Çok keyifli bir yapbozun içinde

‘Sinekkuşu’nun yazarı Sandro Veronesi’yi tanımayanlar için birkaç küçük notla başlayalım. Kendisi bir İtalyan ve ülkesinin en önemli edebiyat ödülü olarak nitelenen Premio Strega’yı iki kez kazanmış bir isim. Kaleminden her çıkan, ülkesinde büyük bir ses getiriyor ve çok okunuyor. Gazete yazılarından çocuk hikâyelerine kadar uzanan geniş bir algı evreni var. Bunun etkilerini, Türkçede yeni yayımlanan kitabı ‘Sinekkuşu’nda da görüyoruz. ‘Sinekkuşu’, Veronesi’nin tüm edebiyat hünerlerini daldan dala, türden türe, zamandan zamana atlayarak gösterdiği tam bir çağ romanı. Gerek klasik roman formunu zorlayarak gerekse de kronolojik akışa bir tepki gibi algılanabilecek yarattığı zamansal kırılmalarla yeni roman anlayışının da rotalarından birini sunuyor yazar. Bu arada ‘Sinekkuşu’, Veronesi külliyatının dokuzuncu kitabı. Türkçeye ise bugüne kadar yeni kitabı da işin içine dahil edersek üç romanı çevrilmiş durumda. 2012’deki ‘Yüzleşme’ (Doğan Kitap), 2015’teki ‘XY’ (Pegasus) ve şimdi, ‘Sinekkuşu’.
Sabır ve dikkat gerektiren bir roman olan ‘Sinekkuşu’, göz doktoru Marco Carrera’nın hikâyesini anlatıyor. Fakat bu hikâye, asla bilinen yoldan gitmiyor. Yazar, yeni anlatım biçimleri arasında okurunu deyim yerindeyse akışın içine doğru sürüklüyor.

Veronesi, Carrera’nın hikâyesini zamanda ileri geri hareket ederek aktarıyor. Bölüm başlıkları bu anlamda en önemli yol göstericileri. Okurlara 1970’lerde, 2018’de veya 1999’da veya sonunda 2030’da olduğunu söylüyor. Bu arada zamanlarla birlikte anlatım, anlatımla birlikte formun kendisi de değişiyor. Alışılagelen birinci çoğul şahıs anlatımından bazen saf diyaloglara, bazen mektuplara, şiirlere, elektronik postalara, envanter dökümlerine, kartpostallara savruluyor anlatım. Veronesi hayatın tüm parçalarından alıp romanın dünyasına bırakıvermiş gibi. Bu büyük mozaiği birleştirmek ise okurlara kalıyor. Carrera’nın romanla bir yapboza çevrilmiş hayatını parça parça birleştiriyoruz akışla birlikte.
Roman -doğrusal bir zaman dilimine oturtursak eğer- Carrera’nın 1960’lardaki çocukluğundan 2030’daki ölümüne kadar olan hayat hikâyesini anlatıyor. Anne-babası, kardeşleri, karısı, sevgilisi, kızı ve torunu, tıpkı bir ergen olan arkadaşı ve bir psikiyatr gibi önemli roller dönüyor çevresinde ama onun merkezdeki görevi değişmiyor. Romanın parçaları genellikle Carrera ile ilgili olarak veya onun bakış açısından okurlara sunuluyor.
Merkeze aldığı kahramanı ve etrafında dönenlerle ‘Sinekkuşu’ herhangi denebilecek bir insanın, Carrera’nın hikâyesi olmakla birlikte, öte yandan bir aile, arkadaşlık ya da aşk hikâyesi olarak da okunabilir; çünkü romanın parçalı yapısı bu çok yönlü okumalara da oldukça açık.
Sandro Veronesi, anlatım olanaklarını farklılaştırıp çeşitlendirerek ortaya çetin ceviz ama çok keyifli bir bulmaca sunuyor. Mizahın ve hüznün sınırlarını da çok iyi belirleyip okura bu dolambaçlı yollarda keyif alacağı tüm durakları koymayı da ihmal etmiyor.
Bu arada ‘Sinekkuşu’, yıl içinde Francesca Archibugi tarafından sinemaya da uyarlanmış. Romandan sonra filmini de izlemeyi sevenlere duyurulur.

Sinekkuşu
Sandro Veronesi
Çeviren: Eren Cendey
Can Yayınları, 2022
304 sayfa.