Doğanın direnişi

Bir ağaç yalnızca kendisini çevreleyen orman kadar güçlü olabilir. Ormancı yazar Peter Wohlleben, ‘Ağaçların Gizli Yaşamı’nda ağacı bireye, ormanı ise topluma benzetip ağaçların acıyı hissedebildiğini ve hafızaları olduğunu belirtiyor. Bilimsel araştırmalara göre ağaçlar tipik insan davranışları sergiliyor. Yetişkin ağaçlar beraber yaşadıkları yavrularını koruyor, onlarla ilişki kuruyor ve büyümelerine yardımcı oluyor. Ayrıca ağaçlar birbirini yaklaşan tehlikelere karşı uyarıyor ve aralarında hasta ya da acı çeken ağaçlarla besinlerini paylaşıyor. Yani ağaçların da biz insanlar gibi toplumsal hafızaları, korunma içgüdüleri ve birer kalpleri var. Nâzım Hikmet ‘Davet’ adlı şiirinde “Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşçesine” sözleriyle bu dünyanın, cennet ve cehennemin de bizim olduğunun altını çizer.
Bir ağaç gibi kökümüzü salıp koşulsuz aidiyet duygusunu hissedebilir miyiz? Toplumsal bilincimiz tam ortasından kesilirse kaldığımız yerden devam edebilir miyiz? Köklerimiz bizi nereye götürüyor? Bir ağaç kadar özgür müyüz? Sanatçı Tufan Baltalar, tüm bu soruların cevaplarını ‘Kayıt Dışı’ başlığını taşıyan sergisinde arıyor.

Direnişin resmini yapan Tufan Baltalar, bu karşı duruşun ‘Kayıt Dışı’ sergisindeki yansımasını şu sözlerle anlatıyor: “Bu direniş; koşullar tarafından biçimlendirilirken, sistemler tarafından sarılıp sarmalanırken, genel içinde yokmuşuz gibi hissedip aidiyet hissedemezken, her şeye rağmen ayakta kalmak ve devam etmeyi içeriyor. Çalışmalarımla bu ayakta kalmanın öznel duyurusunu yapıyor ve aynı zamanda da kişiselin kaydını tutmuş oluyorum.”
‘Kayıt Dışı’, Baltalar’ın son üç yılda ürettiği çalışmalardan oluşuyor. Sanatçı bu defa doğanın önemli bir parçası olan ağacın yanında rüzgârı da resmediyor. Rüzgâr ağaçları adeta bir cimnastikçi gibi esnetiyor. Baltalar’ın ağaçları rüzgârın şiddetine karşı durmak için eğiliyor ama asla yıkılmıyor. Baltalar’ın kompozisyonlarında rüzgâr, bazen kuzeyden esiyor, bazen de hafif bir meltem şeklinde görülüyor. Rüzgârın esiş yönü ve şiddetine göre değişen ağaç gibi biz de değişen koşul ve durumlara uyum sağlamaya ya da kendimizi korumaya çalışıyoruz.

Tufan Baltalar insanı da doğanın bir parçası olarak görüyor: “Kendimizi doğanın bir parçası ve onun elemanlarından birisi olarak görmek bana en tanıdık gelen yaklaşım. Tüm karmaşasıyla içinde bulunduğumuz durumları anlamaya çalışırken doğadan ve onun içinde yer alış biçimimizden hareketle yola çıktığımızda kendi doğrularımız ile sistemin dayattıkları arasında büyük bir gerilimin olduğunu fark edebiliriz. Dışımızda gelişen bu durumların üzerimizdeki etkilerine katlanmak ve onlara dayanma gücünü kendimizde bulabilmek, devam edebilmek için çok önemli hale geliyor.”
Sistemin hem içinde hem de dışında olmanın ne demek olduğunu ‘Kayıt Dışı’ sergisinde araştıran Tufan Baltalar, “Doğa yaşamdaki evimiz ve ev toplumdaki doğamızdır” diyor.
Rüzgârın ters estiği zor koşullarda insanın ayakta kalabilme direncini odak noktasına alan ‘Kayıt Dışı’, 1 Ocak 2022’ye kadar Pilot Galeri’de.