‘Damdaki Kemancı ile hepimizin yüreğinde balıklar oynuyor şu an...’

‘Damdaki Kemancı’nın sizlerdeki yerini sorayım önce.
Binnur Kaya: Cüneyt Gökçer’in 90’lı yıllarda Devlet Tiyatrosu’nda tekrar oynadığı versiyonunu izleme şansına sahip olmuştum. Fikir eyleme geçmediği sürece fikir olarak beyninde kalıyor ve çürümeye devam ediyor. Mehmet Ergen’in ve Lerzan Pamir’in yaptığı şey önemli, hep insanların risk almayacağı şeyler yapıyorlar. Bu kalabalık kadroyu bir araya getirebilmek çok önemli. Korosu, dansçısı, orkestrası, oyuncusu var ve bu insanların hepsinin bir işi var. İnsanların bir araya gelme isteği, özverileri ve disiplinleriyle çıkmış bir iş bu.

Sizi tiyatroda pek görmüyoruz. Geçen sene, uzun bir aradan sonra en son ‘Kozalar’daydınız. ‘Damdaki Kemancı’nın bir parçası olmaya nasıl ikna ettiler sizi?
Binnur Kaya: Yıllar önce BKM’de ‘Bana Bir Şeyhler Oluyor’da oynadım, sonra çok uzun bir ara var. ‘Kozalar’ı da Fransa’daki Avingnon Tiyatro Festivali’ne hazırlamıştık. ‘Damdaki Kemancı’nın hayatımda duygusal bir yeri var. Eseri, şarkıları çok severim. Çocukluğumdan beri ailecek çok sevdiğimiz bir müzikal bu. O kadar akıllıca yazılmış, acıyı nükteli bir şekilde tattıran bir eser ki... Böyle bir şeyle çıkarsız bir ilişkiniz varsa kalpten bir şekilde buluşuluyor. Mehmet Ergen ve Lerzan Pamir ile tanıştığımızda zaten benim için kalpten kalbe bir yolculuk başlamıştı. Mehmet Ergen aradığında canım çok sıkkındı, tiyatro yapmayacaktım... Arayan Mehmet Ergen olduğu için, ‘Damdaki Kemancı’yı Zorlu’nun prodüksiyonu olarak, Talimhane Tiyatrosu yapacak şeklinde teklif edildiği için... Reddedilir gibi değildi. Sonra Mehmet Ali Kaptanlar var... Çok kısa sürede tüm şarkıları çıkarabilmek, onu seyretmeye doyulmaz şekilde hayata geçirebilmek her babayiğidin yapabileceği bir şey değildir.

Mehmet Ali Bey sizin yolunuz nasıl düştü oyuna?
Mehmet Ali Kaptanlar: Yaz sonu Mehmet (Ergen) arayıp söylediğinde ikinci cümleye geçmeden “Tabii” dedim. Cüneyt Gökçer’in Ankara’da yaptığı 1969’daki prodüksiyonu değil ama İstanbul’da yaptıkları prodüksiyonu izlemiştim ben de. ‘Damdaki Kemancı’ hepimizin konservatuvardan bildiği bir müzikal. Çok güzel yazılmış bir eser, rol de oyuncuyu sırtına bindiriyor ve götürüyor.

Özgür Çevik: Ben sonradan kaydını izledim. Keşke o döneme denk gelip Cüneyt Gökçer’i de sahnede izleyebilseydim. Güzel bir gecede dilediğim bir dilek gerçek oldu herhalde... Mehmet Ergen, Zorlu’ya bir hediye verdi, buradaki herkese bir hediye verdi ama bana gerçekten çok büyük bir armağan verdi. Başından beri onun bana güveniyor olması bile büyük bir armağan, yerine kendimi koyduğumda şüphelerle gelen bir adamdım yapabilip yapamayacağıma dair.

Daha önce tiyatro yaptınız mı?
Özgür Çevik: Ufacık bir tecrübem var, ‘Romantika’ diye bir müzikal vardı ama bu ölçekte bir müzikal değildi...

Ama müzisyen olduğunuz için bir yandan da zorlanmadınız...
Özgür Çevik: Müzikal anlamda daha rahattım. Ama sahnede bir şeyi gerçeğe dönüştürme konusunda... Daha başlarındaydı provanın, Mehmet Ergen’e gidip “Ağabey bak hâlâ şansın var, istersen değiştirebilirsin” dedim. “Saçmalama” dedi. Herkes “Bu oyunu o kadar çok seviyorum, yeter ki oyun güzel olsun, ben gidebilirim” dedi. Herkes söyledi bunu!

Binnur Kaya: Ben çok dırdır ediyordum çünkü çok korkuyordum yetişmeyecek bu kadar kısa zamanda diye. Oyunun bendeki hissini Metin Altıok’tan söyleyebilirim: “Yıldızlı bir gece, ay da vardı. Sen gülümseyince yüreğimde bir balık oynadı”. Mehmet Ergen bir hayal kurdu gerçekleştirmek üzere ve gülümsedi ve hepimizin yüreğinde bir balık oynadı ve hepimiz aynı anda gülümsedik. Hepimizin yüreğinde balıklar oynuyor şu an.

Özgür Çevik, Bahar Çuhadar, Mehmet Ali Kaptanlar, Binnur Kaya / Fotoğraf: Murat Şaka

Bugüne ne söylüyor bu klasik sizce?
Mehmet Ali Kaptanlar: Bu insanlar, Yahudiler, yüzyıllardan beri hep ötelenmiş insanlar. Her zaman göç halindeler. Tevye’nin bir lafı var: “E ama burası bizim evimiz, yurdumuz. Neden gidelim?” Şu anda Suriye’den göçler var, insanlar çoluğuyla çocuğuyla denizde boğuluyorlar. Bunlar kendi kendilerine yola düşmüyor! Ölmeyi göze alarak yola düşmüyorlar; bir şeylerden kaçıyorlar. Burada da bu insanların tedirgin edildiklerini, evimiz yurdumuz dedikleri yerden gitmelerini görüyoruz. Bu acıtıcı bir şey. Yarın bir gün bizim başımıza da gelebilir. Sadece bu Anatevka’nın oyunudur, bir Yahudi oyunudur, sadece onların acısını anlatıyor diye bakmıyorum ben.

Özgür Çevik: Metaforik bakmak gerekiyor. Türklerin mübadelede Selanik’ten gelmesindeki değişim de aynı. Onların buraya gelmesi, Rumların oraya gitmesi... Ait olduğun yerden uzaklaştırılmak, seni bir şeylerin zorlamasıyla ilgili bir oyun.



Çarlık rejimi yıkılmak üzere ve biz Rusya’nın küçük bir Yahudi köyü olan Anatevka’da, koca dünya değişirken aslında kimsenin umurunda olmayan, geleneğine bağlı küçük bir topluluğun bu değişim esnasında yaşadıklarını izliyoruz...
Mehmet Ali Kaptanlar: 1917 Devrimi öncesindeyiz... Çarlık Rusya’nın o baskısından, o zulmünden komünizme geçilmesi, tam o dönem. İnsanların her şeyleriyle tedirgin olması. Bütün halkların; sadece onların değil. Eğleniyoruz, şarkılar söylüyoruz ama onu da göz ardı etmemeli. Acı var, aşk var... Dinine bu kadar bağlı olan Tevye’nin gelenekleri nasıl yıktığını görüyoruz. Devrimden önce devrimi yaratıyor adam. Perchik’in de etkisiyle...

Binnur Kaya: Bu insanlar bu evrensel hikâye içinde mücadele eden yürekli insanlar. Değişime ayak uyduran insanlar. Bağımlılıklarımızı, inançlarımızı, istediklerimizi, yapmak zorunda olduklarımızı barındırdığı gibi sorgulatıyor da oyun.

Özgür Çevik: Bu kadar dramatik şey anlattık; insanın toprağından kopması, eleneklerinin kırılması... Oyun komik. İşte büyüsü bu!



Mehmet Ali Kaptanlar: Mehmet’in hep söylediği gibi bu adamlar müzisyen. Damda bir kemancı! Adamın biri çıkıyor, eski püskü de olsa onu orada çalıyor. Bir şeylere tutunuyor. Her an düşebilir. Bunları göze alıyorlar. Belki de iyi olmuş bu adamların gitmeleri. Birçoğu Amerika’ya gidiyor ve orada Broadway’i yaratıyorlar.

Müzikal ‘Gelenek’ parçasıyla başlıyor, “Geleneklerimiz sayesinde yıllardır dengemizi korumayı başardık” diyor Tevye.
Binnur Kaya: O gelenekler bizi dengede tutuyor, ortak hafızayı belirliyor. Birbirimizi anlıyoruz, yol alıyoruz, bazen çatışıyoruz. Bazen gelenekleri bırakmamız da gerekiyor. Bir coğrafyanın geleneği adı altında bir uygulama olabilir. Küçücük bir kızı koskoca bir adamla evlendirmek olunca, o geleneği kaldırıp atman gerekiyor. Bu geleneği yıkman gerekir.

Lerzan Pamir / Fotoğraf: Murat Şaka

‘PROVALAR MATEMATİK PROBLEMİ GİBİYDİ’
Zorlu PSM’nin ilk Türkçe müzikal prodüksiyonu olan ‘Damdaki Kemancı’, Talimhane Tiyatrosu işbirliği ile Mehmet Ergen’in yönetmenliğinde, sekiz hafta gibi kompakt bir sürede hazırlanmış. Süreci, yardımcı yönetmen Lerzan Pamir’den dinledik:
Talimhane Tiyatrosu olarak ‘Seni Seviyorum Mükemmelsin Şimdi Değiş’te ikili prodüksiyon şeklinde Zorlu ile bir araya gelmiştik. Altı kişilik bir yabancı müzikaldi. Daha sonra birlikte ‘Yoldan Çıkan Oyun’u yaptık. ‘Damdaki Kemancı’ az yapılan bir işti, yerli bir müzikal yapmak istiyorduk. Bilinen bir ezgide, insanlara tanıdık bir his verecek ve kalabalık bir müzikal yapalım istedik. Coşkulu bir iş olsun istedik. Birçok insanda manevi değeri olan bir müzikal bu. Kasımda karar verip 2 Ocak’ta prömiyer yaptık. Mehmet Ergen yaptığı her işi tekrar çeviriyor çoğunlukla. Baştan çevirdik ve bütün şarkı sözleri de baştan yapıldı. Provalar matematik problemi gibiydi; onun onunla sahnesi var, o çıkarken o girsin... İkili-üçlü çok sahne var ama bir yandan da çok büyük parçalar var. Yaratıcı ekibimizin bir kısmı ve koreografimiz yurtdışından geldi, ona uymak gerekiyordu saat olarak. Zorlu’nun halihazırda sezon açık olduğu için programı vardı; sahne her an boş değildi, prodüksiyonu minicik bir odada yaptık. Yılbaşında bütün ekip buradaydık, yeni yıla da beraber girdik 31 Aralık’ta. 1 Ocak’ta da beraber çalıştık. O şekilde yetiştik...



DAMDAKİ KEMANCI
Yazan: Joseph Stein, Müzik: Jerry Bock, Yöneten: Mehmet Ergen
Oyuncular: Alican Altun, Anıl Altınöz, Aksel Kohen, Aysan Sümercan, Ayşe Nur Köksal, Bekir Çiçekdemir, Binnur Kaya, Ceren Gündoğdu, Defne Koldaş, Deniz Celiloğlu, Derman Çinkılıç, Elçin Çelik, Görkem Acar, İzzet Bana, Kerem Özgüneri, Kemal Kayaoğlu, Nihal Koldaş, Mehmet Ali Kaptanlar, Mert Aydın, Özgür Çevik, Selçuk Borak, Seymi Mazliyah, Sidel Mizrahi, Sükan Kahraman, Ufuk Tevge.
Chromas Koro: Başak Doğan (şef), Berru Tüze, Çağkan Genç, Damla Topçu, Didem Ken, Ezgi Barhan, Ezgi Işık, Furkan Yağız Arınkal, Josilyn Markel, Kaan Kök, Övgü Küçükateş, Mustafa Can Akbaş, Özberk Şahin, Özlem Kalaycı, Semih Değirmenci.
Orkestra:  
Piyano: Emin İnal. Keman: Murat Anıl Erginol, Balkan Tüysüz. Çello: Burak Ayrancı, Yasin Kula
Bas: Şahin Bahçeban. Flüt: Recep Fıçıyapan, Didem Karakaya. Klarinet: Barış Yalçınkaya, Çağdaş Engin. Gitar: Can Ercan, Kerem Türkaydın. Trompet: Volkan Coşar, Onurcan Çağatay. Trombon: Dilan Selek İlhan, Taşkın Akarsu. Perküsyon: Ahmet Sakkaf, Ayberk Garagon.

‘Damdaki Kemancı’ 25, 26 Ocak ve 6, 13, 14 Şubat’ta, 20.30’da Zorlu PSM’de izlenebilir.