1793’ün Ä°sveç’inde bir ‘Kurt’ ve bir ‘Bekçi’

Son yıllarda polisiye tutkunlarının okuma listelerinin en başında yer alan İskandinav polisiye geleneğini başlatanlar, İsveçli Maj Sjöwall-Per Wahlöö ikilisiydi. 10 kitaplık ‘Martin Beck’ serisiyle başlayan geleneğin ilk takipçisi Henning Mankell ve yarattığı dedektif karakteri Kurt Wallander oldu. Stieg Larsson’un yaklaşık 45 milyon satan ‘Ejderha Dövmeli Kız’ın merkezinde olduğu ‘Milenyum Üçlemesi’yle uluslararası görünürlük kazandı. ‘Milenyum Üçlemesi’, burjuva sınıfına eleştiri getirirken suçu bireysel olduğu kadar toplumsal dinamiklere de dayandırıyordu. Modern İsveç’in ‘steril’ görünümlü siyasal, toplumsal ve ekonomik hayatının tam zıddı olarak görülebilecek cinayet olgusunun yarattığı çatışma, İsveç kadar Danimarka, Norveç, İzlanda ve Finlandiyalı yazarların önünü açtı. ‘Kuzey’in soğuğunu, dünya polisiye edebiyatının üstünde estirenlere en son katılansa 1979 doğumlu Niklas Natt och Dag oldu.
İsveç’in en köklü aristokrat ailelerinden birine mensup Niklas’ın şimdiden yayın hakları 35 ülkeye satılmış ilk romanı ‘1793: Kurt ve Bekçi’, okuyucusuna olağanüstü bir atmosfer sunuyor. Stockholm’deyiz; yıl 1793... Şimdilerde dünyanın en yaşanılır yerlerinden
Stockholm’de, o yıllarda, yoksulluk, zulüm ve siyasi paranoya hâkim. Kent, halka hizmet etmeyen seçkinlerin elindedir. Rusya’yla yıllarca süren savaş sonrasında neredeyse iflas eden şehirden, Fransa’daki devrim ideallerini boğan kan denizi, çok da uzak değildir. Bir sene önce İsveç Kralı Gustav, suikasta kurban gitmiştir. İnsan hayatının güvencesiz ve ucuz olduğu bir şehir burası... Çürüyen gecekondular, batakhaneler, sarhoş askerler, fahişeler... Sokaklar insan dışkısı tepeleriyle dolu, hastalık kol geziyor...
Karanlık bir sonbahar sabahı körkütük sarhoş bir şekilde bardan kovulan bekçi Mickel Cardell, şimdilerde imalathanelerle çevrili, endüstriyel atıkların boşaltıldığı göldeki cesedi çıkarmaya gider. Cardell’in pis göle girerek çıkardığı cesedin kolları ve bacakları eksik, gözleri çıkarılmış ve dili yoktur. Polis şefi, cinayetin esrarını çözmesi için her şeyin aklın gücüyle çözülebileceğine inanan avukat Cecil Winge’ye görev verir. Winge, İsveç-Rusya savaşında tek kolunu kaybeden gazi Cardell’den kendisine yardım etmesini ister. Ampütasyon hakkında çok şey bilen Cardell’in, cesedin uzuvlarının son birkaç ayda tek tek, titizlikle kesilip iyileştirildiğini fark etmesi uzun sürmez. İkili ‘Karl Johan’ ismini verdikleri cesedi bu hale getiren canavarı yakalamak için çalışmalara başlar. Kesik kolunun yerine tahta bir kol kullanan güçlü ama ruhsal bunalımlar yaşayan savaş gazisi Cardell ile ölümcül bir hastalıkla boğuşan polis teşkilatının danışmanı Winge, Holmes ve Watson’ın İsveçli bir versiyonudur aslında.
‘Kurt ve Bekçi’de Niklas, İsveçlilerin geçmişteki yaşam deneyimlerinin araştırmasına girerken modern polisiyenin kurallarını da kullanıyor. Karizmatik, havalı -genelde hasta- araştırmacı ve kavgacı yardımcısı; yolsuzluk yapan ve politikacıların kuklası olmuş polis komiserleri; toplumun dışladığı insanlar ve toplumun üst sınıfından aristokratlar arasındaki bağlantılar; kaba kuvvet; adalete inancı kalmamışlar... Amerikan polisinin kimliği belirsiz tüm cesetlere ‘John Doe’ demesi gibi bir ayrıntıyı da kullanıyor yazar.
‘Kurt ve Bekçi’ kısmen cinayet gizemi, kısmen gotik ve karanlık atmosfer, kısmen haydutlukla örülmüş ama tamamı tüyler ürpertici, sayfalarından kan akan bir roman. 1794’ü ve 1795’i de olan üçlemenin birincisi, İskandinav polisiyesi bekleyenleri de ziyadesiyle doyuruyor. Öksürük nöbetlerinin ardından gülümseyen ‘Kurt’u, yani Cecil Winge’yi tasvir eden son cümlenin yaşattığı heyecanı tadabilmek için bile okunmaya değer.

1793 KURT VE BEKÇİÂ

Niklas Natt och Dag
Çeviren: Solina Silahlı
DoÄŸan Kitap, 2020
416 sayfa, 39 TL.