Türkiye’nin resimli rock tarihi

Neden Kızılderili ya da Kafkas folklorcusu kılığında dolaşıyorlardı? Saçlarının kesilmesi gerektiğinde buldukları çözüm neydi? İlk elektrogitar Türkiye’ye neden Savarona’yla geldi? LSD ve rock arasında nasıl bir ilişki var? Bu uyuşturucuyu Türkiye’ye kim tanıttı? Bu ve başlıktaki gibi pek çok sorunun cevabı ‘Türkiye Rock Tarihi-1’ adlı kitapta toplandı.

Savaş Özbey

İki dev müzisyen ve bir kadın

Barış Manço 31 Ocak 1970’te Marie Claude adlı bir fotomodelle Belçika’da evlendi. Fakat Marie, 40 gün sonra, o aralar yıldızı gittikçe parlayan Fikret Kızılok’a kaçtı! Claude sonradan Fruko gazozu için bir reklamda oynadı.

Elvis Presley Türklere yasak

Rock’n Roll’un Kralı Elvis Presley’in ilk dönem filmleri, Türkiye’de uzun süre gösterime giremedi. O günlerde ABD Dışişleri Bakanlığı ülkemizde hangi Hollywood yapımı filmlerin gösterilip gösterilmeyeceği konusunda söz sahibiydi. Türkiye’ye gelen filmlerin bedeli Amerikan Kültür Yardımı Fonu’ndan karşılanıyor, hangi filmlerin geleceğine de yine onlar karar veriyordu. O aralar ABD hükümetinin de Elvis’in sallanan kalçalarıyla arası iyi değildi ve Türk gençlerinin bunu görmesini istemiyorlardı.

Asit Orhan efsanesi

LSD, 60’li yıllardan başlayarak dünya rock müzik sahnesinin narkotik olaylarında önemli bir yer aldı. Türkiye’ye de bazı hippi turistler aracağıyla girdi. Bazı kolejlerde bu uyuşturucunun yaygınlaştığına dair söylentiler dolaşmaya başladı. 1969’da Milliyet Liselerarası Müzik Yarışması’nda Kadıköy Ticaret Lisesi ‘L.S. and D’ adlı şarkıyla birinci oldu. 1970’li yıllarda Orhan Atasoy bu konuda tam bir fenomendi ve İstanbul ve Ankara’nın frik tayfası LSD’yle onun vasıtasıyla tanıştı. Hayatının sonuna kadar taşıdığı ‘Asit’ lakabını böylece aldı. Erkin Koray’ın meşhur çıplak pozlarının arkasında da Orhan Atasoy’un olduğu arkadaş çevrelerinde anlatılan bir hikâye.

Lennon-Karaca buluşması

John Lennon 1971’de Cannes Film Festivali’ne kısa bir film çalışmasıyla katıldı. Salonda Erkin Koray da vardı. Erkin Koray idolü olan bu sanatçıyla tanışmak istiyordu. Salon boşalırken cesaretini toplayıp Lennon’ın peşinden koştu ve ona şöyle dedi: “Demek bu kadar yükseğe çıkabilenler de varmış...” Bu cümle Lennon’dan ertesi sabah için bir kahvaltı randevusu sağladı. Koray, Lennon’a ‘Mesafeler’ şarkısını çaldı.

Altın Mikrofon’un altın çocukları

1965’te Hürriyet gazetesi, Türkiye’de müzik adına dönüm noktası olacak olan Altın Mikrofon müzik yarışmalarını başlattı. Yarışmanın şartı, ‘Batı müziği tekniklerinden faydalanılarak Türk musikisine yeni bir yön vermek’ti. Anadolu pop ve rock müzik tarihimizde iz bırakan Cem Karaca, Erkin Koray, Mavi Işıklar, Moğollar, Silüetler ve nicesi bu yarışmayla yola çıktı ya da yükselişe geçti.

Klip yerine fotoroman

Henüz müzik kliplerinin olmadığı 1970’li yıllarda birçok sanatçı için seyircileriyle buluşma yolu fotoromanlardı. İşte Ajda Pekkan!

Kitabın yazarı Güven Erkin Erkal

Kendime otosansür uyguladığım oldu

Türk rock tarihini neden yüzyılın başından başlatıyorsunuz?

- Rock’n roll doğduğu coğrafyada olduğu gibi burada da cazın içinden gelmiş. Ben de konuya ‘en baştan’ girdim. Yani işgal günlerinde İstanbul’un sosyal hayatını ve gelen ilk saksofonla...

Sizin rock’a ilginiz nasıl başladı?

- Yaş 8... Almanya’dan gelen dayımın getirdiği Elvis Presley’in ‘Golden Hits’ plağı ilk zehir. 14 yaşıma geldiğimde artık bilinçli bir takipçiyim...

Çok büyük bir rock arşiviniz var. Kitabı yazarken sadece kendi arşivinizden mi yararlandınız?

- Benim asıl hâkim olduğum dönem 80 ve sonrası. Erkin Koray, Cem Karaca, Moğollar ve İlhan İrem’le çalıştığım yıllarda 80 öncesini öğrenmeye başladım. O dönemleri çok iyi araştıran müzik yazarı arkadaşlar da yardımcı olunca kitap ortaya çıktı.

Karşılaştıklarınız arasında sizi en çarpan hikâye hangisi?

- Hangi birini sayayım? Sevinç Tevs’in genç yaşta bir caz solisti olarak yükselmesi... İsmet Sıral’ın dünya çapında bir konum elde edip yaşadıkları sonucu intihar etmesi... Her birinin uğruna birer belgesel çekilir.

Kendinize hiç otosansür uyguladınız mı?

- Birkaç yerde. Örneğin; Cem Karaca’nın yıllarca yaşadığı sürgün, aslında bir başka erkeğin kıskançlık krizine dayanıyordu. Toplumca sevilen diğer tarafı yazmak istemedim.

Neden hepsi bugün bize komik gelen o kılıklarda dolaşmışlar?

- Kılık kıyafet konusunda tam anlamıyla devrimcilermiş. Birbirlerinden başka onlara benzeyen yok. Hal böyle olunca sayısız olaylar ve kavgaya karışmışlar.

Nasıl geçindiler? İyi para kazanıyorlar mıydı?

- Bu müziği o yıllarda yapanlar gelir ve eğitim durumları daha yüksek bir kesimdendi. Barış Manço Galatasaray Liseli, Erkin Koray Alman Liseli, Cem Karaca Robert Kolejli... Rock müzisyenleri içinde öne çıkanlar tabii çok plak satıp, konserler vermenin karşılığını biraz bulabilmiş. Telif konusu ciddiye alındıkça işler biraz daha düzelir olmuş. Mesela Cahit Berkay’ın ancak 90’larda rahat bir nefes aldığını hatırlıyorum.

O günlerin politik atmosferinde genel olarak çoğu sola meyilli değil mi?

- Aralarda Barış Manço gibi ılıman bölgede duranlar ya da Halit Kakınç gibi milliyetçi tavrı olanlar da var ama 70’lerin rock müzik ortamları büyük ölçüde sola yakın.

Uyuşturucuyla nasıl bir haşir neşirlikleri var?

- Müziğin birçok türü içinde narkotik bir boyut var. Kokain cazla, eroin punkla, arabesk esrarla, ecstasy teknoyla anılır. Ama bence eşleştirmeler anlamsız. Çünkü rocker’ların arasında sigara içmeyip ağzına alkol sürmeyenler de var.

1928

Galatasaray Lisesi’nde, ‘İz-Caz’ adlı grup kuruldu. Dönemin dans ve popüler müziklerini çalan ilk Batı müziği gençlik orkestrası ortaya çıktı.

1930

Müzik listeleri 1940’ta Billboard dergisiyle başladı diye bilinir. Oysa 1 Mayıs 1930 tarihli Vakit gazetesinde yedi taş plağın sıralandığı bir liste yer aldı.

1932x

İlk Türkçe tango olan ‘Mazi’, Gülriz Sururi’nin annesi Seyyan Hanım tarafından seslendirilmişti.

1940

Celal İnce, taş plaklarıyla büyük ilgi gördü ve ilk pop starımız oldu. ‘Kovboy Şarkısı’ olarak da bilinen ‘Çiftliğim’ country tarzındaki ilk şarkı oldu.

1956

Rock’n Roll’un kitabı: ‘Dünya Sarsılıyor - Rock’n Roll’ adlı bu kitap, ülkemizde olduğu gibi dünyada da bir ilkti.

1959

Rock müzikte yaygın olarak kullanılan ‘yaprak kasa’ ilk elektrogitar Atatürk’ün yatı Savarona’yla geldi.

1961

Erol Büyükburç
‘Little Darling’ ve
‘One Way Ticket’ adlı şarkıların yer aldığı ilk
albümünü çıkardı.

1965

Zeki Müren oynadığı ‘Çay ve Sempati’ tiyatrosunda gitar çalan efemine bir genci canlandırıyordu.

1966

Erkin Koray vatani görevini bitirdi ve askerden önce başladığı ‘Bir Eylül Akşamı’ 45’liğini tamamladı.

1969

Cem Karaca ve Mehmet Soyarslan arasında ikilik doğdu. Cem Karaca daha sol bir tavır belirleyince ikili ayrıldı ve Kardaşlar grubu doğdu.

1974

Memleket Yavru Vatan için savaşa hazırlanıyordu. Heavy Metal’in öncülerinden Aydın Ayet Çakus “Şeyimi keserim de askere gitmem” diyerek ülkeyi terk etti.

1980

Askeri darbe siyasal ve sosyal hayatı olduğu gibi sanat hayatını da durma noktasına getirdi. Sansür ve yasaklarla sanatçıların tüm hareketleri gözlem altındaydı. Protest müziğin öncüsü Cem Karaca bu dönemde verilen en önemli kayıplardandı. Almanya’da kaldığı sürede vatandaşlıktan çıkarıldı. Sıkıyönetim rock’çılarla birlikte Zeki Müren ve Bülent Ersoy’un da sahneye çıkmasını yasakladı.