‘Aşk romanı’ deyip geçmeyin

‘Nezaket Kuralları’ Amor Towles’ın ilk romanıydı esasında. Bizde kitaplarının baskı sırası karışık oldu. Ziyanı yok. Geç olsun da güç olmasın. Böyle harikulade bir yetenek ile tanışmak her romansevere nasip olsun, ve lütfen ‘aşk romanı’ deyip geçilmesin. Zira, o kadar değil, öyle bir şey değil.
1937 yılının son gecesini ucuz bir caz barda geçiren genç arkadaşlar Eve ve Katey, barda tesadüfen New York’un elitlerinden biri olan Tinker Grey’le tanışır. Bu tesadüfle kurulan ilişkilerin ilginç sonuçları okura yalnızca Katey’nin sosyal sınıf basamaklarını nasıl üçer beşer tırmandığını anlatmakla kalmaz, Büyük Buhran’dan henüz kurtulmuş New York’un tüm sosyal sınıflarını tanıma imkânı da verir. Hikâye, bir ‘olamayan aşk’ örgüsü etrafında kurulsa da bu kitap sanat eserleri, romanlar, caz kulüpleri, ayrıcalıklı sınıflar, şehir yoksulları, sinemalar, kafeler ve sokaklar gibi birçok ayrıntıyı büyük bir ustalıkla anlatması bakımından yazarın sanki gerçekten de o dönemde yaşamış biri olduğu izlenimini veriyor. Amerikalı okur tarafından Scott Fitzgerald’ın ‘Muhteşem Gatsby’si (The Great Gatsby) ile karşılaştırılıyor. Ki bu çok büyük onurdur!
Walker Evans’ın otuz yıl evvel New York metrosunda çektiği fotoğraflardan oluşan sergiyi gezerken yaşadığı beklenmedik karşılaşmanın, Katey Kontent’i bir anda eski günlere götürmesiyle başlıyor roman. Tanıştıkları yeni yıl gecesinden sonraki buluşmaları Güneyli, güzel bir kız olan Eve ile Tinker’ı yakınlaştırınca, kitap kurdu, Brooklyn’li Katey için kader başka bir plan yapıyor. Tesadüfler birbirini izleyince Katey kendisini Conde Nast binasında kıdemli editörler dünyasında buluyor. Yazar Towles kendisiyle yapılan bir mülakatta tesadüfün hayattaki yerini “Kitabın ana fikirlerinden biri kişinin yirmili yaşlarında yaşadığı tesadüflerin ve verdiği anlık kararların hayatının sonraki dönemlerinde ne kadar belirleyici rol oynadığı üzerine kurulu. Bu dinamiği evrensel kılan bir şey olduğuna inanıyorum” diyerek açıklıyor.
Katey’nin New York’un işçi sınıfından, geçim derdi yaşayan bir genç kızken, kendisini geliştirip adım adım sınıf atlayarak sosyetenin arasına girişini okurken bir şeyi fark ediyoruz. Tinker’la ilk tanıştıkları zamanlarda, kendisinden daha safkan olan av köpeklerini kıskanışıyla, Eve ile Tinker’ın çıktıkları tatilden yolladıkları karta bakıp “Başkalarının tatilleri hakkında söylenecek güzel söz var mıdır?” deyişi Katey’nin sınıf atlamakla aslında hiç değişmediğini, aynı akıllı kadın olmaya devam ettiğini gösteriyor. Bence kurnazdan ziyade akıllı, komik ve kitap düşkünü Katey karakterinin seveni çok olacak gibi görünüyor.

‘SOFRADA ÜZÜNTÜLÜ KONULAR KONUŞULMAZ!’
Kitabın önemli bir kısmını oluşturan, genç George Washington’ın yazdığı görgü kuralları ise dönemin insanları için yazarın deyişiyle ‘ayrıcalığın bir tuzağı’ oluyor.
“Bir suçun cezalandırıldığını gördüğünüzde içinizden memnuniyet duyabilirsiniz fakat suçlunun ıstırabına merhamet gösterin.”
“Kimseyi pohpohlamayın. Hoşlanmayan kişilere şaka yapmayın.”
“Başkalarının yanında mektup, kitap, gazete okumayın.”
“Sevinçli ortamlarda ya da sofrada üzüntülü konular konuşmayın.”
“Söylentilere ve aleyhte konuşmalara inanmakta acele etmeyin.”
“Hasta ziyaretinde bilginiz yoksa doktor gibi davranmayın.”
110 maddeden oluşan ve kitabın sonunda yer alan nezaket kurallarından bazıları bunlar. Her biri zamanın politik, ekonomik ve sosyal dengelerini anlamak için pek kıymetli.
‘Nezaket Kuralları’, bir kadın karakteri bu kadar kanlı canlı anlatabildiği için çok değerli, okuduktan sonra hafızanızdan uzun süre silinmeyecek, kalıcı bir roman.

NEZAKET KURALLARI�

Amor Towles
Çeviren: Özlem Yüksel
Hep Kitap, 2021
374 sayfa, 42 TL.