Gezgin bir yazarın yaşam muhasebesi

‘Son Yolcu’nun kahramanı Deniz Çakır, 70 yaşına varmış bir yazar. Siyasi nedenlerle çok genç yaşta Türkiye’yi terk ettikten sonra hayatı Paris’te geçmiş. Ama Türkiye’yle bağını hiç koparmamış, Paris ve İstanbul arasında mekik dokumuş. Yunan bir kadınla evli, bir kızı var. Kendisinin İstanbul’la ilişkisinin anlatılacağı bir belgesel filmi bahane edip genç sevgilisiyle buluşmak üzere yola çıkmış. 70’lik yazar Paris - İstanbul uçak yolculuğunda anlatıyor her şeyi, daha doğrusu yaşam muhasebesine girişiyor.
Nedim Gürsel, ‘Son Yolcu’da öyle bir Deniz Çakır portresi çiziyor ki ‘kendisini anlatıyor’ diye düşünmemeniz imkânsız. Ayrıntılarda da bu fikri güçlendiriyor. Örneğin Deniz Çakır’ın kitaplarının adlarıyla Nedim Gürsel’inkiler aynı. Kitapların başlarına gelenler, açılan davalar, okur tepkisi de farklı değil.

YENİ BİR ROMAN KAHRAMANI
Tabii ki bu ilk bakışta böyle. Yazar bizi bir oyunun içine çekiyor. Öncelikle söylemem gerekir ki eğer anlatı halini almışsa hiçbir otobiyografi aslını tamamen yansıtmaz, kurmacanın kuralları onun değişmesine neden olur. Anlatılanlardan çok anlatılmayanlar, es geçilenler belirler otobiyografileri. Ama Nedim Gürsel’in yaptığı bu bile değil. Kendi yaşamöyküsüne sadık kalmıyor. Otobiyografiyi kurmacanın içinde harmanlayıp kendi yaşamöyküsünden yararlanarak yeni bir roman kahramanı yaratıyor.
Aslında sıkı okurları için Nedim Gürsel’in bu tavrı hiç de şaşırtıcı değil. İlk eserlerinden başlayarak kurmaca ile otobiyografisini birbirine katarak eserlerini oluşturdu. Bu durumu ifade etmekten de hiç çekinmedi. Eserleriyle ilgili konuşurken hep onlardaki otobiyografik unsurları açıkladı. Yaşamını etkilemiş olayları anlatılarının yapı unsurları haline getirdiğini anlattı.
Nedim Gürsel’in önceki kitabı ‘Son Fasıl’dı. “Beni etkilemiş yazar ve sanatçıların ‘son fasıl’larının izini bizzat yerinde sürmemin nedeni kendi ‘son faslımı’ yaşıyor olmam sanırım. Azrail zamandan çaldığı akrep ve yelkovanla kapıya dayandığında ‘Hoş geldin ama biraz bekle, vakit var daha!’ diyemem. Bundan sonrası bilinmez değil, bir bilene sormaya da gerek yok. Öncesi ardımda kaldı, sonrası önümde, yokluğa beş kala. Hepsi bu işte” diyordu.
‘Son Yolcu’da da aynı temanın izini sürüyor. Yakın bir gelecekte ölecek olma düşüncesi yazarı bir yaşam muhasebesi yapmaya zorluyor. Hayatını anımsarken, anne ve babasıyla ilişkisini, yaşamında belirleyici olduğunu anladığımız karısı ve son sevgilisi ile yaşadıklarını öncelikle düşünüyor. Tabii bir de bu muhasebenin yapıldığı uçak yolculuğu sırasında üzerinden geçtiği ülkeler var. Yazar kahraman tıpkı Nedim Gürsel gibi bir seyyah. Yolculuklarını kaleme almış. Bunların içinde kendisini en çok etkileyenlerden biri de Saraybosna’da savaş sırasında yaşadıkları olmuş. ‘Kürt’ olduğunu özellikle belirttiği sevgilisi Songül’ü düşünürken Saraybosna’yla Diyarbakır arasında bağ kuruyor ve Kürt sorununa nasıl baktığını anlatıyor. Türkiye kökenli bir ‘Yunan’ olduğunu belirttiği karısı Penelope ve onun babası da 6-7 Eylül olaylarını anımsatacaktır.

TENSEL HAZZI ÖNE ALAN BAKIŞ
‘Son Yolcu’ türlerarası bir kitap. Nedim Gürsel daha önce de denediği gibi kurgu ile otobiyografiyi iç içe geçirirken gezi edebiyatı ve deneme türlerini de işin içine katıyor. Bir yaşam muhasebesine uygun olarak siyasi görüşlerini yansıtmayı ve günlük siyasetin sorunlarını nasıl yorumladığını, tavrını anlatmayı da ihmal etmiyor. ‘Son Yolcu’nun yumuşak karnı, en çok tartışmaya açık yerleri de bu bölümler.
Nedim Gürsel’in anlatılarında en temel meseleler anneden ayrılma ve baba özlemidir. ‘Son Yolcu’nun çapkın babası Paris’te sevgilisinin kollarında can verirken ona hem bu hesaplaşmayı yeniden yapmasını sağlıyor hem de kadınlarla ilişkilerinde tensel hazzı öne alan bakış açısını da olumlamış oluyor.

BİZE DE AYNA TUTUYOR
Kahramanımız, ölümün çok yakında olduğu düşüncesiyle hayatın tatlarını son bir kez de olsa doyasıya yaşamak arzusunda. İstanbul’da Boğaz’a nazır bir otelde kendisini beklediğini hayal ettiği genç sevgilisiyle yaşayacaklarını düşünürken güncel siyaset çoktan ağlarını kurmuş ve ona hiç aklına getirmek istemediği bir gelecek hazırlamıştır. Bu gelecek bir anlamda onu yaşam çemberinin başına götürür. Ülkesini, çok sevdiği İstanbul’u terk edip gönüllü sürgün olmasına neden olan kararı vermese başına neler geleceğini de anlatır.
Nedim Gürsel’in ‘Son Yolcu’su bir ayağının çukurda olduğunu düşünen bir yazarın düşünsel dünyasını, yaşamıyla, ilişkileriyle hesaplaşmasını bize yansıtırken kendi yaşamlarımızı ve geleceklerimizi de düşündüren bir ayna vazifesi görüyor.

SON YOLCU�

Nedim Gürsel
Doğan Kitap, 2022
168 sayfa, 49 TL.