Bir resmi yeniden yaşamak

Kitap satın alırken sizi ne etkiler gibisinden anketler yapılır sosyal medyada. Yazarı, yayınevi, kapağı, arka kapak yazısı, tabii fiyatı satın alma kararını vermemizde etkenler. Çeviri bir kitap okuyacaksanız çevirmeni de önemli tabii. Howard Norman’ın ‘Müze Bekçisi’ni okumaya karar vermemde en önemli etken çevirmeni oldu. Roza Hakmen usta çevirmenlerimizden. Ne çevirse okurum dediğim Roza Hakmen çevirmişse iyi bir eserdir düşüncesi ile ‘Müze Bekçisi’nin kapağını açtım. Yanılmadığımı anladım.
Howard Norman bildiğimiz bir yazar değil. 1949 Ohio doğumlu, Amerikalı bir yazar. Halkbilim alanında lisansüstü eğitim almış. İkinci romanı ‘The Bird Artist’i Time dergisi 1994’ün en iyi beş kitabından biri olarak seçmiş. Birçok ödül ve burs kazanmış. Öykülerinin ve romanlarının çoğu Kanada’nın kuzey bölgelerinde geçiyor. Burada incelemeler yapmış, yerlilerin dillerini öğrenmiş. Algonquin, Cree ve Inuit folklorundan çeviriler yapmış, öykü ve masallarını İngilizceye çevirmiş. Bu öyküler yazdığı çocuk kitaplarına kaynaklık etmiş. Kitapları 12 dile çevrilmiş. Howard Norman’ı Türkçede ilk kez okuyoruz.

Yıl 1938. Kanada’nın Halifax kentindeyiz. Kentin küçük müzesi Glace’in bekçileri amca-yeğen Russet’ler başkahramanlarımız. Yeğen DeFoe Russet, “Imogen Linny için çaldığım tablo, ‘Amsterdam’da Bir Sokakta Yahudi Kadın’, buraya, Halifax’taki Glace Müzesi’ne 5 Eylül 1938’de geldi” diye anlatmaya başlıyor. Bir müze bekçisi, korumakla görevli olduğu bir tabloyu çalmıştır. DeFoe sekiz yaşındayken anne-babası korkunç bir zeplin kazasında ölünce amca Edward onun koruyucusu olmuş. DeFoe ve Edward zıt kişiliklerdedir. DeFoe sessiz, içekapanık, düzenli, hemen hiç dostu olmayan bir kişidir. Amca ise onun tamamen tersi. Dışadönük, dost canlısı ve çapkın, konuşkan, maceracı ruhlu, saygısız, dağınık ve güvenilmezdir. Amca ve yeğen zıt kişiliklerine rağmen birbirlerine güçlü bağlarla bağlıdır. Sık sık tartışşasalar da yaşamları birlikte geçer ve birbirlerini koruyup kollarlar. Günlerini müzede geçirdikten sonra gecelerini de aynı otelde ev olarak kullandıkları odalarda tamamlarlar.
Edward, her zaman bir kadınla ilişki içindeyken DeFoe’nin hayatında tek bir kadın olmuştur. Onun için tablo çalacak kadar sevdiği Imogen Linny, Yahudi mezarlığında bekçi ve bakıcı olarak çalışmaktadır. Imogen güzelliğiyle dikkati çeken ama kolay ilişki kurulamayan biridir. İlişkileri gerilimlidir ve daha çok DeFoe’nin özverisiyle yürüdüğünü düşündürür. Ama DeFoe de içekapanık ve kuralcı yapısıyla aşk bir yana, kolay arkadaşlık edilemeyecek bir karakterdedir.
Avrupa’dan, Almanya’dan binlerce kilometre uzakta olsalar da yükselen Nazizmin, yaklaşan Dünya Savaşı’nın etkisini hissederler. Bu etkiyi hissetmelerini sağlayan da Avrupa’dan sıcağı sıcağına yayımlanan popüler bir radyo programı ve onun karizmatik sunucusu Ovid Lamartine’dir.

Hollandalı bir ressamın ‘Amsterdam’da Bir Sokakta Yahudi Kadın’ tablosunun müzede sergilenmeye başlamasıyla geri dönülmez bir şekilde olaylar gelişir. Imogen Linny tablodaki kadınla özdeşleşirken Edward Amca, Ovid Lamartine’e kulak verir ve yaşanacaklar hakkında herkesi uyarmaya çalışır. Ama kişisel ilişkiler, aşklar, tutkular o kadar yoğunlaşır ki kimse bu uyarılara kulak veremez. Imogen tabloyu çalmasını istediğinde DeFoe ilişkilerini onaracağı umuduyla bu isteği yerine getirir. Oysa bu eylem onarılmaz gelişmelerin tetikleyicisi olacaktır...
Norman sakin ve yalın bir anlatımla ağır ağır olay örgüsünü geliştiriyor, karakterleri oya gibi işliyor. O normal görünen yaşam içindeki gerilimi fark ediyorsunuz ama adlandıramıyorsunuz başlangıçta. Her şey gayet doğal akışında, her günkü gibi yaşanıyormuşa benziyor. Etkileyici, tartışmaya açtığı olaylar ve toplumsal ve bireysel sorunlar ile düşündürücü usta işi bir roman ‘Müze Bekçisi’. Yazarın başyapıtı sayılan ‘The Bird Artist’in Türkçeye çevrilmesini merakla bekliyorum.

Müze Bekçisi
Howard Norman
Çeviren: Roza Hakmen
Ketebe Yayınları, 2022
288 sayfa.