Türkiye’nin takı klasikleri kitap oldu

Dünyada ilk altın paranın basıldığı ve ilk altın takının yapıldığı yer olarak bilinen Anadolu’nun tarihi birbirinden gözalıcı takılarda ortaya çıkıyor. Trabzon’un hasır örmesi, Kayseri’nin burması, geçmiÅŸin göznurunu bugünlere taşıyor. Anadolu takılarının tarihi Milattan Önce 3000’lere dayanıyor. Alacahöyük’te ortaya çıkarılan altın kolye, broÅŸ, bilezik, kemer, heykel ve kaplar, dönem insanlarının kuyumculuktaki hünerini gözler önüne seriyor.Aynı topraklar üzerinde Hititler’den sonra yaÅŸayan Urartulara da Anadolu’nun kuyumcuları demek yanlış olmaz. Onlar, hálá kullanılan granülasyon, döküm ve kabartmayla eÅŸsiz objelere imza attılar. Kral Midas’ın ülkesi Frigya, Lidyalılar, Helen ve Roma uygarlığı, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı ustaları da Anadolu’daki takı sanatına yeni boyutlar kattılar. GeçmiÅŸ uygarlıkların birikimi ÅŸimdi Anadolu’nun farklı kentlerinde gelecek kuÅŸaklara aktarılmak üzere sürdürülüyor. Modern kuyumculuk ise geleneksel el sanatlarını deÄŸiÅŸik tasarımlarla günümüze taşıyor. GeçmiÅŸin sanatını içinde barındıran Anadolu takıları, Atasay’ın ‘Zaman Geçer Altın Kalır YaÅŸayan Anadolu Takıları’ kitabında bir araya geldi. Kitapta, yılların birikiminin yanı sıra, takı tekniklerinin günümüze uyarlanmış örnekleri de fotoÄŸraflarla yer alıyor. Mardin’den baÅŸ takıları ve gerdanlıklar Mardin kuyumculuÄŸunun en çarpıcı örnekleri saçlara takılan ‘baÅŸ takılar’nda görülüyor. Midyat’ta ise hálá telkari ustaları var. Gümüş ya da altın telle hazırlanan gerdanlıklarda bazen mercan, kehribar, boncuk da kullanılıyor. EskiÅŸehir’in cebesi MÖ 4000’den günümüze gelen kültürel mirasıyla efsaneler diyarı olarak bilinen EskiÅŸehir’de ilk göze çarpan lüle taşı takılar. Ancak altın da EskiÅŸehir’de farklı bir güzellik buluyor. Tel iÅŸlenerek yapılan ‘cebe’ler göz alıyor. ‘Cebe’nin yeni versiyon bilezik ve gerdanlıklarda, kilitlere toka ya da çiçek motifleri ekleniyor. Kırmızı garnet ve safirle bezeli takıların da görüldüğü EskiÅŸehir’de incili küpeler kentin klasiÄŸi.Trabzon’un hasır örmesi Ãœnü ülke sınırlarını aÅŸan ‘hasır örme’ ile yapılan bilezik, gerdanlık, kolye, küpe ve kemerler göz kamaÅŸtırıyor. Hasır örmenin günümüz versiyonlarında deÄŸerli taÅŸlarla süslemelere de yer veriliyorKayseri Burması Kayseri’nin ünlü ‘burma’sı son sanatkar Hamdi Ãœnlüel’in ölümünden sonra ne yazık ki tarihe karıştı. Åžimdilerde Kayserili kuyumcular, zorda kalıp, burma bileziÄŸini satmaya gelenlerin eserlerini bozmayarak, burmayı gelecek kuÅŸaklara aktarmaya çalışıyorlar. Burmaların çifti 250-900 gram arasında geliyor ve genellikle 22 ayar altından yapılıyor. Erzurum’da kaÅŸlı burma ve oltu taşı Türk-Ä°slam uygarlığının etkisiyle geliÅŸen Erzurum kuyumculuÄŸunda, burma bileziklerin ‘kaş’ denilen kilit kısmı, çiçek, kuÅŸ gibi motiflerle süsleniyor. Oltu taşı ise çoÄŸunluÄŸu ajur tekniÄŸiyle yapılan takıları bezemenin yanı sıra gümüş imameli tespihlerde kendini gösteriyor. Kakma tekniÄŸiyle hazırlanan kemerler de bu kentin gözdelerinden.Konya’da Mevlana BileziÄŸi Mevlana türbesine yapılan ziyaretlerle, Selçuklular dönemindeki kuyumculuk günlerine geri dönen Konya’da en çok raÄŸbet gören modeller, Mevlana baÅŸlığı biçiminde sikkelerle bezenen yüzük, küpe ve kolyeler. Kalın ve ince tellerin örülmesiyle oluÅŸturulan Mevlana bileziÄŸi ise kentin en çok bilinen el sanatı örneÄŸi.Åžanlıurfa’dan frenkbağı kolye ve akıtma bilezik Kadın takılarına ‘hışır’denilen kentte ‘ahıtma’ yani ‘akıtma’ bilezikler en önemli yeri kaplıyor. GeçmiÅŸte gelinlerin baÅŸa taktıkları ‘frenk bağı’ ise günümüzde kolye olarak tasarlanıyor. Gaziantep’te çeÅŸit çok Telkariden savata birçok tekniÄŸin uygulandığı Gaziantep kuyumculuÄŸunda gümüş başı çekiyor. Gaziantep’te gümüş iÅŸlemelerinin altına aktarılamaması ve mesleÄŸe meraklıların azalmasıyla, takı geleneÄŸi yok olma aÅŸamasında. Kentin kuyumculuk klasiklerinden ‘hasır örme’ ise bugüne kadar gelebilen ender sanatlardan.Diyarbakır’da kiÅŸniÅŸli ve hablı gerdanlıklar Diyarbakır’dan günümüze ulaÅŸan takılar arasında hasır bilezikler başı çekiyor. Çiçek motifli zincir ve zincirden sarkan kürelerle oluÅŸturulan gerdanlıkların, küçük kürelerle süslü olanları ‘kiÅŸniş’, büyük kürelerle süslü olanları ise ‘hab’ diye adlandırılıyor.Beypazarı’nda telkari Ankara Beypazarı, ‘pıt pıt’ ve ‘telkari’ ile üretilen takılarıyla nam salmış. Hititler’den günümüze kraliçelere, hanımefendilere takılar üreten Beypazarı’nda altın kadar gümüş de iÅŸleniyor. Beypazarı’nın geleneksel üretimi 20’nci yüzyılın ikinci yarısından itibaren telkari üzerine oturdu. ‘Kafes telkari’ ve ‘serbest telkari’ tekniÄŸiyle birbirinden güzel takıların yanı sıra, tabak, fincan zarfı ve ÅŸekerlik gibi süs eÅŸyaları da yapılıyor.Kahramanmaraş’ta Türkmen takıları: YerleÅŸik düzene geçen Türkmen aÅŸiretlerinin etkisindeki MaraÅŸ kuyumculuÄŸunda, öne çıkan diÄŸer takılar MaraÅŸ burması, yıldızlı ve koruklu bilezikler. Türkmen saç aksesuvarlarından esinlenerek yapılan kolyeler de bu sanatın güzelliÄŸini günümüze taşıyor.Â