Uykusuzluk yaşlandırıyor şişmanlatıyor, hasta ediyor

6 saatten az uyuyan kişilerin ölüm riski, çok fazla alkol tüketenlerle eşdeğer.

Modern toplumun en önemli sorunlarından biri uykusuzluk. Bilimadamları şimdi uykunun insan sağlığındaki önemini deşifre ediyor. Uzmanlara göre uyku, hem ruhun hem hafızanın, hem de bedenin gıdası.

DOĞA uykuyu niye icat etti? Niye hava karardığında insanların göz kapaklarına ağırlık çöküyor, esnemeye başlıyor? Sekiz saat uyumanın mantığı ne? Niye bazıları gece kuşu da, diğerleri tavuk gibi erkenden uyuyor?

Psikologlar, psikiyatrlar, doktorlar bir süredir bu sorulara kafa yoruyor. Ve önemli adımlar da kaydettiler. Bilimadamlarına göre uyku, ruh ve bedenin sağlık iksiri, aynı zamanda da zindeliğin ve güçlü bir hafızanın da anahtarı.

Geceleri sürekli uykusuz kalan bir kişide ileride ciddi sağlık sorunları çıkabiliyor. Ancak toplumu yakından ilgilendiren bu sorun çoğunlukla gözardı ediliyor. Bireyler, kendi başlarının çaresine bakmak zorunda kalıyor.

FARELER KANITLADIUYURKEN ÖĞRENİYORUZ

Hayvanlar üzerinde inceleme yapan beyin uzmanlarına göre uyku, sadece dinlenme ve enerji toplama süreci değil. Çünkü fareler üzerinde araştırma yapan bilimadamları farelerin gündüz yaptıkları şeyler için gece de kafa yorduklarını belirlediler.

New Jersey'deki Rutger Üniversitesi araşıtrmacıları farelerin beyinin hippotamus bölgesine elektrotlar yerleştirdiler. Sonra fareler, labirente bırakıldı ve bir yandan da beyin faaliyetleri ölçüldü. Fareler bir süre sonra uykuya daldığında, elektrotlar hala beyin aktivitelerini ölçüyordu ve kobayların uyku sırasında da beyin faaliyetlerini tekrarladıkları görüldü. Ancak uyku sırasında rahatsız edilen farelerin, ertesi gün labirentte yollarını bulmakta zorlandıkları görüldü.

‘Nature Neuroscience’ Dergisi'nin Aralık sayısında yayınlanan bir makalede öğrenme sürecinde uykunun önemli bir rol oynadığı belirtiliyor. Harvard Tıp Fakültesi'nden ve Alman araştırmacılar, benzer bir araştırmayı insanlar üzerinde yaptılar.

Lübeck Üniversitesi'nde yapılan araştırmada, hastalardan gözlerini karşıya dikmeleri istendi. Saniyenin onda biri kadar kısa bir sürede katılımcılardan duvarda hızla gelip geçen şekilleri tanıyıp, düğmeye basmaları istendi.

DUYGUSAL HAFIZA SABAHA KARŞI OLUŞUYOR

1250 denemeden sonra katılımcılar, gösterilen şekilleri daha çabuk tanımayı öğrendiler. Deneyden sonra katılımcılardan uykuya yatırıldı. Birkaç gün sonra deneklerde, öğrenim sürecinin geliştiği görüldü. Ancak uyumalarına izin verilmeyen katılımcıların öğrenme sürecinde herhangi bir gelişme gözlenmedi.

Amerikalı araştırmacı Robert Stickgold, ‘Geceleri, hafızanın oluşmaya başladığını sanıyoruz. Kayda değer görülmeyen olaylar ise hafızadan silinerek atılıyor’ diyor.

Lübeck Üniversitesi'nden Jan Born, uyurken hafızanın nasıl geliştiğini araştırdı. Born'a göre gece uykusunun ilk yarısında, yeni öğrenilen kelime, şekil gibi basit işlemler tekrarlanarak hafızaya alınıyor. Uykunun ikinci yarısında ise daha çok duygusal hafıza gelişiyor. Gözlerin sürekli kıpırdadığı Rapid Eye Movement (REM- Hızlı Göz Hareketi) evresinde insan yaşadığı, heyecan verici olayları gözden geçiriyor ve rüya görüyor.

Ancak stres hormonu diye anılan Cortisol, hafızanın gelişmesini engelliyor. Bilimadamları Cortisol'un bu etkisinin psikolojik hastalıkların tedavisinde kullanılabileceğini belirtiyorlar. Yaşadıklarını hatırlamak istemeyen kişiye Cortisol iğnesi yapılarak, geçmişi anımsaması engellenebilir.

Jan Born, uyku sırasında bağışıklık sisteminin de geliştiğini söylüyor.

6 SAATTEN AZ UYKUDA ÖLÜM RİSKİ FAZLA

Uykusuzluğun, insan sağlığı üzerine etkilerini inceleyen pekçok araştırma yapılıyor. Geçen yıl meşhur tıp dergisi ‘The Lancet’te de Chicago Üniversitesi bilimadamları tarafından yapılan bir araştırma yayınlandı.

Araştırma, genç ve sağlıklı erkekler üzerinde yapıldı. Bir hafta boyunca katılımcılara sadece geceleri 4 saat uyumalarına izin verildi. Sonuçta yaşlılarda görüldüğü gibi pankreasın kan şekerini düzenlemekte zorlandığı belirlendi.

Araştırmayı yürüten Eve Van Cauter, ‘Kronik uykusuzluk, yüksek tansiyon, şişmanlık ve hafıza zayıflığı gibi yaşlığa özgü belirtilerin ortaya çıkmasını hızlandırdığını sanıyoruz’ diyor. Uykusuzluk, yaşlandırıyor, şişmanlatıyor ve hasta ediyor.

Amerikan Kanser Vakfı'nın yaptığı bir araştırma ise gece uykusu kıt olan insanlarda kalp hastalıkları, beyin kanaması ve kanser riskinin daha fazla olduğunu ortaya çıkardı. Altı saatten az uyuyan kişilerin, ölüm riskinin, sürekli yerinde pinekleyen ve çok fazla alkol tüketen kişilere eş olduğu bildiriliyor. Uykusuzluk çekenlerde, pskilojik hastalığa yakalanma riski yüzde 20-30 daha fazla. DIŞ HABERLER SERVİSİ

Uykunun 10 şartı

Yatak odası

Sessiz ve sıcaklığın 17-18 derece olması gerekir. Yatağın rahat olması da önemli bir faktör.

Aç yatmayın

Yatmadan önce salçalı, yağlı, baharatlı ağır yemeklerden kaçının. Ancak aç karnına da yatağa girmeyin.

Alkole dikkat

Alkol uykuya dalmanızı kolaylaştırabilir, ancak kaliteli bir uykuyu engelleyebilir. Ögleden sonra kahve ve kolayı da fazla kaçırmamaya dikkat edin.

Yürüyüş

Akşamı kısa bir yürüyüş, gevşeyip sakinleşmenizi sağlayabilir. Ancak yorucu sporlardan sakının.

Uyku saatleri

Kendinize uyku saatleri belirleyin ve haftasonu dahil buna uymaya çalışın.

Uykunuz geldiğinde yatın

Uykunuzun geldiğini hissettiğinizde yatağa girin, kaçırmaya çalışmayın.

Yatak

Yatak sadece uyku ve seks için vardır. Yatakta kitap okumayın, ertesi günkü toplantıya hazırlanmaya kalkmayın.

Kendinize zaman ayırlayın

Gün boyunca kendinize de vakit ayırın. Kitap okuyun. Müzik dinleyin. Çay için.

Tartışmadan kaçının

Uyku öncesinde günlük sorunlar yüzünden tartışma yapmaya kalkmayın. Koyunları saymak gerçekten işe yarayabilir.

Uyku ilacı

Arada sırada işe yarabilir, ama kesinlikle kendinizi bu ilaçlara alıştırmayın.

ŞEKERLEME PERFORMANSI ARTIRIYOR

Uluslararası bir ekip ise gündüz vakti yapılan ‘şekerlemelerin’ performansı nasıl etkilediğini araştırdılar. 13 bin kişinin katıldığı araştırma sonucunda öğleden sonra kısa süreli bir şekerlemenin, kişiye sabah uykusundan daha iyi geldiğini ortaya çıkardı. Uzmanlar, yine de uykunun bireysel bir alışkanlık olduğu konusunda ısrarlı. Az uyuduğu halde, hem bedenen, hem de ruhen kendini iyi hisseden insanlar da var. Eğer siz de bu gruba giriyorsanız, sakın ‘Az uyuyorum, hastalanabilirim’ paniğine kapılmayın.

Freiburglu araştırmacı Dieter Riemann, ‘Geceleri beş saat uyuyan ve kendini gün boyunca iyi hisseden bir kişinin endişe duymasına gerek yok’ diyor. Önemli olan kişiye aldığı uykunun yetmesi, kendini zinde va sağlıklı hissetmesi. ‘Uyku sağlıktır’ deyip öğlen vakti yataktan kalkmanın da alemi yok. Çünkü uzmanlara göre uykunun da fazlası zarar.

88 çeşit uykusuzluk var

Doktorlar, 88 çeşit uyku rahatsızlığı bulunduğunu, bunların herbirinin ayrı bir şekilde ele alınıp, tedavi edilmesi gerektiğini söylüyorlar. En çok rastlananlar şöyle:

Dalma zorluğu: Tıp dilinde ‘Insomni’ diye anılan bu rahatsızlığın arkasında genelde psişik sorunlar vardır ya da uykuya gereken özen verilmemektedir.

Uyuklama hali: Gece iyi uyumuş olsa da insan gündüz kendini yorgun hisseder. ‘Hipersomni’ diye tıp dilinde anılan bu rahatsız daha çok kişinin dinlendirici derin uykuyu almamasından kaynaklanmaktadır.

Uyku düzensizliği: Vardiya ya da uzun yolculuklar yüzünden hastanın uyku düzeni bozulur.

Parasomni: Uyku sırasında ortaya çıkan rahatsızlıkları kapsar. Kabuslar, ürkerek aniden uyanmalar, diş gıcırdatma bu kapsama girer.