Üsküdarlı sanatçıyla semtinde gezi

Bu hafta gezi yazımızı, Ãœsküdar’da büyüyen sanatçı Murat Morova’nın rehberliÄŸinde yazıyoruz. Çocukluk yıllarını geçirdiÄŸi sokaklar, camiler, onun için özel bir anlam ifade eden yerler belirliyor rotamızı. Ãœsküdar’ın sadece küçük bir parçasını içine alan bu bölüm süprizlerle dolu. Murat Morova çocukluÄŸunu Ãœsküdar’da yaÅŸamasının sanatına çok ÅŸey kattığını söylüyor. Åžimdi 50 yaşında olan Morova, ortaokul yıllarına kadar Ãœsküdar’da yaÅŸamış. Åžu an da bağını koparmış deÄŸil. Ona göre Ãœsküdar’ın en önemli özelliÄŸi muhafazakar oluÅŸu. ‘Fakat’ diyor, ‘bu muhafazakarlık bugün kullanılan anlamda deÄŸildi. Daha çok korumacılık hissi taşırdı. Küçük yaÅŸta babamı kaybetmiÅŸtim. Mahalle halkı üstüme titrerdi. Ãœsküdar’ın bu özelliÄŸi sanatımı da etkiledi. Nasıl etkilemez? Öğrencilik yıllarımda okulumuz caminin bahçesine bakar, eve giderken de Aziz Mahmut Hüdai Camii ve Türbesi’nin önünden geçerdim...’ 1954’te Ä°stanbul’da doÄŸan Murat Morova, çocukluÄŸunu Ãœsküdar’da geçirdi. Kendi evi bugün yok. Ama hep oynadığı Karakol Sokağı’ndaki evler ÅŸimdi restore edildi (saÄŸda). 1977’de Marmara Güzel Sanatlar Fakültesi’nden mezun olan Morova, Venedik, Ä°stanbul ve Buenos Aires gibi bienallere grup sergileriyle beraber katılıyor. Morova, ürettiÄŸi yapıtların ‘resim’ olmadığını özellikle vurguluyor. Yaptığı yapıtlarda tasavvuf geleneÄŸi ve bugunün metaforlarını buluÅŸturan Morova’nın sergileri genellikle Galeri Nev’de açılıyor. Tel: 0212-231 67 63. Meydana direkler dikilince ÅŸaşırmıştık Murat Morova’yla gezimize BeÅŸiktaş’tan Ãœsküdar’a motorla geçerek baÅŸlıyoruz. ‘Bu motorlara bakınca hep aklıma altı-yedi yaÅŸlarında yaÅŸadığım deniz kazası geliyor’ diye anlatıyor. ‘O zaman motorlar çok ufaktı ve pancar motorlar çalışıyordu. Bir kaza sonucu alabora olduk. Allah’tan diÄŸer motorlar yardıma geldi...’ Murat Morova’yla Ãœsküdar’a inip yürürken, meydanın eski haliyle ilgili detayları hatırlatıyor: ‘Meydanda ahÅŸap evler vardı. Sonra bir gün yüksek aydınlatma direkleri takıldı, çok ÅŸaşırmıştık.’ Meydanla ilgili bir baÅŸka anısı daha var: ‘BoÄŸaz Köprüsü filan yoktu o zamanlar. Ãœsküdar’dan kalkan arabalı vapur kuyruÄŸunda son model arabaları izlerdik.’ Åžemsi PaÅŸa Kütüphanesi hálá açıkÄ°lk durağımız olan Åžemsi PaÅŸa Camii’ne yaklaşıyoruz. ‘Denize çok yakın yapılmış bu eserin bir özelliÄŸi, mihrabındaki iki küçük sütunun hareket edebilecek ÅŸekilde yapılmasıdır’ diyor. ‘Amaç, denize doÄŸru bir kayma olduÄŸunda taÅŸların dönmeyerek tehlikeyi haber vermesidir’ diyor. Mimar Sinan imzalı cami KuÅŸkonmaz diye de anılıyor, çünkü hiçbir kuÅŸ bu camiye yaklaÅŸmıyor. Murat Morova’nın teorisine göre bunun nedeni, dalgaların yarattığı rezonans nedeniyle kuÅŸların uzak kalmayı tercih etmesi. Morova için bu yapının en çekici yönü, küçükken ders çalışmak için gittiÄŸi caminin içindeki 1953’te açılmış kütüphane. Bugün de uÄŸrayabilirsiniz. Åžemsi PaÅŸa Halk Kütüphanesi pazar hariç her gün 08.30-17.00 arasında açık. ÇeÅŸmedeki kavun figürüne dikkatYeni Valide Camii’ne doÄŸru ilerliyoruz. Üçüncü Ahmet’in annesi Gülnüş Emetullah Rabia Sultan’ın yaptırdığı bu yapının önündeki barok çeÅŸmeyi çok seviyor Morova. ‘Dikkatle bakıldığında çeÅŸmenin üstündeki figürlerde, tabaklardaki meyveleri görebilirsiniz. Benim hoÅŸuma giden, kavuna saplanmış bıçak figürü. Bu beni hep neÅŸelendirir. Çünkü orada kalıpların dışına çıkmış bir yan bulurum...’Sonra Morova bugün bile kendisi için vazgeçilmez bir yere dikkat çekiyor: Meydana yakın Ãœsküdar Balıkçılar Çarşısı. ‘Hálá haftasonları gelip alışveriÅŸ yaparım. Balıkçı, ÅŸarküteri ve sebzeciler bir aradadır. Ufak olmasına raÄŸmen buradan alışveriÅŸ yapmayı çok severim’ diyor. Ä°ki dükkan tavsiye ediyor. Ãœnal TurÅŸuları ve Åžener Peynircilik. Bu arada, acıkanlar için 1933’ten beri hizmet veren Kanaat Lokantası’nı öneriyor (Tel: 0216-553 37 91).Antikacılar Çarşısı’na mutlaka uÄŸrayın Çarşıdan Ãœsküdar Belediyesi Meclis Salonu’nun önündeki ufak alana doÄŸru ilerliyoruz. ‘Bu alan ben çocukken, bit pazarı gibiydi. Derme çatma barakalar vardı. Bu barakalar yıkılıp bir hana taşındı. Bugün bile çok gideni geleni olan Ãœsküdar Antikacılar Pasajı’nın geçmiÅŸi bu barakalara dayanırdı’ diyor Murat Morova. Antikacılar Pasajı sık sık uÄŸradığı bir mekan. Burada, pasaj ve çevresindeki antikacılarla beraber toplam 20 dükkan var. Pasaj çevresindeki dükkanlardan Antik 28 ve karşısındaki Antikacı Ä°yilik, Morova’nın eski eÅŸya aldığı yerler arasında. Antik 28’de en az 80 senelik mallar bulunuyor. Antikacı Ä°yilik’te eski hurdadan ünlü ressamların tablolarına kadar bir çok ÅŸey bir arada. Morova Antika Çarşısı’nın içindeki dükkanlarda çok iyi varakçılık yapıldığını söylüyor. (Antik 28 Tel: 0216-334 13 05). Ä°stanbul’un sürprizli yokuÅŸları Ãœsküdar’daAntikacılar Çarşısı’ndan Hakimiyeti Milliye Caddesi doÄŸrultusunda yürüyünce yol kenarında PTT Merkez Müdürlüğü’nü görürsünüz. PTT’nin yanından yukarı bir yokuÅŸ çıkar. Bu yokuÅŸu tırmanıyoruz. Morova PTT ile ilgili bir anısını anlatıyor: ‘Ben çocukken bu postane bahçe içinde eski hoÅŸ bir binaydı. Daha sonra yıkıldı. Ä°lkokuldayken sınıf baÅŸkanıydım. Her hafta postaneye dergiler gelirdi. Ben de bu yokuÅŸtan okula kadar dergileri taşır, kan ter içinde kalırdım... Ä°stanbul’un en güzel, en süprizli yokuÅŸları Ãœsküdar’dadır.’ Annem beni karakola teslim ettiBu sırada karşımıza Aziz Mahmut Hüdayi Cami ve Külliyesi çıkıveriyor. 1599’da yapılan binalar birkaç kere yandığından, bugünkü binaların en eskisi 1858 yılına ait. Külliyenin bahçesinden geçip sokaÄŸa çıktığımızda bu sefer Ahmet Çelebi Camii ile karşılaşıyoruz. Tahta bir minaresi olan cami 1567’de Ahmet Çelebi tarafından yaptırılmış. Açık Türbe Camii olarak da anılan yapıdan Ä°mrahor’a doÄŸru inerken Murat Morova’nın eski evinin olduÄŸu sokaktan geçiyoruz. Ne yazık ki onun çocukluÄŸunu geçirdiÄŸi evden de diÄŸerlerinden de ÅŸu anda eser yok. DoÄŸancılar Caddesi’ne varıyoruz, karşımıza Ãœsküdar Mevlevihanesi çıkıyor. Ziyarete açık olmayan mevlevihaneden Karakol Sokağı’na doÄŸru yürüyoruz. Sokak restore edilmiÅŸ evlerle dolu. Bu sokağın Murat Morova’nın anılarında özel bir yeri var. ‘Hiperaktif bir çocuktum. Rahmetli annem bir gün ben bununla baÅŸedemiyorum deyip beni karakola teslim etmiÅŸti. Ne zaman bu sokaktan geçsem o günü hatırlıyorum!’ Ayazma Camii’nin kuÅŸ evleri Ayazma Camii’ne geliyoruz. Caminin yanındaki yapı Morava’nın eski okulu. Ayazma Camii’nin mimari yapısı daha küçükken onu çok etkilemiÅŸ. ‘İstanbul’un en güzel kuÅŸ evlerine sahip camilerinden biridir’ diyor. ‘Binanın cephesinin dört tarafında kuÅŸlar için yapılmış ufak evler çok güzeldir. Bu kuÅŸ evlerin her biri deÄŸiÅŸiktir. Ayazma Camii’nin mezarlığında insanların baÅŸka yerlerde göremeyeceÄŸi çok ilginç mezar taÅŸları vardır. Ãœsküplü Yeniçeri BaÅŸlığı bunlardan biri.’ Sahile, Kız Kulesi’ne doÄŸru yürüyoruz. Murat Morova’nın her zaman yapmaktan hoÅŸlandığı gibi buradaki çay bahçelerinden birine oturup çayımızı yudumlayarak gezimizi bitiriyoruz.Â