Beethoven yorumculuğu tüm dünyada krizde

Piyanist İdil Biret, 13 yıldır her yaz bir haftasını genç piyanistlere ayırıyor. Ayvalık Müzik Akademisi’nde (AIMA) düzenlediği ustalık sınıflarında deneyimini yarının solistlerine aktarıyor. Çoğunlukla bir besteciye odaklanan eğitim programı tamamlandığında gençlerle birlikte Cunda’da konser veriyor.
Bu yıl İstanbul, Ankara, İzmir’den 17-23 yaş arasında 10 yetenekli gençle Beethoven’in sonatlarını çalıştı. Onlara Wilhelm Backhaus ve Arthur Schnabel’in yorumlarını dinlemelerini salık verdi. Ölümlerinden yaklaşık yarım asır sonra iki ustayı hatırlatmasının sebebi günümüzdeki popüler Beethoven yorumcularının yürüdüğü yolu hatalı ve tehlikeli bulması.
“Tüm dünyada Beethoven icrası krizde. Altın devir geride kalıyor” diyor Biret. “Alıştığım, sevdiğim üsluptan çok uzaklaşıldı. Gençlere tavsiye ettiğim piyanistler Liszt geleneğinden geliyor. Liszt, Carl Czerny’nin talebesi. O da Beethoven’in. Günümüzde tuşların dibine kadar basmak yerine rahat, hafif dokunuşlarla flu sesler elde etmek moda oldu. Oysa tuş dibine kadar basıldığında çok uzun ses elde edilir. Parmak ucuyla dokunulduğunda belirsiz kalır. Günümüzde öğretmenler, öğrencilerine rahat çalmayı salık verirken netliği zedeliyor. Ayrıca sahnelerdeki sanatçıların pedalları bilinçsiz kullandığını görüyorum...”

AIMA 2017 öğrencileri İdil Biret ve Filiz Ali birlikte...

İCRA ‘TEKTİP’LEŞİYOR
Biret, 60 yılı aşkın süredir Beethoven’in piyano eserleriyle iç içe yaşıyor. Sekiz yaşında, eğitim için gittiği Fransa’da Wilhelm Kempff’ten sonatlarını dinleyip tutkuyla yenilikçi yorumuna bağlanmış, onunla bu eserleri çalışmış, çocuk yaşta Paris Radyosu’nda birlikte konser vermişti. Sonraki yıllarda Backhaus’u dinleyip mucitliğinden, düş gücünün zenginliğinden, Edwin Fischer’in derin yaklaşımından etkilendi. Kendi yaklaşımını geliştirip Beethoven kayıtlarına başladı. 1985’te Liszt’in piyano uyarlamasıyla Beethoven’in tüm senfonilerini ilk kez kaydetti. Almanya ve Japonya’da yayımlandı. 1998’de bestecinin tüm piyano konçertolarının, 1994-2006 arasında tüm piyano sonatlarının kayıtları piyasaya çıktı. 2005’te konçerto icralarını yeniledi.
Bunca yılın deneyimiyle günümüzün genç yorumcularına baktığında Biret’in dikkatini çeken, rahatsız olduğu bir gelişme daha var: Tektipleşme...
“Çağların, bestecilerin gerektirdiği özel üsluplar hızla ortadan kalkıyor. Mozart, Beethoven, Haydn aynı çalınıyor. Uzakdoğulu müzikçiler dalga dalga geliyor ve müzik dünyasında söz sahibi oluyor. Kimileri teknik ve üslup açısından mükemmel. Çok temiz çalıyorlar. Fakat bir eksik olduğunu seziyorsunuz dinlerken. Derinlemesine düşündüğünüzde özgünlük ve ruh olmadığını fark ediyorsunuz. Adeta birilerini kopyalamışlar...”
Jüri üyeliği yaptığı uluslararası yarışmalarda hatasız, ruhsuz, tek tip yorumların arttığını söyleyen Biret, ruhu olan yorumların küçük hatalar nedeniyle elenmesine tepki gösteriyor. (Geçen ay başında Almanya’daki ARD Yarışması’nda bu eğilim belirince jüriden çekilme noktasına geldiği basında yer aldı.)

RADYO 3’TEN CANLI YAYIMLANACAK
2017-18 sezonu konserlerine İzmir’de 9 Eylül Senfoni Orkestrası’yla başlayan Biret, bu akşam saat 20.00’de Ankara’da Rengim Gökmen yönetimindeki CSO eşliğinde Beethoven’in ‘Opus 80 do minör Fantezi’sini, Chopin’in ‘Opus 22 Andante Spianato, Grand Polonez’ini yorumlayacak. Konser Radyo 3’ten canlı yayımlanacak. 13 Ekim’de Bakırköy’deki Leyla Gencer Sahnesi’nde bu yaz AIMA’daki ustalık sınıfına katılan piyanistlerden Ufuk Altıntaş, Emre Nurbeyler, Zeynep Ülbegi, Ilgın Uysal ile sahneye çıkacak. Beethoven’in sonatlarına ayrılan akşamın kapanışını ‘Opus 109’ ile yapacak.
İdil Biret kayıt çalışmalarını da sürdürüyor. Yaz başında Glazunov, Mussorgski, Frank’ın eserlerini kaydetmişti. Şimdi Paul Duka, Debussy ve Skriyabin’in eserlerini kaydetmeye hazırlanıyor. IBA’nın yayımladığı ‘İdil Biret 100’ serisi, kasımda 11 CD’den oluşan Çaykovski, Skriyabin, Franc-Saint Seans albümüyle noktalanacak. Ardından konser kayıtları gelecek.

İSMİMİN MÜFREDATTAN ÇIKARILMASINI CİDDİYE ALMIYORUM
Türkiye’de meydanlara, sokaklara isimler verilir. Yönetimler değişir, meydan ve sokak isimleri de değişebilir. Sonra başka bir hükümet gelir, yine eski haline getirir. Bu tür değişikliklere alışkınız. İsmimin Milli Eğitim Bakanlığı’nca müfredattan çıkarılması üzücü. Fakat Türkiye’deki geçmişten bu yana yaşananları düşündüğümde üzülmekle birlikte önemsemiyorum.

İdil Biret bu akşam Ankara’da, CSO Konser Salonu’nda 20.00’de sahne alacak.