‘Çağrı’sını sürdürüyor

ALTINCI yüzyıl... Putlar ve heykeller üzerinden birçok Tanrı’ya tapan Mekke şehri ve sakinleri... Yörenin ileri gelenleri, önemli bir ticaret merkezi olma vasfından ve çok Tanrılı inanç sistemlerinden memnun. Okuma yazma bilmeyen Muhammed ise toplumdan uzak bir yerde, Hira Dağı’nda inzivaya çekilmiş. Sevenleri ve yakınları merak içinde; nihayetinde Allah’ın emirleriyle (vahiy) aralarına dönüyor. Lakin onun tebliğ ettiği emirler, yönetici sınıfı, özellikle de Ebu Süfyan’ı rahatsız ediyor. Çünkü Muhammed’in taşıdığı mesajlarda kadınlara ve kölelere eşitlik, komşulara yardım, dayanışma, elindekini olmayanla paylaşma, diğer dinlere mensup kişilere hoşgörü gibi toplumsal kutuplaşmaları eriten, denge getiren yeni fikirler ve haklar var. Dolayısıyla iş çok geçmeden başkaldırıya ve başlayan isyan hareketini bastırmaya uzanıyor. İnananlara işkence ve zulüm uygulanırken amcası Hz. Hamza’nın koruması altındaki Hz. Muhammed verilen zorlu mücadele sonucu insanlığa yeni bir dini müjdeliyor…

PECKINPAH’LA ÇALIŞTI... DAVID LEAN’DEN ETKİLENDİ…

Hz. Muhammed’in peygamber olma süreciyle birlikte İslamiyet’in doğuşu ve yayılması ekseninde destansı bir yapım olan ‘Çağrı’ (‘The Message’), 1976 yılında çevrilmişti. Zamanında büyük ilgi gören ve Ocak 1977 itibariyle de Türkiye’de vizyona çıkan filmi, Suriye (Halep) doğumlu Mustafa Akkad yönetmişti. Akkad, ‘Şiddetin estetisyeni’ olarak da anılan Sam Peckinpah’ın yanında pişmişti ama asıl olarak etkilendiği isim David Lean’di. Zaten ‘Çağrı’yı izlediğinizde sinemayla az-biraz derinlemesine bir ilginiz varsa filmin görsel yapı, atmosfer, çekim ölçekleri, kadrajlar vs. gibi unsurları ve ‘epik’ havasıyla ‘Arabistanlı Lawrence’ (‘Lawrence of Arabia’) ya da ‘On Emir’ (‘The Ten Commandments’) türü klasikleri andırdığını kolaylıkla hissedersiniz. Öykü bazında ele aldığı meselenin tarihsel dönemeçlerine etkileyici sekanslarla yaklaşan yapım, bir yanıyla da ‘eğitici’ reflekslere sahip. Evet, filmde Hicret’i, ilk ezanı, Bilal-î Habeşî’yi, Bedir, Uhud ve Hendek savaşlarını görüyoruz; öte yandan satır aralarında İslamiyetin emirleri de altı çizili olmadan yansıtılıyor. Aslında ‘Çağrı’yı 2022 dünyasında yeniden izlerken günümüzde İslamiyet adına hareket eden birçok hareketin bu çizgilerden uzak yollarda gezindiğini fark ediyorsunuz. Mesela bir zamane çelişkisi olarak benim aklımda yer eden en belirgin ifade Hz. Hamza’nın “Hz. Muhammed buyuruyor ki ağaç kesmeyeceksiniz” cümlesi oldu.

Bu arada film Hz. Muhammed’in yanı sıra Hz. Ebubekir ve Hz. Ali gibi kişilerin suretlerini perdeye yansıtmıyor.  Sonuç olarak içeriğiyle zamana yenik düşmemiş, restore edilmiş görüntüleriyle de zamana ayak uydurmuş bu yapımı kaçırmayın derim...

MUHAMMED ALİ’Yİ REDDETMİŞTİ

BİR not da Habeş-î Bîlal karakterine ilişkin: Bu rol için Muhammed Ali’nin adı dillendirilmiş ancak yönetmen Akkad böylesi bir seçimde, ünlü boksörün varlığının filmin önüne geçeceği düşüncesiyle rolü İngiliz aktör Johnny Sekka’ya vermişti.

�

Yönetmen: Mustafa Akkad
Oyuncular: Anthony Quinn, Irene Papas, Michael Ansara, Johnny Sekka, Michael Forest, Damien Thomas, Andre Morell, Garrick Hagon, Rosalie Crutchey.

* Lübnan, Libya, Kuveyt, Fas ve İngiltere ortak yapımı.

HALEP’TEN ÇIKTI YOLA

ARAP kökenli bir babayla Türk asıllı bir annenin oğlu olarak 1930’da hayata gözlerini açan Mustafa Akkad, küçük yaşlardan itibaren sinemacı olmayı kafasını koyar ve ABD’ye giderek Kaliforniya Üniversitesi’nde öğrenim görür. Yola çıkarken babası kendisine “Bütün sermayem” dediği 200 dolarla bir Kuran-ı Kerim vermiştir. Akkad, ‘Yeni Dünya’da çok geçmeden de çocukluk hayallerini gerçekleştirmeye başlar. Tanıştığı Sam Peckinpah sayesinde sektöre girer, CBS Televizyonu’nda yapımcı olarak çalışmaya başlar. İlk filmi, yapımcılığını da üstlendiği ‘Çağrı’dır. Hz. Muhammed’in hayatını anlatmak hassas bir hamledir; uzun araştırmalar eşliğinde metin oluşturulur, beş kişilik bir yazı ekibiyle senaryo yazılır. Fas’taki çekimler başladığında “Peygamberin hayatı filme mi çekilirmiş” türünden tepkiler alır. Fas Kralı baskılara dayanamaz, çekimler iptal edilir, finansörler çekilir ve devreye Libya lideri Muammer Kaddafi girerek kaynak sağlar ve film tamamlanır. Nihayetinde ‘Çağrı’ vizyona girer, kimi ülkeler gösterimini yasaklar ama genel olarak beğenilir ve büyük ilgi görür. Akkad’ın sonraki işi bir tür vefa borcudur; İtalya’nın Libya’yı işgal ettiği dönem direnişiyle bir halk kahramanına dönüşen Ömer Muhtar’ın hikâyesini anlatan ‘Çöl Aslanı’nı (‘Lion of the Desert’) çeker.

TRAJİK SON...

Kariyerinin sonrasına John Carpenter’ın yarattığı ‘Halloween’ serisi yön verecektir. Akkad, Michael Myers’ın kanlı serüvenlerinde yapımcıdır artık. 2000’lerde Selahattin Eyyübi’nin hayatını çekmek üzere harekete geçer. Lakin Kasım 2005’te bir akrabasının düğününe katılmak için gittiği Ürdün-Amman’da, otelin lobisinde beklerken patlayan bir bomba 34 yaşındaki kızı Rima’nın olay anında ölmesine neden olur. Usta yapımcı-yönetmen ise kaldırıldığı hastanede hayatını kaybeder. El-Kaide örgütü, o gün şehirdeki üç otelde intihar saldırısı gerçekleştirmiş ve birçok kişinin ölümüne neden olmuştu. Sonuçta Hz. Muhammed ve İslamiyet’in doğuşu üzerine sinema tarihindeki en etkili filmi yapan yönetmen, radikal İslamcı silahlı bir örgütün eylemine kurban gitmişti.

MÜZİĞİ OSCAR’A ADAY OLMUŞTU

Başrollerinde Anthony Quinn, Irene Papas, Michael Ansara, Johnny Sekka, Michael Forest, Damien Thomas, Andre Morell, Garrick Hagon, Rosalie Crutchey gibi isimleri izlediğimiz filme bugünden bakıldığında eskimediğini, sinematografik açıdan hâlâ ilgiye değer birçok yanı olduğunu görüyoruz. Kuşkusuz bunda ‘Kwai Köprüsü’, ‘Pekin’de 55 Gün’, ‘Casino Royale’, ‘Topaz’ gibi yapımlarda çalışan İngiliz görüntü yönetmeni Jack Hildyard’ın kadrajlarının büyük etkisi var. Yeri gelmişken filmin Oscar’a aday olan müziğine Fransız Maurice Jarre’ın imza attığını da belirtelim (rakiplerinden biri John Williams’tı ve Akademi ödülü, ‘Star Wars’un efsanevi müziğine verdi).

GÖRÜNTÜLERE TEKNOLOJİK DOKUNUŞ

‘ÇAĞRI’ yıllar sonra seyirciyle yeniden buluşmadan önce İngiltere’deki Deluxe UK Stüdyoları’nda görüntü bazında yenilendi. Orijinal negatifleri zaman içinde nemden zarar gören ve yer yer bozulmaya yüz tutan filmin görüntü kalitesi, çözünürlüğü yüksek bir format olan 4K ile arttırıldı ve ortaya pırıl pırıl kadrajlara sahip, adeta yeni çekilmiş bir yapım çıktı.