Üç püfle vazo yapın Cam üfleme

Deniz İNCEOĞLU
dinceoglu@hurriyet.com.tr
 
Cam üfleme, 10 yıl öncesine kadar unutulma tehlikesi yaşayan bir el sanatımızdı. 1990’ların başında açılmaya başlanan modern eğitim merkezleri sayesinde yeniden gündeme geldi. Bugün Gaziantep’te sadece cam objeler barındıran bir müze var, ülkenin her yerinde cam sergileri açılıyor. Eğitim merkezleri az olsa da, Türkiye’nin cam üfleme konusunda önde gelen ülkelerden biri olduğu sıkça söyleniyor.

Herkes cam üfleyebilir. Uzaktan bakıldığında en zor aşaması üfleme kısmı gibi görünüyor ama aslında en kolayı bu. Üflemeye geçene kadar öğrenilmesi, dikkat edilmesi gereken pek çok aşama var. Bu yüzden, diğer hobilerden farklı olarak haftada en az üç saatlik derslerde yoğun çalışmak şart. En azından başlarda... Çünkü eliniz bu işe ne kadar çabuk alışır, kıvraklığı ne kadar iyi gelişirse yapacağınız objeler o kadar güzel olacaktır.

SAP DÜZGÜN OLMAZSA HER ŞEY BOZULUR

Anadolu Üniversitesi Cam Bölümü mezunu, Ankara’daki Lagari Sanathane’nin kurucu eğitmenlerinden Ayşem Ötük, yeni başlayacaklarla nelere dikkat ettiklerini anlatıyor: “Atölyemizde büyük fırınlar yerine daha küçük ebatlı, masa üstünde durabilen şalümo kullanıyoruz. Cam olarak da, farklı renkleri üst üste kullanabildiğimiz, aleve daha dayanıklı olan borosilikatı tercih ediyoruz. Cam üflemeye yeni başlayanlarla öncelikle uzun süre sap çekmenin nasıl yapılacağını çalışıyoruz. Cam üflemenin en önemli aşaması bu. İçi boş, incecik bir cam borunun belli bir noktasını ısıtıyoruz. Bunu boruyu sürekli aynı hızda döndürerek yapmak şart. Çünkü her yerinin eşit ısınması önemli. Bunu düzgün yaptıktan sonra ısıttığımız noktayı çekerek inceltiyoruz. Böylece iki tarafta koni oluşuyor.”

Bu şekilde anlatılınca kolay gibi görünse de sap çekme işlemindeki milimetrik bir hata uzun uğraşlar vererek yaptığınız objenin yamuk yumuk olmasına ya da bir anda patlamasına sebep olabilir. Bunun için üflemeye geçmeden önce haftalarca, belki de aylarca sap çekme üzerinde çalışmak lehinize sonuç verir.

Bu işin püf noktalarını çözdükten sonra ısıtma ve üflemeye geçiliyor. Sakın üfleme deyince aklınıza saksafon çalar gibi uzun soluklu, derin nefes gerektiren bir eylem gelmesin. Yapılması gereken şey aslında sadece üç kere püflemek. İlk iki seferden sonra objeyi kontrol edip yamukluk varsa düzelttikten sonra üçüncü püfleme yapılabilir.
Renk vermek için soda camları kullanılıyor. Ancak bu cama dikkat etmek gerek. Çünkü aleve direk sokulduğunda patlayabiliyor. Daha fazla renk seçeneği isteyenler, ince renkli çubukları üzerine eriterek ya da birlikte kalıba dökerek elde edebilir.

BAHÇENİZDE VAZO YAPIN

Tek kişinin kullanabileceği şalümolar her ne kadar ev için tehlikeli olsa da bahçedenizdeki depo ya da atölyede kullanılabilir. Bir de şalümodan çıkan objenin yavaş soğumasını sağlayacak tavlamaya ihtiyaç var. Bunlarla işe küçük bir vazo yaparak başlayabilirsiniz. Sap çekme işleminin sonunda elde ettiğiniz baloncuğun iki tarafındaki koni şeklindeki saplardan birini kopartın. Bunun yerine tutma ucunu yerleştirin. Kopartmadığınız saptan boyun çekip belli bir noktasını ısıtıp patlatarak o noktadan vazonun ağzını oluşturun. İstediğiniz şekli elde ettiğinizde vazoyu, şalümonun yanına yerleştirdiğiniz tavlama fırınına koyun. Bu sayede vazonuz 450 dereceden yavaş yavaş oda sıcaklığına gelir ve kullanıma hazır olur.

DETAYLARA DİKKAT

- Pes etmeden çalışıp el alışkanlığınızı geliştirin.
- Camla çalıştığınızı unutmayın. En ufak dikkatsizliğiniz tüm işinizi bozabilir. Detaylara dikkat edin.
- Her zaman iki elinizle senkronize bir şekilde çalışın. Senkronizasyonu kaçırmak her şeyi bozar.
- Obje, hiçbir zaman alevden uzaklaştırılmamalı. Ani ısı kaybı onu patlatabilir.
- Her noktayı aynı derecede ısıtmaya özen gösterin. Bu şekilde üflemeye geçtiğinizde baloncuk daha iyi olur.

DERS FİYATLARI ÇOK DEĞİŞKEN

Ankara Çankaya’daki Lagari Sanathane’de ders saati ücretleri 60 lira. Haftada en az iki saat gidilmesi öneriliyor. Tel: (312) 479 38 80. İstanbul Eyüp’teki Caferpaşa Medresesi Kültür Merkezi’nde her hafta sonu, dörder saat cam üfleme eğitimi veriliyor. 16 saat ders için ayda 50 lira alınıyor. Tel: (212) 567 53 67. İstanbul Beykoz’daki Cam Ocağı ise bu konunun profesyonellerinden. Geniş bir alana kurduğu cam ocağı kampusunda, camla ilgili her şey öğretiliyor. Hem 150 liraya günlük derse, hem de ortalama bin euro’ya iki haftalık atölye çalışmasına katılmak mümkün. Haftalık programa katılacaklara kampusta konaklama imkanı veriliyor. Tel: (216) 433 36 93.

ANTEP’TE CAMA ÖZEL MÜZE

Gaziantep’te Füsun İşsever’in kurduğu, tarihi kalenin karşısındaki sokakta bulunan Medusa Arkeolojik Cam Eserler Müzesi’nde, 1200 cam eser var. Eski devirlerde, ölülerin ardından ağlayanların gözyaşlarını biriktirip ölenin mezarına koydukları gözyaşı şişesinden Romalılardan kalma cam vibratöre kadar pek çok obje görmek mümkün. Tel: (342) 875 10 55.

YURTDIŞI TATİLİNİZDE CAM ÜFLEYİN

Türkiye’de yazın Ege ya da Akdeniz’deki sanat evlerindeki atölye çalışmalarına gidenler kış aylarında yurtdışını tercih ediyorlar. İsviçre, İsveç, Amerika, İngiltere ya da İtalya’da pek çok cam atölyesi mevcut. Günlük ortalama kurs fiyatları 200 euro’ya denk geliyor. Bunlar arasında sık tercih edilenleri şöyle:
Pittsburgh Glass Center Yeni başlayanlar ya da daha önce eğitim alanlar için her türlü ders seviyesi mevcut. En yakın kurs tarihi şubat ayında, www.pittsburghglasscenter.org
Liquid Glass Centre İngiltere’deki eğitim merkezinde 13-21 Şubat tarihleri arasında kurs var. Fiyatları 200-550 pound arasında değişiyor, http://www.liquidglasscentre.co.uk
Stained Glass and Fine Arts College İsviçre Monthey’deki Stained Glass and Fine Arts College’a yurtdışından eğitmenler de geliyor, www.ecolevitrail.com
North Lands Creative Glass İskoçya’daki eğitim merkezi doğanın içinde, deniz manzaralı atölyelere sahip. Kurs fiyatları ortalama 200 Euro, www.northlandsglass.com
Diablo Glass School Amerika Boston’daki merkezde camla ilgili her türlü kurs veriliyor. 13-27 Şubat tarihleri arasında 75 dolar katılım ücretiyle kurslara gidebilirsiniz, www.diabloglassschool.com.
Orrefors: Dünyaca ünlü İsveçli cam markası eğitim vermiyor, ancak atölyeyi ziyerete gelenleri konukseverlikle karşılıyor. Tasarımcıların ve cam ustalarının nasıl çalıştığını izleyebilirsiniz. Deneme yapmanıza izin veriyorlar. Gitmeden önce rezervasyon yaptırın. +46 (0)481-341 95, info@orrefors.se.