‘Coğrafya mahkûmu’ ülkeler

Coğrafya her zaman iç ve dış politikayı şekillendiren unsurlardan biri oldu. Coğrafya koşulları tarihte imparatorlukların, günümüzde devletlerin nasıl büyüdüğünü ya da nasıl küçüldüğünü belirleyen önemli bir etken. Coğrafi şartlar çoğunlukla liderlerin hırslarının nerede durması, nerede devam etmesi gerektiğini de belirledi. Siyasi ve diplomatik tercihler, iklimler, dağlar, denizler, ovalar, nehirler ve binalarla şekillendi. Coğrafyanın diplomasideki öneminin farkına varan ödüllü gazeteci Tim Marshall’ın konuyu derinlemesine işlediği ve New York Times’ın en çok satan listesinde de yer alan ‘Coğrafya Mahkumları’, Epsilon Yayınları etiketi, Mert Doğruer çeviriyle yayımlandı.
On bölümden (Rusya, Çin, ABD, Batı Avrupa, Afrika, Ortadoğu, Hindistan ve Pakistan, Japonya ve Kore, Latin Amerika, Kuzey Kutup Bölgesi) oluşan kitapta Marshall , dünya tarihini belirleyen önemli faktörlerden biri hakkında bir anlayış sunmak için geçmiş, şimdiki zaman ve geleceğe dair kalemini konuşturmuş. İngiliz Sky News televizyonun eski diplomasi editörü Tim Marshall, cevapların jeopolitik araştırmalarda yattığını, yani coğrafi faktörlerin uluslararası politikayı şekillendirdiğini savunuyor. ‘Coğrafya Mahkumları’ iklim, coğrafi koşullar, yer altı ve yerüstü kaynakların tarih yazımında ve güncel dünya meselelerinde çok sık göz ardı edildiğini vurguluyor. Yazar kitabında ‘coğrafya’nın hem ‘ne’ hem de ‘neden’ sorularının büyük ölçüde muhatabı olduğunu söylüyor. Doğada ‘insan’ gibi önemli bir faktör varken, küresel politikayı anlamak için sadece coğrafyayı bilmek yetmeyecektir ama yazarın konuyla ilgili çok iyi temeller attığı da bir gerçek.

Yazar giriş bölümünde, “Üzerinde yaşadığımız topraklar bizi her zaman şekillendirdi. Savaşlar, iktidar, siyaset ve artık yerkürenin neredeyse her yerini işgal eden halkların sosyal gelişimi, coğrafyanın etkisiyle biçimlendi. Teknoloji, insanlar arasındaki hem düşünsel hem fiziksel uzaklığı kat edebiliyor gibi görünebilir ama üzerinde yaşadığımız, çalıştığımız ve çocuklarımızı büyüttüğümüz toprağın çok önemli olduğunu unutmak kolaydır; tıpkı hepimizin etrafındaki nehirlerin, dağların çöllerin göllerin ve denizlerin her zamanki gibi, bu gezegenin 7 milyar sakininin tercihlerini daima bir noktada etkilediği gerçeğinde olduğu gibi” diyerek aslında coğrafyayı bilmiyorsak tam resme sahip olamayacağımızı vurguluyor.
Putin’in neden Kırım ile ilgili bu kadar saplantılı olduğunu, ABD’nin neden küresel bir süper güç haline geldiği ya da Çin’in Tibet’i neden işgal ettiğini merak ediyorsanız bu kitap ipuçları sunuyor. İran’ın dağlık arazisinin bütünleşik bir ekonomiye sahip olunmasının altındaki neden olduğunu öne süren yazar, Avrupa’yı ulus devletlere ayırmadaki nehirlerin rolüne vurgu yapıyor. Marshall Türkiye-Irak sınırında yer alan dağların, Suriye sınırında olmamasının Ortadoğu ve dünya politikasındaki sonuçlarını da irdeliyor. Günümüz dış siyasetindeki zorlukların perde arkasındaki jeopolitik etmenlere özgün bir bakış açısı getiren ‘Coğrafya Mahkumları’, yaşadığımız dünyayı algılarken bize önemli on ‘harita’ sunuyor.
Sözü Marshall’a bırakalım: “Yıldızlara uzandığımızda, önümüze öyle engeller çıkacak ki belki de birlikte hareket etmeden başarılı olamayacağız. Evrende Rus, Amerikalı, Çinli olarak değil, insanlığın temsilcileri olarak gezmek zorunda olacağız. Ama, yerçekiminin prangalarını kırmış olsak da hâlâ kendi zihinlerimizin içine hapsolmuş, ‘öteki’ dediğimizden duyduğumuz şüphelerle ve dolayısıyla kaynakların kullanımı için duyduğumuz ilkel rekabet dürtümüzle kuşatılmış durumdayız. Hâlâ çok yolumuz var”.

Coğrafya Mahkumları
DÜNYANIN KADERİNİ DEĞİŞTİREN ON HARİTA
Tim Marshall
Çeviren: Mert Doğruer
Epsilon Yayınevi, 2018
289 sayfa, 25 TL.