Ve kadın kralı alt eder

Yunan tiyatrosunun önemli ismi Euripides'in M.Ö. 5. yüzyılda kaleme aldığı oyunda Jülide Kural, Şebnem Köstem, Aslı İçözü, Meriç Benlioğlu gibi isimler yer alıyor. Oyunun çevirisi ise Tarık Günersel'e ait.

Dünya Kadınlar Günü olan 8 Mart 2010, Pazartesi günü Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde gerçekleşen galasına Kadir İnanır, Yımaz Ulusoy, Mustafa Alabora, Göksel Kortay, Zafer Algöz, Ülkü Duru, Selen Korad Birkiye gibi isimler katıldı.

İBBŞT’nin, büyük beğeni toplayan çarpıcı oyunu “Bakhalar”, Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde gerçekleşen gala gecesinde de davetliler tarafından uzun süre alkışlandı.

Romen yönetmen Maniutiu’nun farklı metin düzenlemesi ve rejisi ile sahnelenen “Bakhalar”, ismini; coşku tanrısı Dionisos’a tapan Baküsçü rahibelerden alıyor. Ortadoğu’da ün kazandıktan sonra doğduğu yere dönerek kendi âyinlerini benimsetmek isteyen Dionisos’a, Kral Pentheus karşı çıkar. Bir fırsat yakaladığını düşünen Teresias; Dionisos’un tanrı olmasa bile öyle tanıtılıp çıkar uğruna kullanılması için kralı ikna etmeye çalışır. Teresias, bu fikre direnen kralı alt etmek için kadınların gücüne başvurur.

İnsana insanı anlatan “Bakhalar”; dedektif öyküsü gibi dinamik, bir Elizabeth dönemi piyesi gibi kanlı ve kutsallık ile ilgili her eser gibi, izleyiciyi düşünme ve tartışmaya davet eden bir eser. Oyun; vahşi coşku ile mutluluğun her türlü sınırdan kurtuluş olduğunu, ancak sınırsız özgürlükte riskler de olduğunu anlatıyor. Oyunun yazarı Euripides ise; günümüz dünyasında kendimize sorduğumuz temel soruları ifade eden modern bir ses.

Makedonya’da kaleme aldığı “Bakhalar”ın sahnelenişini göremeden hayatını kaybeden Euripides (M.Ö.480-M.Ö.406); yalnız Yunan tiyatrosunun değil, dünya tiyatrosunun da devleri arasında yer alıyor. Yaşadığı dönemde kutsal değerlere saygısızlık ve kadın düşmanlığı ile suçlanmış olan yazar; ödüller bakımından hayal kırıklığı yaşamıştır.

Oyundan notlar:

Düzenleyen - Yöneten: Mihai Maniutiu �

Romanya-Cluj’daki Babeş-Bolyai Üniversitesi Tiyatro ve Televizyon Bölümü Öğretim Üyesi olan Mihai Maniutiu halen Cluj Ulusal Tiyatrosu’nun Sanat Yönetmeni. Romanya, İngiltere, Belçika, Amerika gibi ülkelerin önemli tiyatrolarına defalarca konuk olarak davet edilen Maniutiu seksenden fazla oyun yönetti. Oyunları İngiltere, Belçika, Fransa, İtalya, Hırvatistan, Türkiye, Kanada, Mısır, Avusturya, Macaristan, Finlandiya, Sırbistan, Brezilya, Güney Kore gibi pek çok ülkede seyirciyle buluştu. 2009’da Kaliforniya Üniversitesi’nde oyunculuk ve reji dersleri verdi.

Maniutiu'nun Ödül Kazandığı Yapımlardan Bazıları

Gizli Oturum (J. P. Sartre), Kapıların Ardında (W. Borchert), Antonius ve Kleopatra, II. Richard, III. Richard (W. Shakespeare), Antigone (Sofokles), Ders (Ionesco), Caligula (A. Camus).

Euripides hakkında

Euripides ve Farklı Bir “Bakhalar”

Euripides (Evripides) (M.Ö. 480-M.Ö. 406) yalnız Atina/Yunan tiyatrosunun değil, dünya tiyatrosunun da devlerinden. Kutsal değerlere (tanrılara) saygısızlık ve kadın düşmanlığı ile suçlanmış. Ödüller bakımından hayal kırıklığı yaşamış. Makedonya’da yazdığı “Bakhalar”ın oynanışını göremeden ölmüş.

Baküsçü rahibeler (Bakhalar) coşku tanrısı Dionisos’a (Baküs’e) tapan kadınlar. Eser epey farklı bir yorumla, Maniutiu’nun farklı metin düzenlemesi ve rejisi ile sahnede.

Dionisos (Dionüsos) Ortadoğu’da ün kazandıktan sonra doğduğu yere gelir; kendi âyinlerini benimsetmek ister. Kral Pentheus ona karşı çıkar. Bu noktada fırsat çıktığını düşünen Teresias kralı iknaya çalışır; Dionisos tanrı olmasa bile öyle tanıtılıp çıkar uğruna kullanılabilir. Direnen kral, Dionisos’a tapan kadınlarca ‘etkisiz kılınır’. Sonrası?.. Seyredince.

Yönetmenin yorumunda inanç sömürüsü ve kadın gücünün kullanılışı odak noktaları arasında. (“Odak noktası” demek yerine çoğul ifadem Maniutiu’nun seyirci yorumları yelpazesini daraltmamaya özen gösterişinden.) Çeviriye gelince: Yönetmenin piyesten cümleler (hatta cümle parçaları) seçip bağlantılar kurarak hazırladığı minimalist İngilizce metni çevirdik. (Piyesin klasik hali için bkz. Yunanca aslından Güngör Dilmen çevirisi; “Bakkhalar” (??????) Mitos Boyut yayını.) �
Dionisos’un “neşe, coşku ve şarap tanrısı” olarak basitleştirilmiş imajı kısmen Hollywood etkisinden. Yönetmen Dionisos’u çok yönlülüğünü dikkate alarak işliyor. Zıtlıklarla dolu olan hayat ve hayatiyet hangi tanıma sıkıştırılabilir? �

Çıkar uğruna inanç sömürüsü. Yabancı geldi mi?�

Tarık Günersel