Dokuz yaşınızı geçtiyseniz okumanız gereken kitaplar

Cédric’i bilir misiniz? Hani “Sekiz yaşındaysanız hayat gerçekten çok zor” sözüyle müsemma çizgi karakteri. Bu yazı Cédric’le ilgili değil. Eğer Belçikalı yaratıcıları Raoul Cauvin ve Laudec, onu ‘her zaman sekiz yaşında bir çocuk’ olarak kurgulamasaydı ve Cédric, dokuz yaşına girseydi, ‘hangi kitapları okumalıydı?’ sorusunun bir miktar yanıtı bu yazı.
Epos Yayınları’nın yayınlamaya başladığı ‘Minerva’nın Genç Baykuşu’ adlı dizisi dokuz yaş üstü çocuklar için yani ilk gençlik yıllarını yaşayanlar için oluşturulmuş. Kitaplarının ilk üçü yayımlandı: Abdullah Aysu’nun ‘Su – Hayat Veren 2 Damla’, Melehat Kutun’un ‘Devlet – Yapma DEV’ ve Zeynep Direk’in ‘Çocuk ve Allah’ başlıklı çalışmaları.

Ele alınan konular ilk üç kitaptaki gibi ‘zorlu’ konular: Demokrasi, barış, kuantum, ahlak, ekoloji, tarım, ayrımcılık, feminizm, veganlık, milliyetçilik, şiddet, flört şiddeti, sosyal medya…
Bu zorlu konuları dokuz ya da 12 yaşında bir okur için tanımlamak ayrı bir çaba, bilgi, birikim ve hassasiyet gerekiyor.

SU SONSUZ MU?

Çiftçi Sendikaları Konfederasyonu kurucu başkanı Abdullah Aysu’dan örnek vereyim önce. “Sadece iki damla suyumuz var” diyor Aysu. Yani insanların kullanabileceği tatlı su miktarı, dünyadaki toplam suyun iki damlası kadar. Dünyadaki toplam suyun bir sürahi suya indirgendiği hesap şöyle:
“Bir sürahinin içini üç bardak su dolduralım. Sürahimizdeki sudan üç kaşık su alıp ayıralım. Kalan su, deniz ve okyanuslardaki toplam su kadardır. Üç kaşık su ise dünyadaki toplam tatlı su rezervini gösterir. Bu üç kaşık suyun iki kaşığı buzullarda, bir kaşığı ise yeraltındadır. Kaşığı ıslatan iki damla su ise nehirlerde ve göllerdedir. Denizlerde yaşayan canlılar dışındaki hayat bu iki damla su sayesinde devam eder. Toplam tatlı suyun bir buçuk kaşığını tarımda, geri kalanını sanayide kullanıyoruz. İki damla suyun sadece yüzde sekizini içme suyu ve günlük yaşamımızdaki temizlik gibi işler için kullanırız.”
Anlayacağınız, gökten yağmur olarak dökülen ve bize sonsuzmuş gibi gelen su aslında o kadar sınırlı ve değerli. Hayat su olmadan süremeyeceği için nasıl kullandığımız, nasıl paylaştığımız ve sahipliği yaşamsal bir sorun.

Devlet, gözle görülmeyen ve her yerde olan bir yapı olduğu için erken yaşlarda algılanması zor bir kavram. Böyle durumlarda aklıma oğlum henüz beş yaşındayken, İstanbul’dan İzmir’e yaptığımız yolculuk geliyor. Oğlum İzmir’e gideceğimiz için heyecanlı. Çocukların sürekli sorduğu o soruyu yineleyip duruyor: “İzmir’e geldik mi?”. Sonunda İzmir sınırlarına girdiğimizde, “Geldik” diyorum. Soru değişiyor “Hani nerede?”. “Burası” diyorum anlamıyor. Soru panik hale geliyor “Nerede, İzmir hani?”

İzmir bir hedef, somut bir şey olmalı onun için anlıyorum. Yrd. Doç. Dr. Melehat Kutun da, benzer bir somutlama yoluna gitmiş devleti anlatırken. Kutun’un temel cümlesi şu: “Devleti biz insanlar yaptık”. Dev bir robota benzetiyor devleti. Tüm metnin arka planında siyaset biliminde asıl tartışmalardan biri olan devlet denen yapının değiştirilebilirliğidir. Devlet kendiliğinden olagelen bir yapı mı? Gücünü nereden alıyor? İnsanlara nasıl davranıyor? Bu gibi sorulara anlaşılır yanıtlar veriyor Kutun.

Basit olmayan diğer bir konu ise din eğitimi. 13 yaş üstü okur için Prof. Dr. Zeynep Sirek’in kaleme aldığı ‘Çocuk ve Allah’, ilkgençlik çağındaki çocuklar için zorlu bir konuyu ele alıyor. Zeynep Sirek’in metnini, Türkiye Felsefe Kurumu Çocuklar İçin Felsefe Birimi Başkanı olan annesi Nuran Direk, gençler için uyarlamış, bilinmezliğin verdiği merakı, özyaşam öyküsünden örneklerle aktarmış. Sirek’in bu çalışmada izleği ise son yıllarda karşımızda devasa bir sorun yumağı olarak duran din eğitimiyle ahlaklı nesil yetiştirme yaklaşımı.
Şimdilik üç kitap var seride. Onlarcasını çeviri yoluyla Türkçede gördüğümüz bilimsel konuların ilkgençlik çağı okurları için oluşturulan kitaplara özgün bir katkı olarak çok değerliler.

SU: HAYAT VEREN 2 DAMLA
Abdullah Aysu
Epos Yayınları
80 sayfa, 22 TL.

DEVLET: YAPMA DEV
A. Ceren Okur
Epos Yayınları
80 sayfa, 22 TL.

ÇOCUK VE ALLAH
Zeynep Direk
Epos Yayınları
96 sayfa, 24 TL.