Aşkın ötesine bakmak

Graham Greene, ‘Aşkın Sonu’nda tutkulu ve saplantılı bir âşığın terk edildikten sonra yaşadıklarını anlatıyor. Çok ünlü bir roman. Sinemaya iki kez uyarlanmış. Özellikle Julianne Moore ve Ralph Fiennes’in rol aldığı ikinci çevrimi beğenilmiş, Oscar adayı olmuş.
İkinci Dünya Savaşı yıllarında, Londra’da geçen romanın kahramanı ve anlatıcısı Maurice Bendrix adlı tanınmış bir yazar. Bu yazar kahramanın esin kaynağının Graham Greene’in kendisi, romanı adadığı C’nin de sevgilisi Catherine Walston olduğu düşünülüyor.
Adını E.M. Forster’ın romanından alan Maurice, kahramanı yüksek bürokrat olan bir roman yazmaktadır. Bu tip bürokratları yakından tanıyabilmek amacıyla üst düzey bir memur olan Henry ile arkadaşlık kurar. Henry’nin karısı Sarah Miles’la tanışır ve aralarında bir aşk doğar. Yıllar süren uzun soluklu bir ilişki yaşamalarına rağmen Maurice, bir türlü Sarah’ya güven duyamaz. Kendisini aldattığını düşünür. Her hareketini, her sözünü kıskançlıkla sorgular. Kocasından ayrılmak istememesi ve yasak aşkı Maurice’in aşırı kıskançlıkları gibi nedenlerle Sarah, Maurice’i terk eder.

Bu ayrılıktan 18 ay sonra aldatılan koca Henry’nin Maurice Bendrix’le buluşmak istemesiyle başlar roman. Henry, karısının kendisini aldattığından şüphelendiğini anlatır Maurice’e ve yardımını talep eder. Bu talep Maurice’e hiç garip gelmez ve Henry adına bir özel dedektiflik şirketine giderek Sarah’yı takip etmelerini ister. Çünkü ilişkileri boyunca hep aldatıldığını düşünmüştür ve Sarah’nın kendisini terk etmesinin nedeninin de yeni bir aşk olduğunu düşünmektedir. Dedektif bu şüpheleri aydınlatacaktır.
Bu aşk süresince devam eden İkinci Dünya Savaşı arka planda, belirsiz bir görüntü gibidir ama sürekli uçak saldırılarıyla bombalamalar Maurice’le Sarah’nın ilişkilerinde belirleyici olur.
Sarah’nın Maurice’le buluştuğu bir öğleden sonra bulundukları binaya bir bomba isabet eder ve Sarah duvarların altında kalan Maurice’in öldüğünü düşünür. Maurice’in küçük bir yarayla kurtulması Tanrısal bir mucizedir ona göre. Bu olaydan sonra, Sarah net bir açıklama yapmadan Maurice’le ilişkisini keser.

Saplantılı aşk öyküsü bu ölümden dönüş olayından itibaren sevginin niteliğinin ve inançların sorgulandığı bir anlatı halini alır. Sevgilini hiç görmesen de aşkın sürer mi? Sevgilisinin hayatta kalmasını sağlamak için inanmadığı dine sığınmak, mucize beklemek mümkün müdür? Sarah bu sorulara olumlu cevabı Katoliklikte bulduğuna inanır.
‘Aşkın Sonu’, Graham Greene’in Katolik romanlarının dördüncüsü ve sonuncusu sayılıyor. Graham Greene’in “Önce Katoliğim, sonra yazar” dediği de söyleniyor. Bu lafı etti mi bilmiyorum ama özellikle romanın yarısından sonra inançsız kahramanları aracılığıyla dini inancı, Tanrı’yı, Katolikliğin mucizelerini uzun uzun sorguladığını görüyoruz.
‘Aşkın Sonu’nda Graham Greene zamansal değişkenliğin, anımsamalarla kronolojik akışı kırıp geriye ve ileriye gidişlerin yanı sıra bilinçakışı, günlükten parçalar gibi başka anlatım biçimleri de denemiş.
Yayımlandığında tartışmalar yaratmış bir roman ‘Aşkın Sonu’. Greene’in başyapıtlarından sayılıp ‘İngilizcenin en iyi 100 romanı’ listesinde yer almış, modern klasiklerden olmuş, öte yandan dini inancı Katoliklik üzerinden sorgulamasının romanın yapısını zedelediği de düşünülmüş.
Ne açıdan bakılırsa bakılsın ilginç, merakla okunacak bir roman ‘Aşkın Sonu’. Hem ilişkilere, aşka hem de inanç sorununa getirdiği yorumlar, açtığı tartışmalar dikkate değer. 

Aşkın Sonu
Graham Greene
Çeviren: Hüseyin Gündoğdu
İş Bankası Kültür Yayınları, 2020
216 sayfa, 18 TL.