‘Ateş’ sadece düştüğü yeri yakmaz

Buket Uzuner’in 2008 yılında başladığı ‘Tabiat Dörtlemesi’, ‘Ateş’ kitabıyla sona erdi. Uzuner bu yola çıktığından beri dünyada neler değişti, neler... İklim krizini engelleme noktasını geçtik, pandemiyle evlere kapandık, önümüzde gıda krizi ve susuzluk var! Usta kalem zaten olacakların pek çoğunun sinyallerini ilk üç kitabında verip insanları tabiata karşı duyarlı olmaya davet etmişti ama anlayana elbette.
Uzuner cesur, adil, doğaya dost, işinin ehli kahramanı gazeteci Defne Kaman’ı ‘Hava’ kitabında Kapadokya’da bırakmıştı. Onu suda yunusa, toprakta geyiğe emanet ettikten sonra havada bir kartalın korumasına vermişti. Başta Umay Nine olmak üzere tüm kahramanlarımızın sağlığı da yerindeydi. Peki, ondan sonra ne oldu? Defne Kaman’ı o kocaman görkemli kartal sayesinde arkadaşı Kanat kurtarıp eve getirdi. Ama Defne Kaman’ın ruhu çekilmiş gibiydi. Sanki kendi rızasıyla hayattan feragat etmişti. Sonra bir gün bir mucize buldu. Bir minik mucize; akıllı, sevimli, yardıma ihtiyacı olan bir mucize!

MASALLAR ŞEHRİ MARDİN
Hadi gelin bu mucizeye geçmeden önce, bana sorarsanız bu dörtlemenin en önemli kahramanına, yani Umay Bayülgen’e, Umay Nine’ye bir bakalım, neler yapıyor İstanbul’da. Torun çocuğu Ayperi’yi Defne’nin yerine koymuş Umay Nine, bu kez bildiklerini ona anlatıyor. Ertuğrul Dede, sahaf Semahat ve kendi yarattığı cennette devam ederken hayatı bir rüya görüyor yine. Defne’nin kaybolduğunu anlatan bir rüya elbette. Bu kez Mardin’de kayboluyor Defne Kaman. Tüm dostları toplanıp Mardin’e gidiyorlar. Orada ekibe iki yeni dost katılıyor. Biri doktor Havinyaz, diğeri de doktor Ali. Her ne kadar Mardin’de Defne’nin nerede olduğunu Umay Nine’den gizlemeye çalışsalar da bilge kam hemen fark ediyor olup biteni. Kitabın sürprizi, Mardin’e Defne’yi aramaya ablası Aysu’nun kızı ve babası Akın Kaman’ın peşine takılıp gelmesi. Sonra öğreniyorlar hikâyeyi. Küçük bir kız, adı Nar, ki onu Suriye’de ailesinin öldüğü bombalamadan Sınır Tanımayan Doktorlar’ın üyesi Ali kurtarmış, o da Defne’yi kendi annesi seçmiş. Üçü küçük bir aile kurmuşlar masallar şehri Mardin’de. Ama Defne durmamış tabii. Hem kendini seçen küçük mülteciye hem de onunla birlikte hayatı değişen yaşıtlarına öğretmen olmuş, abla olmuş, anne olmuş. Sadece onlara mı, bakmışlar ki Defne tüm o çocuklara umut oluyor, Mardinliler de gelmiş o okullara. Bu sayede uluslararası pek çok kuruluşun dikkatini çekmiş Defne’nin yaptıkları. Kimi yardım ederken kimi de rahatsız olmuş ve Defne ile Nar tehditler almaya başlamış. Ve bir gün kaybolmuş ikisi de ortadan. Uzuner, çatıya iklim sorununu koyduğu dörtlemenin veda kitabında mülteci sorununu masaya yatırıyor. Mardin’in efsanelerini, masallarını fona koyuyor. Medeniyetlerin birlikte saygıyla yaşadığı bu kültürü örnek olarak gösteriyor.

YENİ KAMLAR GELİYOR
Uzuner, mülteci sorununu insanın penceresinden okuyarak politik tartışmaların ötesine çekmeye çalışıyor okuru. Hem de en doğru zaman ve mekânda. Yazar, kahramanları aracılığıyla devletlerin yaptığı politik yanlışları eleştirirken insanların neler yaşadığına dikkat çekiyor. Küçük Nar, bunların en büyük sembolü. Yazar, bu sorunun sulh ya da gerekli yatırımlarla halledilmediğinde dünyanın başına ne belalar açabileceğini yarı Alman yarı Türk karakteri Ali Werther’in anlattıklarıyla gösteriyor. Ali Werther’in dedesi bir Nazi ve babası ona inat, bir Türk kızıyla evleniyor. Doktor kitap boyunca ırkçılıkla ilgili tartışmalar açıyor ve mülteciler konusundaki eleştirilerin varabileceği noktalara kıssadan hisse örnek oluyor.
Uzuner’in bu dört kitabı da bize öğretiyor ki biz insanlar iyiyi seçmediğimiz sürece başımız dertten kurtulmuyor. Doğaya teslim olmadığımız sürece derin nefes almamıza imkân yok. Defne ve dostlarının sayısı az olsa da inançları büyük, cesaretleri eşsiz, sevgileri sınırsız. Dolayısıyla karşılarındakiler ne kadar güçlü olursa olsun hiç şansları yok. Tabii doğanın eşsiz canlıları da onlara yardım ediyor. Bu seferki kıpkızıl bir at. Adı Tulpar! Türk mitolojisinin efsanelerinden biri. Pegasus’un kız kardeşi. Asaletin, özgürlüğün, cesaretin timsali bu görkemli at aynı zamanda insanın ilk hayvan arkadaşı.
Maceranın sonunda ne olduğunu elbette anlatmayacağım ama Buket Uzuner, okuyucusunu kollayan yazarlardandır. Onun için umut vermek değerlidir, doğru yolu çaktırmadan gösterir ve ister ki okuru öğrensin, gözü açılsın, farklı bir dünyanın mümkün olduğunu görsün.
Bu kadar ipucu yeter sanırım. Yazar, kitapta kahramanlarını okura bırakıp onlara veda ediyor. Ama ben yine satır aralarından yeni kamlar Ayperi ile Nar’ın geldiğini okuyup onların yeni maceralarını ‘umut’la bekliyorum. İnsan ile doğanın uyumu yakalaması için sizin öğütlerinize daha çok ihtiyacımız var.

ATEŞ (TABİAT
DÖRTLEMESİ
4. KİTAP)
Buket Uzuner
Everest Yayınları, 2023
472 sayfa.