Yeni Çerkesya Türkiye

Gazeteci ve akademisyen Halit Kakınç, yeni romanı ‘Çerkes Aşkı’nda; Elbruz ve Blena’nın 1860’lı yıllarda Çerkesya’da başlayıp günümüz İstanbulu’nda devam eden aşkını anlatıyor. Ancak kitap sadece bir aşk romanı değil. ‘Çerkes Aşkı, Çarlık Rusyası’nın acımasız savaş ve katliamlarına hedef olup anayurtlarından Türkiye’ye sürülen Çerkeslerin yaşadığı büyük acıyı da gündeme taşıyor.

Acılarla dolu geçmiş

Kakınç’a göre romanın iki önemli özelliği var: “Birincisi, Çerkeslerle ilgili toplumsal belleğimizi mümkün olabildiğince objektif verilerle doldurmayı amaçlaması. Çerkesler 150 yıldır, bu ülkenin çok önemli parçalarından biri. Bu ülkeye hizmetleri, işbirliği-iş bölümü alanlarındaki katkıları tartışılmaz düzeyde. Türkiye’nin kültürel yapısının en temel renklerinden birini oluşturuyorlar. Bu topraklarda üç milyon Çerkes yaşıyor. Ayrıca iki milyon kadar kişinin de annesi, babası ya da karısı Çerkes. Bu, Çerkesya’da yaşayanların sayısından çok daha fazla. Aslında yeni Çerkesya artık burası. ‘Çerkes Aşkı’, bu halkın acılar ve sıkıntılarla dolu 150 yıllık yakın geçmişlerini, tamamen tarafsız bir şekilde mercek altına yatıran bir çalışma.
İkinci özelliği, metafizik konularla ilgili dillendirilmeyen bir hipotezi dile getirmesi. ‘Çerkes Aşkı’nda ruhçuluk, yeniden dünyaya geliş, parapsikoloji, beş duyu ötesi algılama ve uçan daire gözlemleri gibi konuları bilimsel bir çerçevede değerlendirmeye çalıştım. Ünlü Sloven yazar ve yönetmen Zarko Petan’ın güzel bir sözü vardır: ‘Tarihçiler geçmişi, ideologlar da geleceği çarpıtırlar.’ Bu kitap, tarihçi ve ideologların peşin hükümlerinden kaçınan bir aşk romanı.”

Bir buçuk milyon Çerkes can verdi

Çerkez göçü, romanın önemli unsurlarından biri. Kakınç, ‘soykırım’ adını verdiği göçü şöyle anlatıyor: “1860’larda başlayan bu göçte Ruslar, Çerkezleri Osmanlı İmparatorluğu’na sürüyor. Yaklaşık bir buçuk milyon insan bu göç sırasında can veriyor. Çerkeslerin yaşadığı dramda Çarlık Rusyası’nın büyük payı var. Bu, bir soykırım. Çoğu insan bu faciadan habersiz.
Son zamanlarda “Soykırım tanınsın, Rusya özür dilesin, orada kış olimpiyatları yapılmasın” diye Çerkeslerin gösterdiği çabanın arkasında bu var. Bu romanda yer verdiğim Kafkas tarihiyle ilgili konulara, kronolojik bir şekilde yer veren başka eser yok. Bu bir belgesel roman ve tüm belgeler tahrip edilmemiş kaynaklardan. Resmi tarih hep kazananların tarihidir. Benim çabam bu resmi tarihte gedik açmak. Her şey konuşulmalı diye düşünüyorum.”

Avrupa yardım etmedi

Romanın temelinde, Çarlık Rusyası döneminde Çerkeslerin yaşadığı acılar yer alıyor: “Çar Alexander Çerkesleri Kafkasya’dan Anadolu’ya sürdüğü zaman Çerkes heyetleri Osmanlı’dan yardım istiyorlar. Bu konuda yazılmış fazla bir şey yok. Kitapta Çerkeslerin bilinen ama hiç yazılmamış Fransa ziyaretleri var. Bunları Ruslara karşı savaşan Polonyalılar çok destekliyor, Çerkesler için bağlantılar kuruyorlar. Sonra Çerkes heyetler İngiltere’ye gidiyorlar. Londra başta olmak üzere birçok şehirde, büyük bir şenlikle karşılanıyorlar. Çünkü karşılarında kafalarında kalpak, bellerinde kılıç, ayaklarında çizme olan, sakallı, bıyıklı insanlar var. Mitingler yapılıyor, bütün bunların hepsinin arşivlerini 1860’lı yılların gazetelerinden, İngiltere’den getirttim. Onlar ilk defa kullanıldı.
Parçalanma döneminde Osmanlı çok zayıflamıştı. Aslında Çerkeslere bayılmasa da Ruslara karşı bir tampon vazifesi gördükleri için kıymet verildi ama yardım edilmedi. 1800’lerin başına kadar Çerkesler zaten Müslüman değildi. Aministlerdi (Her nesnenin bir ruhsal varlık veya ruh tarafından yönetildiğini kabul eden inanç). Osmanlı da onlara yardım etmek yanlısı değildi. Fransa ve İngiltere de onları ağırlayıp, dertlerini dinliyor ama iş yardıma gelince bir şey yapmıyordu. Zorunlu göçle Osmanlı’ya geldiklerinde Anadolu insanı ekmeğini bölüp paylaştı. Ama bir sürü insan da Çerkes kızlarını kaçırıp köle pazarlarında sattı. Paşalar ve şehzadeler beş kadınla evleniyor; bakıyorsunuz beşi de Kafkasyalı.”

Çerkes Ethem İnönü’yü alt etseydi ne olurdu?

Türkiye’de Çerkes Ethem olayından sonra Çerkesler hep ikinci plana atıldı. İstiklal Savaşı’na bilfiil katılmışlardı, Mustafa Kemal’in yakın çevresinin çoğu Çerkesti ama bu durum değişmedi. Bu, Çerkesler arasında bir yaradır ama pek telaffuz edilmez. Herkeste ‘Çerkes Ethem haindi, sen de hainsin’ algısı oluştu. Halbuki benim eşimin dedesi Mustafa Kemalci’ydi. Mustafa Kemal lehine örgütlenme yaparken 32 yaşında padişahçılar tarafından vuruluyor. Bütün Türkler Mustafa Kemalci miydi? Bir sürü padişahçı da vardı. Ali Eşref Kuşçubaşı örneği de önemli. MİT’i ilk kuran adamdı. İnanılmaz biriydi. O da dışlanıyor. Onları İsmet İnönü ve adamları dışladı. Örneğin şöyle bir soru ilk defa soruluyor kitapta: “Eğer Çerkes Ethem İnönü’yü alt etseydi, şu anki Türkiye’nin çizgisi farklı olur muydu?” Bu konuları ele alış biçimime bakıp İnönü’ye karşı olduğumu düşünenler olabilir. Ama bunlar tarihi gerçek. İnönü kıskanç ve ihtiraslı bir siyasetçiydi. Başarılıydı ama kötü bir birinci adam oldu. O dönem bize 300 Azeri sığınıyor, İnönü iade edilmelerine karar veriyor. Sınırı geçtikleri anda Ruslar idam ediyor hepsini. İnönü böyle bir adam...

Soykırım yüzünden Rusya’dan kaçmış bir ailenin damadıyım

Ben Çerkes değilim. Babam İzmirli, annem Trabzonlu. Ancak 27 yıllık eşim safkan Çerkes. Soykırım yüzünden kaçmış bir ailenin damadıyım. Dolayısıyla Çerkes geleneklerini ve acılarını iyi biliyorum. Kimlikle derdimiz hiç bitmiyor. Bence bu, çokuluslu devletlerin ve imparatorlukların yıkılmasının ardından yaşanan bir problem. Bu yıkılmalar bir tür travma bırakmış. Bu travma yüzünden “Herkes illa Türk olmalı” derdindeyiz. Başka dil konuşarak doğmuş birine “Türksün” diye ısrar etmenin ne anlamı var?

BDP Milletvekili Sırrı Sakık’ın açıklaması talihsiz ve komik

BDP Muş Milletvekili Sırrı Sakık’ın “Sonradan bu ülkeyi kendisine vatan edenler, Kafkaslar’dan, Boşnaklar’dan gelenler, siz bu ülkenin sahipleri değilsiniz, haddinizi bileceksiniz” sözleri talihsiz bir açıklama. Psikolojik bir savunma mekanizması. Kimin önce geldiğinin, kimin yerli olduğunun ne önemi var? Bu açıklamalarla bir yere varılmaz. Komik ayrıca. Burada yaşayan herkes bu toprakların hakkını vermiştir.