Uyku süresini de, uyku zamanını da genetik kodumuz belirliyor

Üç kişiden biri haftanın birkaç gecesini istediği gibi uyuyamadan geçiriyor. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı Uyku Bozuklukları Birimi Sorumlusu Prof. Dr. Hakan Kaynak, “Türkiye’de iyimser bir yaklaşımla 5 milyon insan ciddi boyutlarda uykusuzluk çekiyor, sabah yataklarından dinlenmemiş olarak kalkıyor” diyor.

Uyku süresi genetik etkenlerin etkisiyle kişiden kişiye 4-11 saat arasında değişiyor. Buna en iyi kanıt olarak da tek yumurta ikizlerinin uyku sürelerinin aynı olması gösteriliyor. Genetik olarak belirlenen bu süreyi belli sınırlar dışında değiştirmek mümkün değil. “Uyku” adlı bir kitabı da bulunan Prof. Dr. Kaynak, “Uyku süresi kısaltıldığında istenmeyen belirtilerle karşılaşılır. Churchill, Napoleon gibi ünlülerin çok az uyuduğu söylenir ama kısa süre uyuduğu halde ertesi gün fonksiyonlarında değişiklik olmayanların sayısı çok fazla değil.” diyor.
Prof. Dr. Kaynak’ın verdiği bilgiye göre Türkiye’de toplumun sadece yüzde 10’u 6 saatin altında uykuyla hayatını sürdürüyor. 8 saatten uzun uyuyanlara, kısa süre uyuyanlara oranda daha sık (yüzde 15) rastlanıyor.

UYKU SÜRESİ KISALTILAMAZ

Peki çalışmak için daha çok zamana ihtiyaç duyanlar uykuyu kısaltabilir mi? Prof. Dr. Kaynak’a göre, uyku süresini belli bir oranın ötesinde kısaltmak mümkün değil:
“Üniversite öğrencileri arasında yapılan bir çalışmada uyku süresinin kısa bir zaman diliminde kısaltılmasının mümkün olmadığı görüldü. Deneklerde ertesi günü yorgunluk, halsizlik, konsantrasyon güçlüğü ve hafıza bozukluğu gibi sorunlar saptandı. Deneye katılanlar uygunsuz zamanlarda uyuyakaldılar. Bir başka çalışma uyku süresinin uzun bir zaman dilimi içinde, 1-2 saati aşmamak kaydıyla azaltılmasının mümkün olduğunu ve bunun deneklerin performansında bozukluğa yol açmadığını gösterdi. Yine de bu çalışmanın sadece genç deneklerle yapıldığı unutulmamalı. Çocuk ve yaşlılarda uyku süresi kısaltıldığında daha değişik belirtilerle karşılaşılır.”

TAVUK MUSUNUZ BAYKUŞ MU?

Uyku süresi gibi, uyuma ve uyanma saatleri de genetik olarak belirlenen özellikler. Hafta içi sosyal hayatın zorlamaları nedeniyle bu özelliği gözlemek kolay değil. Belirli saatlerde yatma veya kalkma zorunluluğu olmayan hafta sonu net olarak gözlenebiliyor. Sabah tipleri, başka bir deyişle tavuklar tatil günleri de erken yatıp ertesi gün yine erken saatte uyanıyorlar. Akşam tipleri, yani baykuşlar ise geç saatlere kadar uyumayıp, pazar günleri öğlene kadar yataktan çıkmıyorlar. Prof. Dr. Kaynak, “Akşam tipleri işe başlayabilmek için sabah birkaç fincan çay ve kahve içerler. Ancak öğle saatlerine doğru işlerinde verimli olmaya başlarlar. Sabah tipleriyse tam tersine, sabahları daha verimli çalışır, gece vardiyasında verimlilikleri düşer” diyor.

UYUMADAN YAŞAMAK MÜMKÜN DEĞİL!

Bugüne kadar insanlarda yapılabilen en uzun süreli uykusuzluk deneyi 11 günle Amerikalı bir üniversite öğrencisiyle gerçekleştirildi. Gencin gerçekle ilişkisi bozuldu; psikoza girerken deneye son verildi. Benzeri hayvan deneyleriyse türlerine göre değişen süreler sonunda ölümle sonuçlandı. Prof. Dr. Kaynak, “Uyku organizma için yemek yeme, su içme, nefes alma gibi vazgeçilmez bir zorunluluk. İnsanlar uzun süre uykusuz bırakıldıklarında -ki bu tür deneyler 3-4 gün sürebiliyor- kısa süreli olarak istem dışı uyuyakalırlar. Bu deneylerde, üç günün sonunda gerginlik, zamanı bilememe, hayal görme, kekeleme, konuşulanları anlayamama gibi belirtiler görülür. Daha sonra ellerde titreme, vücutta yanma ve ağrılar, görme bozuklukları ortaya çıkar” diyor.
Uykusuzluk çeken hastalar geceleri olduğu kadar gündüzlerinden memnun değiller. Çoğu yorgunluktan, sinirlilikten, arkadaşlarına ve ailesine karşı kırıcı olmaktan, fiziksel ve ruhsal performansında azalmadan, hafıza ve konsantrasyon bozukluğundan şikayet ediyorlar. Hatta bunlara bazen baş ağrısı, gözlerde yanma ve bulantı da ekleniyor.

Uykunun kalitesini bozan 10 neden

? Aşırı kilo artışı ve obezite
? Yapısal bozukluklar (çene yapısı küçük ve arkaya doğruysa)
? Burun ve boğazdaki yapısal bozukluklar
? Bazı tiroid hastalıkları
? Astımlılarda alerji de olduğundan burun çok iyi çalışmaz tıkanıklık vardır, kemik eğriliği fazladır, sinüziti vardır, buna bağlı olarak hasta burun problemleri de yaşadığından apne fazladır,
? KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) hastalarında uyku apnesi daha sık görülür
? Sigara ve alkol
? Kalp yetersizliği ve hipertansiyon (altta uyku apnesi sorunu yatabilir)
? Cinsel fonksiyon bozukluklarında uyku apnesi olabilir
? Ense kalınlığı olanlarda uykusuzluk sık görülüyor.

Mini uyku testi

Aşağıdaki sorulardan herhangi birine ‘evet’ yanıtı veriyorsanız uyku sağlığınızı değerlendirmek için bu konuda deneyimli bir doktora başvurun:
? Ne kadar uyursanız uyuyun, sabah yorgun ve halsiz mi uyanıyorsunuz?
? Gün içerisinde uyanık kalmakta güçlük çekiyor musunuz?
? Bazen şiddetli şekilde horladığınızı ve uyurken nefes almakta güçlük çektiğinizi söyleyen oldu mu?
? Yatağa girdiğinizde uykuya dalmakta güçlük çeker misiniz veya sabah çok erken bir saatte uyanıp tekrar uyumakta zorlanır mısınız?
? Sebepsiz bir isteksizlik, keyifsizlik hissi duyuyor musunuz?
? Gün içinde, özellikle hareketsiz olduğunuz zamanlarda karşı konması zor bir uyku hissi bastırır mı?
? Gece olduğunda bacaklarınızda özellikle hareketsiz durdukları zaman artan nahoş hisler, gerilme, çekilme, karıncalanma, kasılma gibi durumlar olur mu?
? Uykunuzda konuşur, bağırır, çığlık atar, bilinçsizce hareket eder misiniz?
? Daha iyi ve verimli bir uyku uyumak için yapmanız gereken şeyleri öğrenmek ister misiniz?

Aloe veralı yatak

Bellona uyku sorunlarının çözümü için aloe vera ve ofset yay teknolojisini bir araya getirdi. Vücut hareketlerine hızlı yanıt veren ofset yay sistemli ultra ortopedik yatak, aloe vera apreli kumaşla birleştirildi. Ölü hücrelerin atılmasına yarayan aloe vera kumaşa yumuşaklık kazandırmakla kalmıyor, cildi de serinletiyor. www.bellona.com.tr

Radyasyona karşı

İstikbal tarafından geliştirilen Biocare adlı kumaşın, televizyon, bilgisayar, cep telefonu ve mikrodalga fırın gibi cihazlardan yayılan radyasyonu engellediği belirtiliyor. Aynı markanın Biotech, Biomagic ve Biostar isimli yatakları var. Bu yatakların her birinin özellikleri var. Örneğin vücut ısısına duyarlı termal yapısı ve yüksek hava geçirgenliği sayesinde serinlik hissi vermek gibi. Flaret özellik ise yatakların alev almasını engelliyor. www.istikbal.com.tr

Uzman eşliğinde doğru seçim

Yataş’ta isteyen, önce bir danışmanla konuşarak kendisine en uygun yatağı tespit ediyor. Yataş uzmanları tüketicilere bir test uyguladıktan sonra cevapları değerlendirerek vücut yapısına, sağlık durumuna ve bütçeye en uygun yatağı öneriyor.

1881’den beri üretiliyor

Altın Yatak’ın Sealy adlı yatakları 1881’den beri üretiliyor. Sealy markalı çok sert ve çok yumuşak yataklar vücuda tam destek sağladığı için kan dolaşımını kısıtlayıp, kasların çalışmasını sağlıyor. Dunlopillo yataklarsa saf lateksten üretiliyor. Bu yatakların orta ve yumuşak seçenekleri var. Kazların “gıdık” ve “sırt” tüyleriyle doldurulmuş Goldengoose yastıklar ise yüzde 100 koton. www.altinyatak.com.tr

Nasa teknolojisi

İşbir Yatak, Amerikan Uzay Araştırmaları Merkezi NASA tarafından geliştirilen viskoelastik malzemeyle akıllı yataklar üretti. Vücut ısısına duyarlı Viscostar yatakları basınç azaltıcı etkiye sahip. Soya özleriyle üretilen Viscostar Nature modelinde ise 8 noktadan etkili programlanabilir kumandalı masaj sistemi var. Seacell Wellness yataksa karbon teller ve deniz yosunu özleri içeren bir kumaşla üretiliyor. www.isbiryatak.com