Ansiklopedileri saklıyor musunuz?

GEÇEN hafta edebiyatçı arkadaşlarımla bir sohbet toplantısında bakın hangi soruyu sordum: “Ansiklopedilerinizi hâlâ kütüphanenizde saklıyor musunuz?” Çoğunluk, “Pek kullanmıyorum, bir rafta duruyor” yanıtını verdi. Çoğu da “İnternetten yararlanıyorum” deyip, çeşitli sitelerin isimlerini verdi. Basın dünyasında bir zamanlar ‘ansiklopedi savaşları’ yaşanmıştı. Genç kuşağa onu anımsatayım...
Rahmetli Hakkı Devrim’in yönetiminde Meydan Larousse ansiklopedisi yayımlanmıştı, yayının başında Adnan Benk vardı. Meydan Larousse’un bürosu eski Yeni Sabah’ın binasındaydı, çalışan arkadaşların çoğunu da tanıyordum, görüşüyordum. O dönem edebiyat ansiklopedilerinden tutun genel bilgi ansiklopedilerine kadar başka ansiklopediler de yayımlanmıştı.

TİRAJ YARIŞI NASIL BAŞLADI?
Milliyet gazetesi, Meydan Larousse vermeye başladı. Beklenenin üstünde bir tiraj alınca, diğer gazeteler de ansiklopedi armağan etme çalışmalarına hız verdi. Hürriyet’in vermesi gereken tek ansiklopedi vardı, o da Britannica’ydı. O anda savaşın içine aktif olarak girdim. O ansiklopedinin telifi sevgili dostum Nazar Büyüm’ün elindeydi. Antalya’da tatilde olan Nazar’ı aradım, İstanbul’da buluştuk.
O dönem her gün Hürriyet’le Nazar Büyüm’ün Zincirlikuyu’daki bürosu arasında mekik dokudum. Ansiklopedileri başta aileler aldı, çocukları için bir yatırım gözüyle bakıyorlardı. Biri Fransız dilinin büyük bir ansiklopedisi, diğeri de İngiliz dilinin başvurulan ciddi bir kaynağıydı.

Şimdilerde internette birçok ansiklopediye başvurabilirsiniz, son basımlarını okuyabilir, merak ettiğinizi öğrenebilirsiniz.
Ancak ansiklopedilerin daha önce de vurgulamaya çalıştığım bir özelliği vardır; o maddeyi yazan önemli uzman, o konuda yapacağınız bütün çalışmalar için başvurmak zorunda kaldığınız güvenilir bir kaynaktır. Çünkü bazı ansiklopedilerde her yeni baskıda önemli bir isim, bir madde hakkında makale yazar. Yüzeysel bilgileri aşmak istediğinizde tanınmış bir ansiklopedinin sayfalarını açacaksınız. Sözlükler de bir eleştirmen, bir araştırmacı için bakılması şart olan kaynaklardır. Yayınevlerinin edebiyat sözlükleri bir yazarın masasında mutlaka bulunmalıdır. Bazı sözlükler, o yazar hakkında doğru bilgiler, yorumlar için alınmalı...
Dün bir yazarla konuşurken, adını anladığımız sözlüklerin, internetin olmadığı bir devirde yazılmasının da ne kadar emek istediğini anımsadık.

Yazımızın amacını yineleyelim: Behçet Necatigil’in ‘Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü’ ile ‘Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü’ başvurulması gereken sözlükler listesinin başında geliyor.