Bundan sonra yaşamak...

Yaşamak insan için her zaman zorluklarla doludur fakat savaş, doğal afetler ve salgın hastalıklar bu zorluğu daha da çetinleştirir. Darlık ve zorluk zamanlarının gelişme kadar değişmeyi de hızlandırdığı başka bir mesele, ancak sanat ve düşüncenin kritik sağaltıcı rolü her zaman önde durur. Çünkü ancak sanat ve düşünce ile yaşanılanların ruhu daha derinden kavranabilir. Henüz sanat tam söz almış sayılmaz ama düşüncenin son yaşadığımız COVID-19 krizi için yer yer öne çıktığı ve söz aldığı gözlemleniyor. Frédéric Lenoir’ın denemeleri de bu bağlamda okunmaya değer. C.G. Jung’un “Krizler, sarsıntılar, hastalıklar tesadüfen ortaya çıkmaz” mottosunu adeta rehber edinen Lenoir, bunu bir çıkış yolu olarak da düşünüyor, tıpkı Jung gibi. Eğer artık ‘günümüzde yaşanan krizler sistemsel’ ise “gerçek çözüm, mevcut mantığı değiştirmek, tüketim çılgınlığını terk etmek, ekonomik faaliyetlerin tüm sektörlerini yeniden yerelleştirmek, finansı düzenlemek, refah ve esenliği ‘hep daha fazlası’ arayışının, işbirliğini rekabetin yerine geçirmektir”.
Doğrudan hedef göstermese de sistemden kastın kapitalizm olduğu açıktır ve Lenoir’ın özetle önerdiği yolun kolayca kabul görmeyeceği, kriz sonrası yaşananlarla anlaşılmıştır. Fakat “Gittikçe kaotik ve öngörülmez hale gelen bir dünyada nasıl sakin, hatta mutlu kalmaya çalışabiliriz?” diye sormaktan başka seçenek var mı? Lenoir, kitabını ‘hayatta kalmaya ve olgunlaşmaya dair’ bir elkitabı diye kurduğunu söylüyor. Bunu temellendirmek için de dünden bugüne insanı belirleyen ihtiyaçların doğası üzerine gidiyor. Spinoza, A. Maslow, Nietzsche, A. Damasio, B. Cyrulnik, A. Maurois, Freud, E. Werner, Montaigne, J. Bowlby, Seneca, Aristoteles, Epiktetos gibi pek çok filozof, yazar ve psikoloğa atıf yaparak yaşadığımız çağın gerçeklerini olduğu gibi kabul etmeye ve ‘eylem ve rıza’ içinde olmaya çağırıyor. Stoacı etiğin özünü ise ‘bana bağlı olana göre eylemde bulunmak, kendimi ve başkalarını korumak, yani sorumlu olmak’ diye özetliyor. İyimser ve umut verici bir akıl edişi var Lenoir’ın.
Ona göre evet, COVID-19 Batı için de büyük bir krizdir ve “Onlarca yıldır ölümü bir kenara itmeye alışan, yarım asrı aşan süredir savaş, kıtlık veya salgın görmemiş toplumları birden öngörülemeyen, kitlesel bir ölüm tehdidiyle ve trajedinin sökün edişiyle karşı karşıya bırakmıştır”. Hayatın değeri bir kez daha keşfedilir ve insanı ölümün kıyısına iten ekonomik ve sosyal düzenden vazgeçilirse adeta bu son yaşama fırsatı da kaçırılmamış olur. Düşünür ve sanatçılara düşen, sözü sakınmadan ve toplumu uyuşturacak dillere yönelmeden olup biteni eleştirebilmektir. “Niteliği ne olursa olsun, yaşamımızda bir kriz dönemine girdiğimizde anlam sorusu yeniden su yüzüne çıkar” diyen Lenoir, bu vesileyle insana hayatın anlamına ilişkin bir sorular rehberi de sunmuş olur, dolaylı bir şekilde.

ÖNGÖRÜLEMEYEN�

BİR DÜNYADA YAŞAMAK
Frédéric Lenoir
Çeviren: Murat Erşen
İş Kültür, 2022
72 sayfa.