Eğlenceli bilim: ‘Zürafa Boynun Neden Uzun?’
Güncelleme Tarihi:
Fransız biyolog Leo Grasset, ‘Zürafa Boynun Neden Uzun?’da hayvanların anatomisi ve davranışlarını açıklarken bir yandan da evrimsel biyolojiyi popülerleştirmeye çalışıyor. Grasset, bilimi küstahlaşmaya kaçmadan eğlenceli bir yaklaşımla okuyucusuna sunuyor.
Zürafaların boyunları neden bu kadar uzundur? Zebralar neden çizgilidir? Afrika filleri neden diktatörlükle yönetilir? Manda sürüleri neden demokrasinin iyi bir örneğidir? Bal porsuğu neden doğanın en etkili kitle imha silahı olarak evrimleşmiştir? Fransız doğabilimci, biyolog Leo Grasset, ‘Zürafa Boynun Neden Uzun?’ kitabında bu ve benzeri ilginç soruları Afrika savanlarında uygulanan en son bilimsel araştırmalar ve kapsamlı gözlemleriyle cevaplamaya çalışıyor. Hayvan davranışlarının aslında göründüğünün aksine ne kadar karmaşık olabileceğini belirten Grasset, cevapların kesinlikten çok, olasılıklara tekabül edebileceğini vurguluyor. Ünlü genetikçi Theodosius Dobzhansky’nin “Evrimin ışığı olmadan biyolojideki hiçbir şeyin anlamı yoktur” demesine atıfta bulunarak, “Ne var ki bu ışık bazen, burada olduğu gibi, bilimsel araştırmaların hâlâ hararetle çözmeye çalıştığı tuhaf ve anlaşılması zor gölgeler oluşturabiliyor” diyor.
DirtyBiology YouTube sayfasının kurucusu Leo Grasset, 2013 yılında zebra popülasyonunu incelemek üzere Zimbabwe’deki Hwange Ulusal Parkı’na gider. Buradaki çalışmaları sırasında ‘bilimsel fotobelgesel’ hazırlamak için savanda kaliteli malzemeler olabileceğinin farkına varır. YouTube kanalı üzerinden yaptığı yayınlarla bilimsel teorilerini takipçilerine duyurmak ister. Ama kanalı istediği izleyici kitlesine ulaşamayınca, 15 yazı ve kendi çektiği fotoğraflarla bir blog hazırlar. Bilimsel bilgiler, yaşadıkları, araştırmaları ve kişisel deneyimleriyle, savan araştırmacılarının ortaya attığı ‘uçuk kaçık’ soruların cevaplarını içeren kısa makaleler koleksiyonu böylece ortaya çıkar.
GÖRÜNDÜĞÜ KADAR BASİT OLMAYABİLİR
Leo Grasset, kitabında evrimsel biyolojiyi popülerleştirmeyi amaçlarken, küstahlaşmaya kaçmadan, son derece eğlenceli bir yaklaşımı benimsiyor. Kitabının başında dişi veya erkek yalnızca birinde işlevi varmış gibi görünen bazı morfolojik özelliklerin diğerinde de bulunduğunu belirtiyor. Grasset meme uçlarının buna güzel bir örnek oluşturduğunu söylüyor. Kadınlarda bebek emzirmeye yararken erkeklerdeki rolünün ne olduğu belli değil, malumunuz. Biliminsanı kimliğiyle Grasset yine bir soru yöneltiyor: “Her şeyin bir işlevinin olması gerekli mi?” Canlılardaki evrimi yöneten kurallar arasında, aslan payının, özellikle savanda ‘seçilime’ ait olduğunun altını çiziyor. “Evrim karmaşık bir olaydır; bazı organların ortadan kalkmasına veya yenilerinin çıkmasına neden olabileceği gibi, mevcut organların yeni işlevler kazanmasını da sağlayabilir.”
Evrimde sürekli devam eden ‘yapma, bozma, onarma’ işi karşısında biyologların inceledikleri morfolojik yapıların işlevlerini anlayabilmelerinin bazen zor olabileceğini belirten Grasset, “Sırf bu yüzden de kimi zaman, sezgilerle hiç uyuşmayan birçok hipotez öne sürülebilir. Belki de sorun evrimi çözümlemek için çok basit bir çerçeveden bakmalarıdır” diyor. Darwin’in ‘Türlerin Kökeni’ adlı eserinde belirttiği gibi, diğer otçulların ulaşamadığı yükseklikteki yapraklarla beslenebilmek için uzun boylu olarak evrimleştiklerini savunmasına karşı bazı biyologların bu klasik görüşü yerle bir edecek yeni bir senaryo önerdiklerini söylüyor. Yeni teoriyle zürafa boyunlarının neden böyle oldukları konusunda biyologların senaryoyu geliştirmek için de bayağı uğraşacaklarını belirtiyor. Doğal fenomenlerin nadiren basit olduğunu ve onlara baktıkça daha karmaşık hale geldiklerini gösterdikten sonra savandaki kökenlerimizin ve evrimin alışkanlıklarımızı nasıl şekillendirebileceğini ele alarak kitabını bitiriyor. Grasset’in Darwinci teorileriyle büyülenmeye, şoke olmaya ve en önemlisi kahkahalarla güleceğiniz bir kitaba hazır olun.
Leo Grasset
İş Bankası Kültür Yayınları, 2021
Çeviren: Yonca Aşçı Dalar
136 sayfa, 25 TL.