‘Duende’ nedir?

Yıllar önce okuduğum bir kitap... Penguin European Poets dizisinden çıkan bir ‘Lorca’ kitabı. İki dilde çeviri şiirler.
İspanyolları anlatan ‘Duende’ başlıklı bir yazı. İnternette, kitaplarda anlamına dair Türkçe karşılıkların hiçbiri beni tatmin etmedi. Yazıyı okuduktan sonra buna karar verdim. İspanyol olmak nedir, bir İspanyol’u nasıl tanımlayacağız, tümü de ‘Duende’nin içinde. Bir ülkenin insanlarını bir kalemde tanıtmak gerçekten zor. Ortak payda bulabilir misiniz? Bir yabancı sizin ulus özetlemenizden bir anlam çıkarabilir mi? Kimi tanıyorsa ona göre bir ulusu tanımlar.
Bazı kelimeler kendi dili dışında anlam kaybına uğruyor.
Çevirmesi oldukça güç, mutlaka anlam kaybediyor.
Ünlü Rus yönetmen Andrey Tarkovski de ‘Nostalgia’ filminin adı için öyle söylemişti, bunu ancak Rusça söylerseniz bir anlam kazanır, o zaman anlarsınız, diye. Konusu da çok kırılgandır. Ülkesini terk etmiş ve vatan özlemi duyan bir entelektüelin hayatı.
Federico Garcia Lorca’nın, ‘Ignacio Sanches Mejias’a Ağıt’ını birçok çeviriden okudum.
Şiirin bir yerinde ‘öğleden sonra saat beşte’ deniyordu. Neden saat beşte, bunun nasıl bir anlamı olabilirdi?
Çevirileri okuduktan sonra bunun anlamını öğrendim. Boğa güreşçileri için asılan posterlerde, güreş saatini belirten bir tanımlamaymış meğer bu.
İnternetten İspanyolcasına baktım: ‘Tarde a las cico.’
Penguin European Poets dizisi çok güzeldi. Devam etmediğini öğrendim. Bildiğim son kitap ‘Yevtuşenko’ idi.
O dizide Türk şiiri antolojisi de çıkmıştı.
Nermin Menemencioğlu ile Fahir İz’in birlikte hazırladığı kitabın adı şöyleydi: ‘An Anthology of Turkish Verse’.
Bu tür kitaplar okura genel bilgi vermesi açısından çok yararlıdır. Bütün Türk edebiyatını bir kuşağa Yaşar Nabi Nayır’ın ‘Cep Kitapları’ tanıtmıştı.
‘Hayatı-Sanatı-Eserleri’ dizisinde Divan Edebiyatı’ndan bugüne kadar tarih yer almıştı.
Muzaffer Uyguner’in (1923-2002) hazırladığı ‘Hayatı-Sanatı-Eserleri’ dizisi, bugün de devam etmeli.