Gitarcı Ayşegül Koca, Tuna Yıldız, Hande Cangökçe, Yaşar Üçlüsü, Cem Çeliksırt, Kazım Çoğulu solist olarak yer aldı.
ÇAĞSAV, müzikseverlerin imecesiyle CD yayımlamayı sürdürüyor. Destek bekleyen projeler konusunda vakfın web sayfasından bilgi alabilirsiniz (cagsav.org).