Türkiye'de kültür ve sanata yön veren Powerbroker
Güncelleme Tarihi:
Powerbroker, güç simsarı demek. Şahsi başarıları, üyesi olduğu aile, ekonomik durumu ya da başında bulunduğu kurumun gücü nedeniyle nüfuz sahibi olmuşlardır. Bu nüfuzu sayesinde de bir sektöre, bir şehre, hatta bir ülkeye istedikleri yönü verebilirler. Bazılarının ismini bilirsiniz ama asıl güçlerini tahmin edemezsiniz. Bazılarının ise adını bile duymamışsınızdır. Sadece siyasette değil her alanda güç simsarları vardır.
Biz de Türkiye’de kültür ve sanata yön veren, piyasada belli bir damarı tutan, önemli bir turnikenin başında duran, referansı kıymetli, hatırı sayılır, kredisi sınırsız kişileri araştırdık. Bunu yaparken, Hürriyet Gösteri Dergisi’nin 1997’de hazırladığı 100 kişilik Kudret Simsarları listesini inceledik. Aradan geçen 12 yılda liste bir hayli değişmişti. Çünkü Türkiye’de kültür sanat arenası 2000’lerin başından itibaren çok büyük bir dönüşüm geçirdi. 50 kişilik bir liste hazırlamak üzere yola çıktık, ancak listede ikili ve üçlü gruplar da yer aldı çünkü onların sanattaki ortaklığı birbirinden koparılamayacak gibiydi.
Bu liste Türkiye’nin en yeni, en güncel powerbroker’larını sıralıyor. Bazıları görünmeyen bir güç olmayı tercih ediyor, bazıları çok meşhur. Bazılarının gücü yazılarından geliyor, bazılarının kariyerlerini değiştirdiği kişilerden. Bazıları en büyük kurumların, tüm şehre yayılan festivalleri düzenleyen şirketlerin başında. Bazıları nispeten küçük ama güçlü bir azınlığı ilgilendiren konularda dergiler çıkarıyor, internette grup yönetiyor. Hepsinin ortak özelliği, güçlerini başkaları için de kullanmaları, hem sanatçıyı hem de izleyiciyi yönlendirebilmeleri.
Güncel sanat piyasasının yüzde 70’i onun elinde
MURAT PİLEVNELİ (37)
Galerist’in sahibi
En önemli özelliği trendlerin kokusunu önceden almasıdır. 2004’te galerisi Galerist’i Mısır Apartmanı’na taşıması bunun ilk kanıtı. Apartman sonradan bir tür sanat merkezine dönüştü. İkinci doğru adımı da yurtdışında yaşayan ünlü Türk sanatçıları Galerist’e çekerek attı. Hüseyin Çağlayan, Sarkis, Ayşe Erkmen, Haluk Akakçe ve Taner Ceylan gibi bir yıldız kadroyu temsil etmeye başladı. Pilevneli 30’a yakın sanatçısının peşinden koşar, her şeyleriyle ilgilenir. Mesela Taner Ceylan "Galericim Murat hayattaki en büyük desteğim" demişti. Ressam Leyla Gediz bir röportajında "O olmasaydı şu anda karşında böyle atıp tutamazdım" diyordu. Galerist New York ve Londra’daki asistanlarıyla birlikte 20 kişi çalıştırıyor. Krize rağmen büyüyor. Türk güncel sanat piyasasında dönen paranın yüzde 70’ini Galerist kontrol ediyor.
Gençlerin portfolyo adresi
KERİMCAN GÜLERYÜZ (39) DARYO BESKİNAZİ (39)
Galeri x-ist’in patronları
Genç ressam ve fotoğrafçılar ilk onların kapısını çalar. Çünkü bilirler ki Kerimcan Güleryüz ve Daryo Beskinazi’nin 2004’te açtığı Galeri x-ist’in kapısı onlara açıktır. Daha tecrübeli galericilerin "Bu kim ya?" diyerek burun kıvırdığı gençleri keşfetmeye adadılar kendilerini. Ve keşfettiler de. Örneğin Kayserili sanatçı Ansen Atilla. Ya da fotoğrafçı Ahmet Polat ve reklamcıyken keşfettikleri Erkut Terliksiz gibi. Onlar 20-35 yaşlarındaki yetenekleri görünür kılıyor, yönlendiriyor ve meşhur ediyor. O yüzden de artık ayda en az 100 yeni portfolyo ilk adres olarak Galeri x-ist’e gidiyor.
Sayesinde sergiler için kuyrukta beklenir
NAZAN ÖLÇER (67)
Sabancı Müzesi Direktörü
Türkiye’de ilk kez onun açtığı sergiler için bütün şehre yayılan reklam kampanyaları yapıldı, insanlar caddeye kadar uzanan kuyruklarda bekledi. Uzun yıllar Türk İslam Eserleri Müzesi’nin müdürlüğünü yaptıktan sonra 2003’te Sabancı Müzesi’nin direktörlüğüne gelen Nazan Ölçer, Picasso ve Dali sergileriyle Batılı anlamda büyük sergi nasıl açılır, dünyaca ünlü eserler İstanbul’a nasıl getirilir, sigortalanır, tanıtımı nasıl yapılır, herkese gösterdi.
Güncel sanatın zor beğenen otoritesi
VASIF KORTUN (51)
Platform Güncel Sanat Merkezi’nin direktörü
Aksi, zor beğenen bir adamdır Vasıf Kortun. Ama bu özellikleriyle, Türkiye’de güncel sanatın yönünü değiştirmiştir. Güncel sanatla ilgili, farkında olun ya da olmayın son sözü o söyler. Bir çok kez dünyaca ünlü sanat dergileri tarafından en başarılı ya da en etkili 100 kişi arasında gösterildi, Bard College tarafından Küratörlükte Mükemmellik ödülüne layık görüldü. Asıl önemlisi Türkiye’de bir kırılma yaratmış olması. 3. İstanbul Bienali’nin küratörlüğünü yaparken güncel sanatı ezbere programlar yapan küratörlerin tekelinden çıkarıp İstanbul’u Anadolu’daki sanatçılara açtı. Elinin değdiği Proje 4L ve Platform Güncel Sanat Merkezi gibi mekánlar Türk sanatçılarının dünyaya açılması için sağlam köprüler kurdu. Bir çağdaş sanat kütüphanesi açtı, sanatçıların portfolyolarını bir yerde topladı. Bugün dünyanın herhangi bir yerinde Türk güncel sanatıyla ilgili bir makale yazılacaksa ilk başvuru merkezi odur.
Resimde ikinci el piyasanın patronu
AZİZ KARADENİZ
Beyaz Müzayede’nin sahibi
Bir sanat eserinin gerçek değeri ikinci el piyasada, yani müzayedede ortaya çıkar derler. İşte o piyasada Aziz Karadeniz’in parmağı var. Resim toplayan bir koleksiyonerken üç yıl önce Beyaz Müzayede evini kurdu. Kısa sürede iş, yılda üç-dört müzayede düzenleyen, kár eden bir sanat kuruluşuna dönüştü. Karadeniz’in en önemli özelliği çevresinin çok geniş olması. Yıllarca yatırım uzmanlığı yaptığı için üst gelir sınıfından yöneticileri iyi tanıyor. Onu evinde ziyaret eden dostlarına duvarda asılı tabloları anlatarak, birçok yeni koleksiyoner yarattı.
Klanlar ve kavgalar üstü başküratör
LEVENT ÇALIKOĞLU (38)
İstanbul Modern Baş Küratörü
Türkiye’de sanat tarihi disiplini popüler değildi, Levent Çalıkoğlu tozunu aldı, modernize etti. Sanat danışmanlığını yaptığı Akbank Sanat’ı bir çağdaş sanat merkezine dönüştürdü. Şimdi Türkiye’nin ilk modern sanat müzesi İstanbul Modern’in baş küratörü. Müzenin koleksiyonuna hangi eserlerin katılacağına karar veren adam o. Türkiye’de en gencinden en ünlüsüne bütün sanatçılar bu koleksiyona girmek istiyor. Çalıkoğlu’nun başarısını biraz da insanları yönetme kabiliyetine bağlamak lazım. Her zaman sanat camiasındaki kavgalardan kalıcı hasar almadan çıkabildi. Bu yüzden davetine herkes icabet eder. Böylece piyasada kim, hangi eseri, ne kadara aldı, her zaman bilir.
Türkiye’nin kültür sanat komiseri
GÖRGÜN TANER (50)
İKSV Genel Müdürü
İstanbul’da bütün büyük sanat aktivitelerinde ya bizzat parmağı vardır, ya da o aktiviteler onun kavşağından geçmiştir. Eğer Görgün Taner işin içindeyse bilinir ki o festival, o konser titizlikle hazırlanmıştır. 1994’te İstanbul Caz Festivali’nin direktörüydü, 7 yıldır İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın genel müdürü. Bilgi Üniversitesi’nde dersler veriyor, İstanbul Modern Yönetim Kurulu, ECF (European Cultural Foundation) Danışma Kurulu, 2010 Avrupa Kültür Başkenti Danışma Kurulu üyesi ve Fransa’da Türkiye Mevsimi Komiseri.
Hem sergileyen hem belgeleyen prestijli adres
HALDUN DOSTOĞLU (57)
Galeri Nev’in sahibi
Türkiye’deki en baba çağdaş sanatçıların adresidir Haldun Dostoğlu’nun Galeri Nev’i. 25 yılda ünlü Türk modernistleri Mübin Orhon, Erol Akyavaş, Abidin Dino, Nejad Devrim ve Mehmet Güleryüz’ün eserlerini sergilemekle kalmadı, kitaplarını da bastı. Henüz ortada hiç çağdaş sanat müzesi yokken önemli bir belge merkezi haline geldi. Bu sayede, bir şubesi de Ankara’da olan Galeri Nev’le bir prestij ismidir Dostoğlu.