Bugün de aynı zevkle okunur: Hüseyin Rahmi Gürpınar

‘Gulyabani’, ‘Şık’, ‘Şıpsevdi’, ‘Cehennemlik’, ‘Kuyrukluyıldız Altında Bir İzdivaç’, ‘Mürebbiye’ isimli romanları başta olmak üzere onlarca eseri ve yaşam öyküsüyle edebiyat tarihimizde benzeri az bulunur şahsiyetlerden biri Hüseyin Rahmi Gürpınar... 1864’te İstanbul’da dünyaya gelen Hüseyin Rahmi’yi, çocukluk döneminde annesinin ölümüyle başlayıp, babasından ayrı kalmayla süren, daha sonra yanında yetiştiği büyükannesi ile teyzelerini art arda yitirmesiyle doruğa ulaşan terk edilmişlik duygusu hayatı boyunca bırakmadı. “Mürebbiye’ adlı romanıyla birdenbire şöhretin ve muvaffakiyetin en yüksek mertebesine çıkan bu muharriri hep severdik, fakat uzaktan...” diyen Halit Ziya Uşaklıgil, Gürpınar’ın insanlardan uzak bir hayat seçimini haklı gösterecek bir sebep bulamadığından dem vururdu. Yazar, ölümüne kadar Heybeliada’daki köşküne çekilerek çocukluk yıllarından beri tanıdığı ve kendisi gibi hiç evlenmemiş Miralay Hulûsi Bey’le birlikte toplumdan ve dönemin edebiyat çevrelerinden uzak bir hayat sürdü. Natüralizm akımının Türk edebiyatındaki başarılı temsilcilerinden yazar eserlerini ‘toplum için sanat’ anlayışıyla kaleme aldı. ‘Realizm’den de izler taşıyan romanlarında Batılılaşma sorunu, eski-yeni çatışması, batıl inançlar, kadın-erkek ilişkileri ve aile geçimsizlikleri gibi konuları işlemeyi hep sevdi.
‘Günümüz Türkçesiyle’ Türk Edebiyatı Klasikleri dizisine başlayan İş Bankası Kültür Yayınları, bu dizide ilk olarak Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın ‘Kuyrukluyıldız Altında Bir İzdivaç’ ve ‘Mürebbiye’sini yayımladı. Eserleri günümüz Türkçesine sırasıyla Ali Faruk Ersöz ve Engin Kılıç uyarlarken, ikili eski eserlerin sade bir dille aktarılması gibi bir görevi, metinlerin özgünlüğünü yitirmeden, metinleri yadırganmadan rahatlıkla anlaşılabilir kılarak yerine getirmiş ve yazarın bu ölümsüz iki eserindeki akıcı dilini bozmadan okuyucusuna ulaştırmayı başarmış.
Edebiyat tarihimizde ‘sokağı edebiyata taşıyan yazar’ olarak da bilinen Gürpınar ‘Kuyrukluyıldız Altında Bir İzdivaç’ta da diğer romanları gibi ikili bir yapılanma ile ilerler. Yazar bir yandan 1910 yılının mayıs ayında Halley Kuyrukluyıldızı’nın dünyaya çarpacağı söylentisinin İstanbul’da yarattığı panik havasını mahalle kadınları arasında geçen konuşmalarla verir. Diğer yanda ise Batı ilimlerini tahsil etmiş, geniş fikirli fakat birçok tuhaflığı olan kadın düşmanı İrfan Galip’in, toplum değerlerini reddeden, maceraperest bir kadından aldığı mektupla başlayan aşk ilişkisini romanına taşır. ‘Mürebbiye’de ise Dehri Efendi’nin Anjel isminde Paris’ten İstanbul’a gelmiş, ‘düşük ahlaklı bir ecnebi’ kadını torunlarını yetiştirmesi için işe almasını ve bu kadının köşkte yaşayan tüm erkekleri ‘çıkarları doğrultusunda’ kendine âşık etmesini hikâyeleştirir. Her iki kitapta da Gürpınar Batılılaşmayı yanlış anlayıp Batı özentisi olanlara şiddetle çatar. Hüseyin Rahmi’nin o zamanlar halkın seviyesindeki mizahi anlatımı ile zevkle okunan edebiyatı, dönemindeki edebi akımların tersine, toplumun gelişimi için çalıştı. Günümüzün genellikle argo ve küfür içeren kelime ve kelime oyunlarıyla yapılan mizahının aksine, Gürpınar’ın hayatın içinden gelen, küfür ve argo içermeden güldüren, güldürürken düşündüren mizahı geçmişte olduğu gibi gelecekte de zevkle okunacaktır.

KUYRUKLU YILDIZ ALTINDA BİR İZDİVAÇ�

TÜRK EDEBİYATI KLASİKLERİ 1
Hüseyin Rahmi Gürpınar
İş Bankası Kültür Yayınları, 2018
84 sayfa, 10 TL.

 

 

 

 

 

MÜREBBİYE�

TÜRK EDEBİYATI KLASİKLERİ 2
Hüseyin Rahmi Gürpınar
İş Bankası Kültür Yayınları, 2018
84 sayfa, 10 TL.