Zeytinin çağrısı

Ekim sonunda tatilci kalabalıkları çekilince Edremit Körfezi’nin sahilleri sükûnete kavuşuyor. Kışın habercisi yağmurlarla yıkanan zeytinliklerin gümüşi yeşili belirginleşiyor. Bu mevsimde Çanakkale yönünden körfeze girip, sahil yolu boyunca ilerlediğinizde Edremit’e kadar Kaz Dağları’nın güzelliğiyle kamaşıyor gözleriniz. Geçmişte göz alabildiğine uzanan zeytinlikler tatil sitelerinin arasında hızla yok olduğu için kesintisiz gümüşi yeşili ancak tepelerde görebiliyorsunuz. Burhaniye’den Ayvalık’a uzanan geniş otoyol ise kıyıdan uzaklaşıp adeta bir zeytin denizinin içinden geçiyor. Araya virüs gibi yerleşmiş birkaç yazlık site bile güzelliği bozamıyor. Çoğunluğu asırlık ağaçların oluşturduğu bahçeler bunlar. Mitolojik kahramanların heykellerine benziyor gövdeleri. Burhaniye’nin içlerinde ve körfezin güney ucundaki Ayvalık’ta ise yaşlı zeytinliklerin arasındaki arazilerde yeni bahçeler dikkat çekiyor...

Yılbaşından bu yana çok sık gelip geçtiğim bu yolda geçen hafta başında bir kez daha yolculuğa çıktım. Bayram telaşının ardından gelen hasat heyecanına, sonbaharın en güzel günlerindeki yaşama tanık olmaya çalıştım. Dallardaki zeytinler kararmaya başlamış, Ayvalıklılar ellerini çabuk tutup hasat mevsimini açmıştı. Yılbaşına kadar herkes zeytini konuşacak, ilçenin nabzı zeytinliklerde, yağhanelerde atacaktı. 64 bin nüfuslu ilçede, yaklaşık 7 bin aile bir yıllık çabanın mükâfatını alacak, Ayvalıklılar ve ünlü restoranları kilerlerini yine mis kokulu zeytinyağlarıyla dolduracaktı... Leziz zeytinler, Ayvalık coğrafi damgası taşıyan sızma zeytinyağları Türkiye’nin dört bir köşesine gönderilecekti...

ŞÖHRETİN NEDENİ

Edremit, Burhaniye, Gömeç’te henüz bahçeler hasada hazırlanırken, Ayvalık’taki telaşın nedenini anlayamamıştım. Bölgenin en büyük yağ fabrikalarından Özgün’ün sahibi Ahmet Sucu’yla karşılaşınca aklıma takılan sorunun cevabını aldım. “Körfezdeki ilçeler arasında zeytin hasadına önce Ayvalıklılar başlar, bunun iki nedeni vardır” diyordu Sucu. “Biz iyi yaşamayı, eğlenceyi çok severiz. Yazın paramız biter, hasadı iple çekeriz. Espri bir yana, Ayvalıklı yeşil zeytini sever. Sofralık üretimin yüzde 75’i yeşildir. Damak tadımıza uygun zeytini erken toplarız...”
Körfezin güney sınırındaki Ayvalık, bölgedeki beş ilçe arasında ne ağaç sayısında ne de üretimde birinci. Edremit ve Burhaniye’den sonra geliyor. İldeki zeytin ağaçlarının sadece yüzde 20’sine (1.8 milyon) sahip. Geçen yılın rakamlarıyla 6500 tonluk sızma zeytinyağı ve 1500 tonluk sofralık zeytin üretimiyle sıralamanın altlarında. Buna karşın şöhreti büyük. Türkiye’de aromatik, düşük asitli zeytinyağı deyince ilk akla gelen ilçelerden. Üretimi yüksek olmasa da sofralık zeytiniyle de iddialı. Ahmet Sucu’ya göre, “İtalya’da Toscana, Yunanistan’da Girit, Türkiye’de Ayvalık...”
Bu yorumu bir Ayvalıklı’dan duyunca, tebessümle dinliyorsunuz. Değerlendirmesini ihtiyatla karşılıyorsunuz. Fakat Türkiye’nin en karakteristik zeytinlerinden, en iyi örnekleri toplamak için dört yıldır Bursa’dan Mardin’e, Aydın’dan Artvin’e zeytinlikleri gezen ziraat mühendisi Halil Ünver gerekçeleriyle anlatınca ikna oluyorsunuz. “Ayvalık-Edremit türü zeytin körfezin tüm ilçelerinde, hatta başka illerde üretilir. Ayvalık’ta yetişeni farklı kılan kalkerli özel toprak yapısı, yaz boyunca tükenmeyen rüzgârıdır. Yeşil zeytinin en lezizidir bu. Başka yerde yetiştirdiğinizde bu kadar sarı, parlak olmaz. Eti çekirdeğinden kolayca ayrılmaz, tam sarı değildir. Yağı ise yoğun aromasıyla, yumuşaklığıyla benzersizdir. Ayvalık’ta zeytincilik kuşaklar boyunca süren bir kültürdür. Bahçeden, fabrikaya üretimin her aşamasında kaliteyi arttırır...”
Ünver’in farklı illerden topladığı erken hasat zeytinlerle Nar Gourmet, 21 özel zeytinyağı üretiyor. Hazırladığı, ‘Anadolu Koleksiyonu’yla Türkiye’nin zenginliğini yurtdışına tanıtmayı hedefliyor. Koleksiyonda ağırlık Ayvalık sızma zeytinyağında...

ŞİŞEDEKİ ALTIN

Zeytin ağacı bir yıl az, bir yıl çok ürün veriyor. Çok ürün alınan yıla “var yılı” deniyor. 2013’ün Ayvalık’ta “büyük var yılı” olması, sızma zeytinyağı üretiminin 13 bin tona sıçraması bekleniyordu. Fakat martta, zeytinin çiçeklenme döneminde tüm Marmara ve Kuzey Ege’de meydana gelen yoğun yağış körfezdeki rekoltenin düşmesine neden oldu. Tahminlere bakılırsa, üretim geçen yılın yarısına inecek.
Ayvalıklı tüccarlara göre, fiyatlardaki değişim ise Suriye’den girecek kaçak zeytinyağının miktarına bağlı. Geçen yılki kadar yüksek miktarda kaçak zeytinyağı girerse piyasaya fiyatlarda önemli bir artış olmayacak...
Zeytin hasadı döneminde Ayvalık’a keşif gezisine çıkacaklar için iki iyi, bir kötü haberim var... Önce kötü haber... Geçen yıl hasat dönemi yaklaşık 5 ay sürmüştü. Bu yıl ürün az, kasım sonunda tamamlanması bekleniyor. Yani yaklaşık bir ay zamanınız var. İyi haber ise Ticaret Odası’nın başlattığı tadım kursu. Bunun yanı sıra bağbozumu, çay, antepfıstığından sonra başlayan zeytin hasadı turlarına programlarında yer veren turizm firmalarının sayısı artıyor. Artık gurme odaklı turlar da düzenleniyor.