Asyalısın sen, Asyalı kal!

Charles Yu, Los Angeles doğumlu, Wall Street Journal, The New Yorker, Vice gibi yayınlarda makaleleri ve öyküleriyle görülen bir yazar. 2007’de Ulusal Kitap Vakfı tarafından gelecek vaat eden beş yazar arasında gösterilmiş. ‘Westworld’ ve ‘Legion’ gibi televizyon dizilerinde hikâye danışmanlığı ve senaristlik yapmış. İkinci romanı ‘İç Mekân Çin Mahallesi’ ile 2020’de Ulusal Kitap Ödülü’nü kazanmış ve Le Prix Médicis étranger’de kısa listeye kalmış. Yayımlanmış dört kitabı var. TV dizileri için senaryo ve hikâyeler de yazıyor.
Charles Yu’yu Türkçede ilk kez ‘İç Mekân Çin Mahallesi’yle okuyoruz. Amerika Birleşik Devletleri polisiye bir dizi filmin seti olsaydı Asya kökenli bir Amerikalının bu dizide ne rolü olabilirdi sorusu romanın temelini oluşturuyor. Charles Yu romanını bir senaryo metni şeklinde tasarlamış.

EN BÜYÜK ROL: KUNG FU’CU ADAM
Mahallenin bütün delikanlıları bu dizide Kung Fu’cu Adam rolünde oynamayı hayal eder. Yani başrolü değil, bir Asya kökenlinin hedefleyebileceği en büyük rolü. Gerektiğinde diziye girip en çekici kungfu figürlerini gösteren ve sonra ortadan kaybolan bir Asyalı rolüdür bu. Her oyuncuya nasip olmayan bu rolü kapmak için birçok aşamadan geçmek, azimle yukarı doğru tırmanmak gerekir. Arka Plan Asyalı Adam olarak başlayıp Ölü Asyalı Adam, Klişe Asyalı Adam Numara Üç Kurye, Klişe Asyalı Adam Numara İki Garson, Klişe Asyalı Adam Numara Bir ve nihayet her Asyalı Adam’ın düşü olan ama çok az kişiye nasip olan Kung Fu’cu Adam olabilirsiniz. Ama bu rol geçicidir, sürekli oynamak mümkün değildir. Bir bölüm, bilemediniz birkaç bölüm sürer, sonra rolü bir başkasına kaptırırsınız.
‘Siyah Beyaz’ adlı bir polisiye dizisinin senaryosudur okuduğumuz. Bu diziye egzotik bir mahalle gerektiğinde Çin Mahallesi’ni seçiyorlar. Çin Mahallesi’nde Altın Saray Restoran da ana mekândır. Başrollerde Miles Turner adında bir siyah erkek polis ve Sarah Green adında bir beyaz kadın polis var . Turner ve Green akıllılar, başarılılar ve ekranda güzel görünürler. ‘İç Mekân Çin Mahallesi’nin kahramanı Willis Wu, sıralamaya uygun bir şekilde ‘Siyah Beyaz’da çalışıyor. Arka Plan Asyalı Adam olarak başladığı kariyerini Kung Fu’cu Adam olarak tamamlıyor. Bu rolden sonra dizide yer alması imkânsız. Oysa yaşı çok genç, yapabileceği çok şey var. En iyi okullardan en iyi derecelerle mezun olmuş olsa da toplumun içinde kendisine biçilen rol bu kadar. Sonrası Çin Mahallesi’nde yaşamaya devam edip garsonluk gibi işlere razı olup yeniden görünmez olmaktır. Bundan sonra sürekli oynayacağı rol Yaşlı Asyalı Adam’dır. Zamanında o rollerin hepsini oynamış olan Willis Wu’nun babasının deyimiyle “Hiç kimse!”
Usta çevirmen Avi Pardo’nun güzel Türkçesine rağmen, romanın senaryo benzeri yapısı nedeniyle ‘İç Mekân Çin Mahallesi’nin ilk sayfaları okuru biraz zorluyor ama havasına girdiğinizde anlatı su gibi akmaya başlıyor. Charles Yu’nun çok esprili ve başta fantastik gibi gelen bir anlatımı var. Acı gerçekleri mizahi yandan ele alarak yazıyor. Sayfalar ilerledikçe yazarın çok içeriden bir bakışla, konuya tam hâkim olarak ve oldukça gerçekçi bir anlayışla yazdığını fark ediyorsunuz. Belirtilmemiş ama bizzat yazarın kendi anılarına, şahit olduğu yaşamlardan gözlemlere dayanan bir roman olduğunu düşünüyorum.

ABD’YE GÖÇ HAYALİ KURANLARA...
ABD’ye ilk Çinli göçmen 1815’te gelmiş. Ama Asya kökenli göçmenler, yani Asyalı Amerikalılar Amerikan toplumu içinde hiçbir zaman görünür olamamış, benimsenmemiş. Kuşaklardır ABD’de yaşasalar da hep yeni gelmiş yabancılar olarak görülmüşler. Diziye adını veren siyah ve beyazdan oluşan toplumda Asya kökenlilerin rolü en fazla birkaç bölümde yer alabilen özel konuk yıldız, yani Kung Fu’cu Adam olabilmiş. Çoğunluk görünmeyen sıradan adam kategorisinde kalmış. Toplum olarak bilinmemişler, gettolara, yani Çin mahallelerine itilmişler. Çin mahalleleri de zaman zaman yemek yemeğe ya da egzotik bir şeyler satın almaya gidilen turistik mekânlar olarak algılanmış.
‘İç Mekân Çin Mahallesi’ ABD’ye göç hayali kuranlar için de çok öğretici, ibret verici bir kitap olabilir. Beyazların ezen, siyahların ezilen olarak konumlandırıldığı toplumda nasıl bir varlık gösterirseniz gösterin var olamayacağınızı, görünemeyeceğinizi, bilinmeyeceğinizi, nihayet kıyıya itilip kendi ırkınız ya da milletinizden insanlarla birlikte yaşamak zorunda kalacağınızı anlatıyor. Hiçbir zaman kendi öykünüzün, romanınızın ya da filminizin başrolünde olamayacaksınız, diyor. 72 milletin yaşadığı bir göçmen ülkesi olarak övünen bir ülkede öteki nasıl olunuyor başarıyla anlatmış Charles Yu.

İÇ MEKÂN ÇİN MAHALLESİ �

Charles Yu
Çeviren: Avi Pardo
İthaki Yayınları, 2021
272 sayfa, 45 TL.