Doğulu Deniz ile Batılı James’in ‘cennet’ arayışı

Elimde Demet Cengiz’in İnkılâp Yayınevi’nden çıkan romanı ‘Adımı Deniz Koydular’ı tutuyorum. “Anneli öksüzler, babalı yetimler kitabıdır” diye tanımlanan romanı, Demet Cengiz tüm hırpalanmış çocuklara adamış. Aile içi sevgisizlik temasının hâkim olduğu roman, tüm musibetleri de bu sevgisizliğe bağlıyor. 1970’lerde İstanbul’un varoşlarından Seyrantepe’de doğan Deniz Yıldız’ın ve Londra’nın ışığı sönen semtlerinden Streatham’da doğan James Rowe’un ayrı ayrı işlenen trajik öykülerini ağlamadan okumak imkânsız gibi...
Biri Doğu’dan, diğeri Batı’dan iki hırpalanmış çocuğun öyküsüne eşlik ederken geri planda Türkiye’de ve dünyada olan önemli gelişmeler, sanki radyo açık kalmış da haber bülteni okunuyor hissi veriyor. Geri planda akan haberlerde Demet Cengiz’in araştırmacılığını ve gazetecilik becerilerini görüyoruz.
İhmal edilen, sevilmeyen, şiddet gören, tacize ve cinsel istismara uğrayan, cehennemde doğmuş çocukların görmek istemediğimiz acıları yüzümüze çarpılıyor. Roman işlediği konular bakımından çok sert ancak anlatımdaki yumuşaklık sayesinde okur perişan olmaktan kurtuluyor.
Doğu’daki çocuk Deniz Yıldız ile Batı’daki çocuk James Rowe’un cennet arayışı aynı olabilir mi? Romanı okurken “Bir çocuk cehennemde doğmuşsa orayı dünyası bilir ve onu cennete de alsalar kendi cehennemini özler” cümlesinin altını çizdikten sonra uzun süre üzerinde düşündüm.
‘Adımı Deniz Koydular’ Türkiye’deki pek çok olaya ve gerçek kişiye değiniyor. Atıflarıyla uzun bir kortej yürüyüşünü anımsatan romanda kimler yok ki? Türkan Saylan, Fazıl Say, Bedri Baykam, İlker Başbuğ... Kendinizi bir anda Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği’nin kurucusu Türkan Saylan’ın organize ettiği, 25 yaşındaki Fazıl Say’ın ilk Türkiye konserinde buluyorsunuz. Yazar, yıllar önce şiddet gören kadınları incelerken “Çok acı var, dayanamıyorum” notu bırakarak intihar eden sosyolog Dicle Koğacıoğlu’nu da unutmamış...
Romanın içeriği ve yazımı kadar tasarımına da önem verilmiş. İç içe geçmiş iki öyküde Deniz Yıldız’ın bölümleri Roma rakamlarıyla belirtiliyor ve birinci tekil şahıs dili kullanılıyor. James Rowe’un bölümleri ise hapisteki bir mahkûmun duvara attığı çiziklerle belirtilmiş ve konuşmada veya yazıda pek rastlamadığımız ikinci tekil şahıs dili kullanılıyor. Bu seçimin bir maksatla yapıldığı ise romanın sonlarına doğru anlaşılıyor. Deniz Yıldız’ın bölümleriyle alakalı ancak kendi başına bir bütünlüğü olan zeytin ağacı bölümleri ise büyülü gerçekliğin güzel örneklerinden birini veriyor. Kitabın içinde kronolojik sıralanmayan bu bölümler zeytin ağacı sayışlarıyla belirtilmiş. Kapaktaki kızıl saçlı, yeşil gözlü kişinin erkek mi kadın mı olduğu anlaşılmıyor. Çünkü kapaktaki kişi, Deniz Yıldız ve James Rowe’un harmanından oluşuyor. Demet Cengiz imzalı bu ilk roman, bir hafıza egzersizi niteliği de taşıyor...

ADIMI DENİZ KOYDULAR�

Demet Cengiz
İnkılâp Kitabevi, 2021
304 sayfa, 32 TL.