50 maddede İKSV’nin 50 yılı

1. İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) ilk İstanbul Festivali’ni, Cumhuriyet’in 50. yılının kutlandığı 1973’te (21 Haziran-15 Temmuz) düzenledi. İlk yılında klasik müzik ağırlıklı bir program sunan İstanbul Festivali, bir süre sonra film gösterimlerine, tiyatro ve dans performanslarına, sergilere ve güncel müzik konserlerine de yer vermeye başladı. Farklı sanat disiplinlerine ait etkinlikler, zaman içinde gelişerek ayrı festivallere dönüştü ve 50 yılda 12 milyondan fazla izleyiciye dokundu; festival ve bienal olgusunun yerleşmesine katkıda bulundu. Ödüller ve yapım destekleri vererek sanat üretimini destekledi. Araştırmalar yürüttü, raporlar hazırladı, işbirliği projeleri geliştirdi, kültür politikaları alanında çalışmalar yaptı.

2. İstanbul Festivallerinin amiral gemisi olarak İstanbul Müzik Festivali, bu yıl 6-24 Haziran tarihleri arasında 50. kez düzenlenecek. Festival yarım asır boyunca baleden Türk müziği konserlerine, operadan halk oyunlarına, oda müziği ve orkestra konserlerine bütün bir kenti, festivalin sahnesine dönüştürdü. New York Filarmoni’den Berlin ve Viyana Filarmoni’ye, Royal Concertgebouw Orkestrası’ndan Simon Bolivar Senfoni Orkestrası, Martha Graham Dans Topluluğu, Bolşoy Balesi, Bejart Balesi ve Nederlands Dans Theater’a; Kurt Masur, Lorin Maazel, Zubin Mehta, Simon Rattle, Daniel Barenboim, Gustavo Dudamel gibi şeflerden Leyla Gencer, Cecilia Bartoli, Renée Fleming, Itzhak Perlman, Anne Sophie Mutter, Fazıl Say, Yehudi Menuhin, Mischa Maisky, Gidon Kremer, Joshua Bell, Radu Lupu, Lang Lang, Andre Previn, Shlomo Mintz, Yuja Wang, Joyce DiDonato, Suna Kan, Ayla Erduran, İdil Biret, Hüseyin Sermet, Gülsin Onay ve Güher-Süher Pekinel gibi sayısız büyük sanatçı ve topluluk festivalin konuğu oldu.

3. 1976’da Gülhane Parkı’nda 4. İstanbul Festivali kapsamındaki Gölge Oyunları Haftası, yerli ve uluslararası gölge oyunu gösterilerine ev sahipliği yaptı. 

4. 1982’de Konak Sineması’nda, daha sonra Sinema Günleri’ne, ardından İstanbul Film Festivali’ne dönüşecek bir film haftası gerçekleştirildi.

5. 1984’te düzenlenen ve büyük ilgi gören Chick Corea ve Steve Kujala konseri, 1994’te başlayan İstanbul Caz Festivali’nin habercisi niteliğindeydi.

6. 1985’te, İstanbul Film Festivali’nde ilk kez Uluslararası Yarışma düzenlendi. Michael Radford’un ‘1984’ filmine Altın Lale ödülü verildi. Aynı yıl şef Zubin Mehta, New York Filarmoni Orkestrası ile 13. İstanbul Festivali’ne konuk oldu.

7. 1987’de, daha sonra İstanbul Bienali adını alacak 1. Çağdaş Sanat Sergileri gerçekleştirildi. 

8. 1988’de Elia Kazan, sansürü protesto etmek amacıyla Türkiye sinemacılarıyla birlikte vakfın önünden Taksim’e bir yürüyüş gerçekleştirdi. Protesto üzerine Kültür Bakanlığı bir yönetmelik hazırlayarak festival ve fuarlara sansür uygulamasını kaldırdı. Aynı yıl Miles Davis, İstanbul’daki ilk ve tek konserini 16. İstanbul Festivali kapsamında Harbiye Cemil Topuzlu Açıkhava Tiyatrosu’nda verdi. Festival o yıl, Astor Piazzolla, Jan Garbarek, Joan Baez gibi isimleri de ağırladı. 

9. 1989’da ilk İstanbul Tiyatro Festivali gerçekleştirildi. Sinema Günleri ise İstanbul Film Festivali adını aldı. Aynı yıl 17. İstanbul Müzik Festivali kapsamında Joan Baez ve Bob Dylan Harbiye Açıkhava’da konser verdi.

10. İKSV 1992 yılında, İstanbul’un ilk stadyum konserinde Bryan Adams’ı ağırladı. Aynı yıl, UNESCO Uluslararası Kültür ve Sanat Ödülü, İKSV’ye sunuldu. 

11. 1994’te düzenlenen ilk İstanbul Caz Festivali; Bobby McFerrin, Stanley Clarke, Randy Crawford ve Betty Carter gibi yıldızları ağırladı.

12. 1993’te İKSV Genel Müdürü Aydın Gün’ün ayrılmasının ardından Melih Fereli genel müdür oldu. Nejat Eczacıbaşı vefat etti; Şakir Eczacıbaşı, Yönetim Kurulu Başkanı oldu. Fereli’nin ardından vakfın genel müdürlüğünü 2001’de Ersin Onay; 2002’de ise halen bu görevi sürdüren Görgün Taner üstlendi.

13. 1996’da Michelangelo Antonioni’ye İstanbul Film Festivali’nin ilk Yaşam Boyu Başarı Ödülü verildi. İKSV, Paris’te George Pompidou’da 110 filmlik bir seçkiyle Türk sinemasının o güne kadarki en büyük toplu gösterimini gerçekleştirdi. Aynı yıl 24. İstanbul Müzik Festivali’nde, Topkapı Sarayı’nda Aidan Lang tarafından sahnelenen Mozart’ın ‘Saraydan Kız Kaçırma’ operasını İskoç Oda Orkestrası seslendirdi.

14. 1997’de, İngiliz trip-hop topluluğu Massive Attack ve Legends ’97 turnesi ile Eric Clapton, David Sanborn, Joe Sample, Marcus Miller ve Steve Gadd, 4. İstanbul Caz Festivali’nin yıldız konukları arasındaydı. 

15. 1998’de İKSV, Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne layık görüldü. Aynı yıl 5. İstanbul Caz Festivali’nde popüler müziğin sıra dışı yıldızı Björk’ün Türkiye’deki ilk konseri gerçekleşti.

16. 17 Ağustos 1999 depreminin ardından gerçekleşen 6. İstanbul Bienali’nde, bugün İstanbul’da kalıcı bir eser olarak Fatih Sultan Mehmet Köprüsü yakınındaki MKM Kültür Merkezi’nin çatısında yer alan Ugo Rondionone’nin heykeli Taksim Meydanı’nda sergilendi.

17. 2000’de BBC-İKSV ortak yapımıyla uzun yıllardır festival kapsamında Topkapı Sarayı’nda sahnelenen ‘Saraydan Kız Kaçırma’ operasının prodüksiyon süreci belgeselleştirildi ve ‘Mozart in Turkey’ adlı DVD hazırlandı. Aynı yıl Time dergisi, İstanbul Müzik Festivali’ni ‘Avrupa’nın en iyi altı festivalinden biri’ seçti. Buena Vista Social Club, Türkiye’de ilk konserini 2000’deki 7. İstanbul Caz Festivali’nde verirken Norah Jones da İlhan Erşahin’s Wax Poetic ekibiyle festival sahnesindeydi.

18. İlk Filmekimi 2002’de düzenlendi. Aynı yıl ‘İstanbul Dostları’ adı altında şimdiki ismiyle ‘Lale Kart’ üyelik programı başlatıldı. 2002’de, yapımcılığını İstanbul Tiyatro Festivali’nin üstlendiği, Genco Erkal’ın tasarladığı, yönettiği ve rol aldığı ‘Nâzım’a Armağan’da Yıldız Kenter, Ayla Algan, Zeliha Berksoy, Jülide Kural, Zuhal Olcay, Tilbe Saran, Sema Moritz, Zeynep Tanbay, Işık Yenersu gibi sanatçılar sahnedeydi. Oyun İKSV Youtube kanalından izlenebilir.

19. İKSV’nin daveti ile Pina Bausch, 2003’te İstanbul’a odaklanan ‘Nefes’ adlı yapıtını üretti ve yapım 2012’de Londra Olimpiyatları sırasında sergilendi. Aynı yıl İKSV, Avrupa Kültür Forumu’nun ilk kez AB sınırları dışında bir ülkenin kurumuna verdiği Avrupa Kültür Ödülü’ne layık görüldü.

20. İKSV’nin yurtdışı etkinlikleri 2004’te, ‘Şimdi Now’ (Berlin) ve ‘Bozar Türkiye’ Festivali ile başladı. Ertesi yıl ‘Türkler: Bin Yılın Yolculuğu, 600-1600’ adlı Türk kültürünü dünyaya tanıtan sergi, Londra’daki Kraliyet Sanat Akademisi’nde İKSV işbirliğiyle açıldı. ‘Şimdi Stuttgart’ Festivali düzenlendi. 2007’de ‘Turkey Now’ Hollanda’da gerçekleştirildi.

21. 2005’te, 9. İstanbul Bienali, ‘İstanbul’ temasıyla gerçekleşti. Mekânlardan biri İKSV’nin bugünkü binası Deniz Palas’tı. Aynı yıl Joshua Bell ve UBS Verbier Chamber Orchestra 33. İstanbul Müzik Festivali’nde sahnedeydi. İstanbul Film Festivali’nin Lütfi Kırdar’daki açılış töreninin onur konuğu ise Sophia Loren’di.

22. 2006’da Leyla Gencer Şan Yarışması’nı İKSV düzenlemeye başladı. Aynı yıl İstanbul ‘2010 Avrupa Kültür Başkenti’ seçildi. O yıl 25. İstanbul Film Festivali’nde, Emek Sineması’nda yapılan özel törende Jeanne Moreau’ya Yaşam Boyu Başarı Ödülü takdim edildi. Gérard Depardieu ve Catherine Deneuve ise Onur Ödüllerini İKSV Başkanı Şakir Eczacıbaşı’nın elinden aldı.

23. Binicilik tiyatrosu Zingaro, yeni gösterisi ‘Battuta’nın dünya prömiyerini 2006’da İstanbul’da gerçekleştirdi. Aynı yıl Daniel Barenboim yönetiminde Doğu-Batı Divan Orkestrası Aya İrini Müzesi’nde özel bir konser verdi.

24. İKSV 2007’de, Venedik Bienali Uluslararası Sanat Sergisi’nde Türkiye Pavyonu’nun organizasyonunu üstlendi. 1980’lerde yanarak kapanan Şan Tiyatrosu’ndan kalan sahnede, Antony & The Johnsons ilk Türkiye konserini 2007’de İstanbul Caz Festivali’nde verdi. Aynı yıl Claudia Cardinale, 27. İstanbul Film Festivali Onur Ödülü’nü aldı.

25. 2008’de Rufus Wainwright, Caz Festivali kapsamında Aya İrini sahnesinde ilk kez İstanbullularla buluştu. 

26. 2009’da ‘Fransa’da Türkiye Mevsimi’ çalışmaları İKSV ve Culturesfrance ortaklığıyla yürütüldü. Proje kapsamında bir yıl boyunca Fransa’da 500 etkinlik düzenlendi. Paris, Cité des Arts’ta Türkiye’den gelecek sanatçıların kullanımına sunulmak üzere 20 yıllığına bir sanatçı atölyesi kiralandı. 2009’da 28. İstanbul Film Festivali Sinema Onur Ödülü John Malkovich’e sunuldu. Aynı yıl Leonard Cohen’in Harbiye Açıkhava’da verdiği iki konser hafızalara kazındı. 

27. Festivalin o yılki Yaşam Boyu Başarı Ödülü’nün de sahibi Arvo Pärt’ın ‘Âdemin Yakarışı’ adlı bestesinin dünya prömiyeri, 2010’da 38. İstanbul Müzik Festivali kapsamında Türkiye ve Estonya Cumhurbaşkanlarının katılımıyla gerçekleştirildi. Riccardo Muti yönetiminde Viyana Filarmoni Orkestrası ilk kez 2010’da İstanbul’da müzikseverlerle buluştu. Aynı yıl Tony Bennett 17. İstanbul Caz Festivali kapsamında Harbiye Açıkhava’da konser verdi. İKSV, İstiklal caddesi’ndeki sLuvr Apartmanı’ndan Şişhane’deki Nejat Eczacıbaşı Binası’na (Deniz Palas) taşındı; binanın girişinde yer alan Salon İKSV aynı yıl kapılarını müzikseverlere açtı. 

28. U2, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti etkinlikleri kapsamında, İstanbul Atatürk Olimpiyat Stadı’nda konser verdi; Bono, Zülfü Livaneli’yle birlikte ‘Yiğidim Aslanım’ı söyledi.

29. İKSV, El Sistema’nın Kurucusu Jose Antonio Abreu ile birlikte Gustavo Dudamel yönetimindeki 240 kişilik Venezüella Simon Bolivar Senfoni Orkestrası’nı 2011’de İstanbul’da ağırladı. Aynı yıl Paul Simon, 18. İstanbul Caz Festivali’nin konuğuydu. Sam Mendes’in yönetmenliğini ve Kevin Spacey’nin başrolünü üstlendiği ‘III. Richard’ ise 2011’de beş özel gösteri için İstanbul’daydı.

30. İKSV’nin kültür politikaları çalışmaları kapsamındaki ilk rapor, ‘İstanbul’da Kamusal Alanda Sanat Uygulamaları İçin Öneriler’ başlığıyla 2011’de yayımlandı.

31. İlk İstanbul Tasarım Bienali 2012 yılında düzenlendi.

32. 2012 yılında, İKSV’nin kurucuları arasında yer alan ve vakfın birçok etkinliğinin öncüsü olan Aydın Gün adına Aydın Gün Teşvik Ödülü verilmeye başlandı.

33. İKSV, 2012’de 40. yılını Sir Simon Rattle yönetiminde Berlin Filarmoni eşliğinde Efe ve Fora Baltacıgil’in solist olarak yer aldığı özel bir konserle kutladı. Kutlamalar kapsamında ayrıca Lorin Maazel yönetiminde Kraliyet Concertgebouw Orkestrası ile Zubin Mehta yönetiminde Maggio Musicale Fiorentino Orkestrası’nın Güher-Süher Pekinel’e eşlik ettiği konserler gerçekleştirildi. Katalan topluluk La Fura Dels Baus’un İKSV’nin siparişi üzerine özel olarak hazırladığı ‘İstanbul, İstanbul’ adlı etkinlik İKSV 40. yıl özel etkinliği olarak sanatseverlerle buluştu. 

34. İKSV 2012’de, ölümünün 300. yıldönümünde besteci Itrî’ye odaklanan bir konser ve sempozyum düzenledi. 

35. İstanbul Bienali 2013’te, İstanbul Tasarım Bienali ise 2014’te ücretsiz olarak düzenlenmeye başladı.

36. İstanbul Caz Festivali 2013 yılında UNESCO Uluslararası Caz Günü kutlamaları için İstanbul’un ev sahibi olmasına öncülük etti ve Aya İrini sahnesinde gerçekleşen özel konseri canlı yayınla seyirciyle buluşturdu.

37. Costa Gavras, 2013’te 32. İstanbul Film Festivali’nin Yaşam Boyu Başarı Ödülü’nü aldı.

38. Amerikalı müzisyen Alicia Keys, 2013’te 20. İstanbul Caz Festivali kapsamında Parkorman’da izleyiciyle buluştu.

39. 2014’te İKSV’nin girişimi ve 21 destekçinin katkılarıyla Venedik Bienali’nde Türkiye’ye kalıcı bir mekân kazandırıldı. Türkiye, bu sayede ilk kez Venedik Bienali Uluslararası Mimarlık Sergisi’nde de bir ulusal pavyonla yer aldı.

40. İstanbul Müzik Festivali’nin siparişi olarak Fazıl Say’ın bestelediği, Özen Yula’nın sahneye koyduğu ‘Sait Faik’i Hatırlamak: Stelyanos Hrisopoulos’un Gemisi’ adlı eserin dünya prömiyeri 2014’te Burgazada’da gerçekleştirildi.

41. 2015’te Venedik Bienali 56. Uluslararası Sanat Sergisi Türkiye Pavyonu’nda Sarkis’in ‘Respiro’ yerleştirmesi yer aldı. 

42. Talât Sait Halman Çeviri Ödülü 2015’te başlatıldı. 

43. Avrupa’nın en önemli tiyatro topluluklarından Berliner Ensemble’ın sahnelediği ve yönetmenliğini Robert Wilson’ın yaptığı Bertolt Brecht’in ‘Üç Kuruşluk Opera’ adlı oyunu 2016’da İstanbul izleyicisiyle buluştu. Aynı yıl Joss Stone’un yanı sıra Damon Albarn ve ona eşlik eden Suriyeli Müzisyenler Orkestrası, 23. İstanbul Caz Festivali’ne konuk oldu.

44. 2017’de Eczacıbaşı Topluluğu’nun katkılarıyla, 1000 üniversite öğrencisine İKSV etkinliklerinde kullanabilecekleri 250 TL sağlayan İKSV Kültür Sanat Kart projesi başlatıldı. Proje 2022’de öğrencilerin tüm İKSV etkinliklerine 10 TL’lik öğrenci bileti sağlayan Eczacıbaşı Genç Bilet’e evrildi.

45. 2017’de 36. İstanbul Film Festivali’nin onur konuğu Sir lan Mckellen, festival kapsamında Boğaziçi Üniversitesi Mithat Alam Film Merkezi’nde bir sinema sohbetine katıldı.

46. 2018’de İKSV, Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatro Teşvik Ödülü’nü sunmaya başladı. Aynı yıl 25. yaşını kutlayan İstanbul Caz Festivali, dünyaca ünlü rock toplulukları Nick Cave & The Bad Seeds ve Robert Plant & The Sensational Space Shifters’ı sahnesinde ağırladı. 

47. Gençler ve çocuklar başta olmak üzere, kültür-sanata erişimi kısıtlı tüm gruplara yönelik ücretsiz etkinlikler düzenleyen İKSV Alt Kat, 2019’da çalışmalarına başladı.

48. Leyla Gencer’i, kendisiyle tanışma ve çalışma fırsatı bulmuş sanatçılarla yapılan söyleşilerle daha yakından tanıma fırsatı sunan 2019 tarihli ‘Leyla Gencer: La Diva Turca’ başlıklı belgeselin yapımcılığını, Leyla Gencer Arşivi’ni de bünyesinde bulunduran İKSV üstlendi. Selçuk Metin’in yönetmenliğini üstlendiği belgesel İKSV YouTube kanalında yayında.

49. 2021’de İKSV, mültecileri destekleyen gezici sanat festivali ‘Yürüyüş / The Walk’ projesinin Türkiye yapımcılığını üstlendi. Gaziantep’ten yürüyüşüne başlayan 3,5 metre boyundaki bir mülteci kız çocuğu kuklası Küçük Amal, iki hafta boyunca Türkiye’nin farklı şehirlerini ziyaret etti. Ardından Avrupa kıtasını boydan boya yürüyerek 8 bin kilometrelik yürüyüşünün ardından Birleşik Krallık’a vardı. 

50. 2022’de 50. yaşını kutlayan İKSV’nin 50. yıl etkinlikleri arasında Zürih Balesi’nin ‘Anna Karenina’ gösterisi (27-28 Haziran, Zorlu PSM), Nick Cave & The Bad Seeds konseri (21 Ağustos, Parkorman) ve çalışmaları süren iki yeni tiyatro prodüksiyonu var. İKSV ayrıca, kurumsal arşivinden fotoğraflar, belgeler ve hatıraları, Instagram üzerinden yayına giren @iksv_albumleri hesabıyla izleyicilerle paylaşıyor.