Banu TUNA
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 10, 2002 20:00
TTS (Transdermal Terapatik Sistem), Türkiye'de 1970'li yıllarda kullanılmaya başlandı. Hap almak veya iğne olmak yerine derinize bant yapıştırıyorsunuz, ilaç siz farkına bile varmadan kanınıza karışıyor.
Bizde şu anda sigara tiryakiliği, anjina ve menopoz tedavisinde kullanılıyor. Yakında doğum kontrolü için olanları da piyasaya çıkacak. Dünyada bantların etkinliğini yaymak için araştırmalar devam ediyor. Öyle görünüyor ki, diş hekimlerinin iğnesi bile rafa kalkacak. Bu kadarla kalmıyor, hassasiyetimizin inceldiği iki alanda da bu bantlar imdadımıza yetişiyor: Seks ve güzellik. Doğal afrodizyak maddeler içeren bantlar İngiltere'de piyasaya çıktı bile. Her gün bir tane yapıştırıyorsunuz. Birkaç gün içinde seks hayatınız değişiyor. Yüzdeki kırışıkları gideren yaşlanma etkilerini azaltan bantlar geliştirildi. Sivilceye karşı bantlar da var.
Hap almaktan nefret ediyor ya da sürekli saatini mi unutuyorsunuz? Şırıngayı görmek bile sizi dehşete mi düşürüyor? O zaman transdermal tedavi yöntemi tam size göre olabilir.
Tıptaki adı Transdermal Terepatik Sistem (TTS) ama biz 'bant' diye biliyoruz. Yara bandına benziyor ve deriye yapıştırılıyor. Türkiye'de en bilineni nikotin bantları. Sigara tiryakiliğinin tedavisinde kullanılıyor.
İlaç uygulamaları sistemik ve lokal olmak üzere ikiye ayrılıyor. Sistemik ilaçlar kana karışarak bütün vücuda yayılıyor. İşte bantlar da sistemik tedavilerde kullanılıyor.
Bütün ilaçlar TTS olarak hazırlanamıyor. İlacın kimyasal özellikleri kısıtlayıcı rol oynuyor. Bazı moleküller deriden emilemeyecek kadar büyük oluyor. Bir de ilacın yağda çözülebilir olması gerekli. Suda çözülen maddeler de bu yolla uygulanamıyor.
NASIL İŞE YARIYOR?
Bir bant (patch) dört tabakadan oluşuyor. En altta koruyucu plastik tabaka var. Sonra ilacın emdirildiği bir kat, onun üzerinde ilacın düzgün akmasını sağlayan delikli koruyucu plaka bulunuyor. En üstte de yapışkan kat var.
Bantların içine cildi nemlendiren ve gözenekleri açan bir madde konuluyor. Böylece ilaç çok daha kolay ve hızlı bir şekilde nüfuz edebiliyor. İlaç kontrollü biçimde deriye salınıyor. Cilt ilacı emiyor ve ilaç kana karışıyor.
Kana karışma hızı bandın vücutta nereye yapıştırıldığına göre de değişiyor. Vücudun her yeri aynı hızla ilacı emmiyor. Marmara Tıp Fakültesi'nden farmakolog Dr. Zafer Gören, ilacın en geçirgen yerlerde kullanılması gerektiğini söylüyor. ‘‘İnsan vücudunda en geçirgen yerler kulak arkası, kolların ve bacakların iç kısmı, sırt ile göğüs arasında kol altında kalan bölge ve erkeklerde skrotum yani testislerin bulunduğu torbadır. Ancak testislerden uygulama yapmak çok pratik değil.’’ Bandın yapıştırılacağı derinin ince ve tüysüz olması gerekiyor. Genelde göğüs altı, kol ve bacak içleri tercih ediliyor. En olmayacak yerler kolun alt bölümü ve kalın derinin bulunduğu yerler. Kalça da oturup kalkma yüzünden pek pratik değil.
Türkiye'de anjina (kalpte damar tıkanıklığı) hastalarında kullanılan nitro gliserin bantları, sigarayı bırakmak isteyenler için nikotin bantları ve hormon replasman tedavisinde kullanılan bantlar var. Bir dönem bazı havayolu şirketleri, yolculara bulantıyı engelleyen bantlar dağıtmış, sonra bu uygulamadan vazgeçilmişti.
AVANTAJLARI NELER?
Bantların diğer ilaç alma yöntemlerine göre pek çok avantajı var. Almanya'daki Jena Üniversitesi'nden dermatolog Prof. Peter Elsner ağızdan alınan ilaçların mideye indiğinde sindirim salgılarının saldırısına uğradığını, bunun da ilacın etkisini azalttığını söylüyor. ‘‘Mideden sonra ilaç doğruca karaciğere gidiyor. Burada da etkisi bir ölçüde azalıyor. Bütün bu kayıplar nedeniyle oral yolla alınan ilaçlarda yüksek doz kullanılıyor. Deriye yapıştırılan bantlar ile aynı etkiyi elde edebilmek için daha az ilaç kullanılıyor.’’ Dr. Zafer Gören de, özellikle ilaç saatini unutanlar için pratik bir yöntem olduğunu söylüyor. Zaten nitro gliserin ve nikotin bantlarının yerine alınacak başka bir ilaç da yok.
BANTLI DOĞUM KONTROLÜ
Yakında bandı çıkacak olan ilaçlardan biri doğum kontrol hapları. Önümüzdeki ekimde piyasaya sürülmesi bekleniyor. Üreticilere göre 7 günlük bantlar yüzde 99 etkili.
ASTIMA ÇÖZÜM
Bir başka ilaç şirketi tarafından astım tedavisinde kullanılabilecek bir bandın çalışmaları yürütülüyor. Birkaç yıl içinde eczanelerde bulunabilecek. Deri ile temas eder etmez çözülmeye başlayan ve emilen küçük kristaller içeriyor.
DENTIPATCH KULLANIMDA
Diş hekiminin iğnesinden korkanlar da düşünülmüş. DentiPatch, diş hekimleri tarafından en çok kullanılan anestezi maddesi olan lidocaine içeriyor. Araştırmacılar etkisini iki dakika içinde göstereceğinde iddialı. Uyuşması gereken bölgeye yapıştırılıyor. ABD'de bazı uzmanlar halihazırda MS hastalarında ve kanser ağrılarının tedavisinde de bantları kullanıyor.
ŞEKER HASTALARINA MÜJDE
Kaliforniya Üniversitesi'nden bir grup bilimadamı ise şeker hastaları için özel bir cihaz hazırlamaya çalışıyor. Bu sayede diyabet hastaları her gün insülin iğnesi yapmaktan kurtulabilecek. Saate benzeyen ve ultrason dalgaları yayan bir cihaz yaratmışlar. Bu cihaz görderdiği şok dalgaları ile ciltteki gözeneklerin açılmasını sağlıyor. Ardından da ilacın bulunduğu bant gözeneklerin açıldığı bölgeye yapıştırılıyor.
BANDIN ÖMRÜ
Hazırlanış şekline, bandın genişliğine, ilacın farmakolojik özelliklerine göre bandın ömrü değişiyor. 8 saat içinde çıkartılan bantlar olduğu gibi 5 gün kalan bantlar da var. Banyo yaptıktan, denize girdikten sonra da bantların değiştirilmesi gerekiyor.