Alternatif bir evrim hikâyesi

Çin edebiyatının en büyük bilimkurgu yazarlarından Cixin Liu’nun, iki türün simbiyotik ilişkisi üzerinden alternatif bir evrim tarihçesi kurguladığı romanı ‘Dinozorlarla Karıncaların Öyküsü’ Afife Hellena Sözmen çevirisiyle elimizde. 1963 yılında Çin’in Şansi şehrinde doğan Cixin Liu 2015 yılında ‘Üç Cisim Problemi’ kitabıyla Hugo Ödülü’nü alan ilk Çinli yazar olup Galaxy Ödülü’nü de sekiz kere kazandı.
Bilimkurgu türünde dünyanın en yetkin kalemleri arasında gösterilen Liu’nun ‘Dinozorlarla Karıncıların Öyküsü’ de bilimin sınırlarını zorlayacak türden. Zira dinozorlarla karıncaların kurgusal simbiyotik ilişkisinden hareketle alternatif bir evrim tarihçesi söz konusu. Hem de günümüzden milyonlarca yıl önce, Kretase, diğer adıyla Tebeşir döneminde. Her şey karıncaların bir dinozorun dişlerindeki et parçalarını çıkarmasıyla başlıyor. Ardından diğer dinozorlar geliyor, karınca kolonileri birleşerek onlara yardım ediyor. Zamanla karıncalar dinozor bedenini keşfedip onları türlü sağlık sorunlarından kurtarmaya başlıyorlar. Bu sayede iki tür arasındaki simbiyotik ilişki evrim çarkları döndükçe gelişmeye devam ediyor.

“Fakat karıncaların tıbbi teknolojisindeki asıl devrim dinozor bedeninin keşfedilmesiyle geldi. Karıncalar doğal kâşiflerdi. Bu meraklı olmalarından ziyade bulundukları yeri araştırarak yaşam alanlarını genişletme gayretinden kaynaklanıyordu.” Dinozorların evrim sürecindeki en büyük engel pençeleri. Böylece, karıncalar dinozorların ince işlerini yaparak onların eli kolu oluveriyor. Zamanla yazışarak iletişim kurmaya başlayan iki tür arasında savaş çıkması kaçınılmaz, çünkü dini keşfediyorlar. Her iki tür de kendi suretinde bir yaratıcı olduğunu diretmekte. Kazananı olmayan savaşın sonunda tek Tanrı olduğunu, yaratıcının suretinin de belirsiz olduğunu kabul ederek barış dönemine geçiyorlar. Oldukça uzun süren barış dönemi içerisinde ise günümüz teknolojisinin de ötesinde bir medeniyet görüyoruz. Karıncalar tek federasyon altında toplanırken dinozorlar birbiriyle savaşan iki devlet kurmuş: Biri demokrasiyle (lavrasya) diğeri imparator (gondvana) tarafından yönetiliyor. Ancak iki tür arasında büyük farklılıklar söz konusu. Dinozorların tıpkı insanlar gibi, hırs, iktidar, merak, hayal gücü gibi özellikleri var. Karıncalar ise onlar kadar kompleks düşünme yeteneğine sahip değil fakat disiplinli, organize ve çalışkanlar. Öte yandan dinozorların sayısı milyarları aşınca üretim-tüketim dengesizliği, fazla nüfus, enerji israfı, ekolojik dengenin bozulması, bilhassa da nükleer silahlanma gibi sorunlar baş gösteriyor.
“Düşüncemiz genel bilgilerle sınırlı, dinozorlar ise devamlı olarak bilinmeyen yeni ve keşfedilmemiş olanın peşinde. Astronomik gözlemlerinde kuasar denilen, koca bir yıldız galaksisinden daha çok enerji yayan gök cisimleri keşfettiler. Bununla karşılaştırıldığında nükleer füzyon ateşböceği kalır. Aynı zamanda maddenin yıldızlararası bir kara deliğe düştüğünde çok güçlü bir radyasyon yaydığını ve nükleer füzyondan çok daha yüksek oranda enerji yarattığını keşfettiler.”
Hal böyle olunca da dünyanın korunmasından yana olan karıncalar ile iktidar hırslarını uzaya dahi taşıyan dinozorlar yeniden karşı karşıya geliyor... Masal, fabl gibi türlerin özelliklerini bilimkurgu iskeletiyle harmanlayan romanda günümüz insan egemen dünyasından daha üstün bir medeniyet görüyoruz. Ancak bu medeniyet dünyayı yok etmenin eşiğinde. Bu sayede okur da evrimsel sürecin getirilerini ve götürülerini yeniden sorgulamış oluyor.

Dinozorlarla Karıncaların Öyküsü
Cixin Liu
Çeviren: Afife Hellena Sözmen
İthaki Yayınları, 2023
167 sayfa.