Türk’ün remix’le imtihanı
Güncelleme Tarihi:
Suat KAVUKLUOĞLU
Oluşturulma Tarihi: Ekim 22, 2006 00:00
Remix’in müzikteki anlamı şarkının orijinal yapısını değiştirmek-farklılaştırmak. Unutulan, geçmişte dikkat çekmeyen pek çok şarkı bu teknikle yeniden parlıyor, gece kulüplerinin gözdesine dönüşüyor. Dünyada remix hazırlayanlar çoğunlukla DJ’ler. Türkiye’de ise genellikle aranjörlerin ek işi. 1990’ların ortalarında dinlemiştik ilk örneklerini.
Single kültürü bizde yerleşmediği için remix’ler ya albümlere ekleniyor ya da remix albümlerine dönüşüyor. Peki kim, neden remix yaptırır? Remix bir albüme, şarkıya ne kazandırır, maliyeti nedir, dünya müzik sektöründe remix’lerimizin yeri nedir? İşte detaylarıyla Türk’ün remix’le imtihanı.
Dünyada remix ilk kez 70’lerin sonunda disko akımıyla gelişti. "Başlangıçta amaç şarkıyı uzatıp, dans edenleri biraz daha pistte tutmaktı. 80’lerin new wave dalgasıyla her şey değişti. Culture Club’dan Depeche Mode’a, Duran Duran’dan Madonna’ya kadar herkes kullanmaya başladı" diyor müzik eleştirmeni Naim Dilmener.
Remix akımı Türkiye’ye 90’ların ortasında ulaştı. Aşkın Nur Yengi’nin "Yabani"si, Asya’nın "Günahkar"ı, Soner Arıca’nın "Yalvarma"sı, Candan Erçetin’in remix albümü ilk örnekler.
İlk örnekler yenilikçi bir yaklaşım sergilese de, ardından gelenler tekdüze çalışmalardı. Yine başlangıçta çoğu DJ’in remix kavramından sadece şarkı uzatmayı anladığını söylüyor Dilmener: "Hızlandırmak için şarkıların altına standart ’dım-tıs’lar koydular. Piyasaya Murat Uncuoğlu, Kıvanç K, Can Hatipoğlu, Can Erdoğan gibi isimlerin girmesiyle her şey değişti."
1996’da tamamen remix’lerden oluşan ilk yerli albümü yayımlayan Soner Arıca’ya göre amaç, yeni yaklaşım getirmek: "Ağır tempolu şarkılarla da remix yapılabilir. Son remix albümümdeki Akşam Olmadan Gel düzenlemesi böyle bir örnek. Remix yapmanın bin türlü yolu var."
Yurtdışında remix işini genelde DJ’ler yapıyor. Ülkemizde ise, remix sektörü çok gelişmediği için aranjörin ek işi. Son yıllarda birçok DJ’in de iyi remix’ler yaptığını görüyoruz. Örneğin Candan Erçetin, Sezen Aksu ve Soner Arıca son remix albümlerini tamamen DJ’lere emanet etti. Bu isimlerin dışında en çok remix yaptıranlar Teoman, Kenan Doğulu, Tarkan, Sertab Erener, Mustafa Sandal.
GECE KULÜBÜ ANAHTARI
Remix, şarkıyı kulüplere sokmanın en garantili yöntemi. Hızlandırmayla, her şarkı dansa uygun hale geliyor. Çok popüler olabilecek, düşük tempolu şarkıları sanatçı remix’lemezse, kulüp DJ’leri işi gönüllü üstleniyor.
Bir başka işlevi, fark edilmeyen şarkılara dikkat çekmesi, şarkının ömrünü uzatması. Soner Arıca’nın 1996 tarihli "Yalvarma"sı, Sezen Aksu’nun son albümündeki "İkili Delilik", Mustafa Sandal’ın "Bir Anda"sı, Gülşen’in "Yurtta Aşk, Cihanda Aşk"ı remix’leri sayesinde patladı.
Etkili bir yöntem ki "ağır abiler" bile bu topa girdi: Orhan Gencebay "Batsın Bu Dünya"yı İskender Paydaş’a remix’letti, İbrahim Tatlıses son albümünde iki remix’e yer verdi. Kendi kulvarında koşan Sabahat Akkiraz’ı, yaz başında Orient Expressions’ın tekno düzenlemesiyle duyan herkes çok şaşırdı. Ama bu sayede "Haydar Haydar"la kulüplerde dans edilebildi.
ŞARKI ÜSTÜ BOL REMİX
Remix, bir albümü dolduracak kadar yeni şarkısı olmayan şarkıcıların da imdadına yetişiyor. Albüm arasını açmak istemeyen "ara albüm" yani "maxi single" hazırlıyor. Bu tür albümlerde, elde bulunan 2-3 yeni şarkı remixleriyle birlikte piyasaya sürülüyor. Örnek: Tarkan’ın "Dudu"su. Tarkan ayrıca aynı şarkının farklı remix’lerinin yayımlandığı 6 albümle de bu alandaki liderliğini koruyor. Dans pistindeki şarkı uzatma yöntemini, albüm uzatma tekniği olarak en başarılı kullanan ise Mustafa Sandal. Üç yıldır, bu sayede yeni şarkılardan ibaret albüm yapmıyor. Bir ya da iki yeni şarkıyı, geçmiş hitlerin remix’leriyle piyasaya sürüyor.
ŞARKILAR REMİX’LEŞTİ
Remix üreten Erol Temizel, modanın hızla yayıldığını, normal şarkıların bile remix’e benzediğini söylüyor: "Albümdekilerin hangisi remix, hangisi orijinal anlamak güçleşti." Ajda Pekkan’ın son albümü Cool Kadın buna örnek. Düzenlemelerini Kıvanch K.’nın yaptığı albümdeki bazı şarkıları müzik eleştirmenleri "fazlasıyla remix havasında" bulmuştu.
Sertab Erener, "Sertab Dijital" konserleriyle yaz başında remix’i sahneye taşıdı. Konser repertuvarı sadece Murat Uncuoğlu ve Aytekin Kurt’un remix’lerinden oluşuyordu. Şarkıcı projeyi albüme dönüştürmeyi de düşünüyor.
REMIX’İN EN POPÜLER İSİMLERİ
Aytekin Kurt-Murat Uncuoğlu (Sezen Aksu, Teoman, Sertab Erener, İbrahim Tatlıses), Kıvanch K. (Sezen Aksu, Candan Erçetin, Teoman, Ayşegül Aldinç), Erol Temizel (Soner Arıca, Günce, Tarkan, Candan Erçetin), Ali Şahinbaş (Candan Erçetin), Mercan Dede (Sezen Aksu, Teoman), Erdem Kınay (Hande Yener, Ayşe Hatun Önal), DJ Cervus (Sezen Aksu), Murat Matthew Erdem (Tarkan), Devrim Karaoğlu (Tarkan), Özgür Buldum (Tarkan), Ozan Doğulu (Kenan Doğulu, Tarkan), Ozan Çolakoğlu (Tarkan, Nilüfer, Nil Karaibrahimgil), Hüseyin Karadayı& DJ Funky (Tarkan), Cem Oyal (Sezen Aksu), Serkan Hökenek (Vega, Teoman), Can Hatipoğlu (Erol Evgin, Candan Erçetin), Mert Yücel (Mor ve Ötesi)
KİMİN NESİ VAR
Candan Erçetin: Sevdim Sevilmedim- Umrumda Değil (1996), Oyalama Artık (1998), Unut Sevme Single Remixes (2000), Remix 4 (2003), Remix 5 (2005)
Teoman: Rüzgar Gülü, İki Yabancı Remixes (2001), İstanbul’da Sonbahar Single Remixes (2002), Kupa Kızı Sinek Valesi Remixes (2003), Duş Remixes (2004)
Soner Arıca: Yalvarma Remix(1996), Sen Mutlu Ol (1998), Remix (2002), Erol T. ile Bu Yaz Biz (2006)
Tarkan: Şımarık Single Remixes (1999), Kır Zincirlerini Single Remixes (2000), Kuzu Kuzu Single Remixes (2001), Hüp Single Remixes (2002), Dudu Maxi Single Remixes (2003), Ayrılık Zor Single Remix, (2004), Bounce Single Remix (2005)
Kenan Doğulu: 3.5 (2001), 5.5 Remixler (2003), 6.5 (2004)
Mustafa Sandal: Maxi Sandal (2003), İşte (2004), Yamalı Tövbeler (2005)
Sezen Aksu: Parkorman Remixes (2001), Bahane Remixes (2005)
Sertab Erener: Bu Yaz Single Remixes (2000), Yeni Single Remix (2001), Evrey Way That I Can Single Remix (2003), Here I Am (2004)
Yonca Evcimik: The Best of Yoncimix Remixes (2002), Oldu Gözlerim Doldu Single Remix (2005)
Yaşar: Divane Remixes, Remixes (2003), Yeni Türkü: Telli Telli Single Remixes (1996), Zerrin Özer: Dünya Tatlısı Single Remixes (2000), Nükhet Duru: Remix 1 (2001), Vega: Tatlı Sert 2 (2003), Hande Yener: Maxi (2006)
KİMİ ÜCRETSİZ YAPIYOR, KİMİ 7000 DOLAR İSTİYOR
Remix yaptırmanın maliyeti ustalığa göre değişkenlik gösteriyor. Piyasada bu konuda isim yapmış aranjörler remix başına 7 bin dolar alabilirken, ismi duyulmamış aranjör ve DJ’ler bazen ücretsiz bile remix yapabiliyor. 150 dolara yapan da var 1500 dolara yapan da. Her bütçeye göre remix yaptırmak mümkün. İsim yapmış bir aranjörün normal düzenleme için istediği para ise 3-6 bin dolar. Albüm üzerinden yapılan anlaşmalarda ise bir albümün bütün düzenleme maliyeti 15-20 doları buluyor.
NEDEN REMIX?
HANDE YENER
İyi aranjörle harika oluyor
Remix’le şarkının temposunu arttırmak, yenilemek, dans müziğine dönüştürmek mümkün. Böylece yeni bir enerji yaratabilir, yeniden parlayabilir. Hande Maxi’deki "Kim Bilebilir Aşkı"nın remix’ini yaptım. İyi aranjörler yapınca güzel oluyor.
CANDAN ERÇETİN
Çocuğa yeni kıyafet almak gibi
Bana kalsa, her şarkıya sürekli yeni mix yaptırırım. Bu sayede her seferinde başka bir duyguya, renge, kılığa bürünüyor. Çocuğunuza sürekli yeni kıyafet almak istemeniz gibi bir şey bu. Talep yetersiz, yeni remix’leri tutkuyla bekleyen yok.
TEOMAN
Bazıları orijinalinden iyi oluyor
Şarkıyı değerli bir kumaş gibi algılayıp, onu tamamen farklı bir hale getiren yetenekli kişilerle yapılınca gerçekten güzel oluyor. Ne yazık ki, Türkiye’de yeterince ilgi çekmiyor. Yaptıklarım küçük bir azınlığa ulaştı. Bazı remixleri orijinalinden daha fazla beğeniyorum.
TÜRKİYE’DE REMIX PİYASASINI NASIL BULUYORLAR?
EROL TEMİZEL (DJ)
Remix değil, yeni düzenleme yapılıyor
Türkiye’deki örneklere yeni düzenleme demek daha doğru. Techno, hause, garage, hardcore türü remix’ler göremiyoruz. Elimden geldiğince bu tarzları uygulamaya çalışıyorum. Günce’ye yaptığım "Severim", Eurodance 2006’da üst sıralara çıktı. Yine de son dönemde, çok zengin, farklı işler göze çarpıyor.
NAİM DİLMENER (MÜZİK YAZARI)
Firmalar hata ediyor
İnisiyatif kullanabilen, şarkının orijinal alt yapısına hapsolmayan, bunu tamamen değiştiren isimlerle remix gerçek anlamını buldu. Kıvanch K’nın Candan Erçetin için yaptığı ilk örnekler, Uncuoğlu’nun İbrahim Tatlıses, Hatipoğlu’nun Erol Evgin için yaptıkları iyi birer örnektir. İsveç’te yaşayan Türk asıllı DJ Michael Saxom’un, Sezen Aksu, Sibel Can, Göksel ve Şahsenem için yaptığı yayımlanmamış denemeleri önemlidir. Mesela 10 dakikalık "Depresyondayım" remix’i uluslararası önemde. Firma ve şarkıcıların remix’i yalnızca satış artırma unsuru gibi görmesi hata. İyi remix yapılmasını engelliyor.
CEM HAKKO (POWER GROUP BAŞKANI)
Radyomuzda özel kuşak yaptık
Power Radyoları’nda remix şarkıları normal yayın akışımızda çalmıyoruz. Özel remix kuşaklarımız var. Remix, yurtdışında single satışını arttırmak için yapılır. Bu sayede aynı şarkının slow versiyonunu gündüz dinleyip içleniyor, hareketli versiyonuyla gece kulüplerde dans edebiliyorsunuz. Remix’in en çok kullanıldığı ve işe yaradığı yer gece kulüpleri.
Dünyada remix ilk kez 70’lerin sonunda disko akımıyla gelişti. "Başlangıçta amaç şarkıyı uzatıp, dans edenleri biraz daha pistte tutmaktı. 80’lerin new wave dalgasıyla her şey değişti. Culture Club’dan Depeche Mode’a, Duran Duran’dan Madonna’ya kadar herkes kullanmaya başladı" diyor müzik eleştirmeni Naim Dilmener.
Remix akımı Türkiye’ye 90’ların ortasında ulaştı. Aşkın Nur Yengi’nin "Yabani"si, Asya’nın "Günahkar"ı, Soner Arıca’nın "Yalvarma"sı, Candan Erçetin’in remix albümü ilk örnekler.
İlk örnekler yenilikçi bir yaklaşım sergilese de, ardından gelenler tekdüze çalışmalardı. Yine başlangıçta çoğu DJ’in remix kavramından sadece şarkı uzatmayı anladığını söylüyor Dilmener: "Hızlandırmak için şarkıların altına standart ’dım-tıs’lar koydular. Piyasaya Murat Uncuoğlu, Kıvanç K, Can Hatipoğlu, Can Erdoğan gibi isimlerin girmesiyle her şey değişti."
1996’da tamamen remix’lerden oluşan ilk yerli albümü yayımlayan Soner Arıca’ya göre amaç, yeni yaklaşım getirmek: "Ağır tempolu şarkılarla da remix yapılabilir. Son remix albümümdeki Akşam Olmadan Gel düzenlemesi böyle bir örnek. Remix yapmanın bin türlü yolu var."
Yurtdışında remix işini genelde DJ’ler yapıyor. Ülkemizde ise, remix sektörü çok gelişmediği için aranjörin ek işi. Son yıllarda birçok DJ’in de iyi remix’ler yaptığını görüyoruz. Örneğin Candan Erçetin, Sezen Aksu ve Soner Arıca son remix albümlerini tamamen DJ’lere emanet etti. Bu isimlerin dışında en çok remix yaptıranlar Teoman, Kenan Doğulu, Tarkan, Sertab Erener, Mustafa Sandal.
GECE KULÜBÜ ANAHTARI
Remix, şarkıyı kulüplere sokmanın en garantili yöntemi. Hızlandırmayla, her şarkı dansa uygun hale geliyor. Çok popüler olabilecek, düşük tempolu şarkıları sanatçı remix’lemezse, kulüp DJ’leri işi gönüllü üstleniyor.
Bir başka işlevi, fark edilmeyen şarkılara dikkat çekmesi, şarkının ömrünü uzatması. Soner Arıca’nın 1996 tarihli "Yalvarma"sı, Sezen Aksu’nun son albümündeki "İkili Delilik", Mustafa Sandal’ın "Bir Anda"sı, Gülşen’in "Yurtta Aşk, Cihanda Aşk"ı remix’leri sayesinde patladı.
Etkili bir yöntem ki "ağır abiler" bile bu topa girdi: Orhan Gencebay "Batsın Bu Dünya"yı İskender Paydaş’a remix’letti, İbrahim Tatlıses son albümünde iki remix’e yer verdi. Kendi kulvarında koşan Sabahat Akkiraz’ı, yaz başında Orient Expressions’ın tekno düzenlemesiyle duyan herkes çok şaşırdı. Ama bu sayede "Haydar Haydar"la kulüplerde dans edilebildi.
ŞARKI ÜSTÜ BOL REMİX
Remix, bir albümü dolduracak kadar yeni şarkısı olmayan şarkıcıların da imdadına yetişiyor. Albüm arasını açmak istemeyen "ara albüm" yani "maxi single" hazırlıyor. Bu tür albümlerde, elde bulunan 2-3 yeni şarkı remixleriyle birlikte piyasaya sürülüyor. Örnek: Tarkan’ın "Dudu"su. Tarkan ayrıca aynı şarkının farklı remix’lerinin yayımlandığı 6 albümle de bu alandaki liderliğini koruyor. Dans pistindeki şarkı uzatma yöntemini, albüm uzatma tekniği olarak en başarılı kullanan ise Mustafa Sandal. Üç yıldır, bu sayede yeni şarkılardan ibaret albüm yapmıyor. Bir ya da iki yeni şarkıyı, geçmiş hitlerin remix’leriyle piyasaya sürüyor.
ŞARKILAR REMİX’LEŞTİ
Remix üreten Erol Temizel, modanın hızla yayıldığını, normal şarkıların bile remix’e benzediğini söylüyor: "Albümdekilerin hangisi remix, hangisi orijinal anlamak güçleşti." Ajda Pekkan’ın son albümü Cool Kadın buna örnek. Düzenlemelerini Kıvanch K.’nın yaptığı albümdeki bazı şarkıları müzik eleştirmenleri "fazlasıyla remix havasında" bulmuştu.
Sertab Erener, "Sertab Dijital" konserleriyle yaz başında remix’i sahneye taşıdı. Konser repertuvarı sadece Murat Uncuoğlu ve Aytekin Kurt’un remix’lerinden oluşuyordu. Şarkıcı projeyi albüme dönüştürmeyi de düşünüyor.
REMIX’İN EN POPÜLER İSİMLERİ
Aytekin Kurt-Murat Uncuoğlu (Sezen Aksu, Teoman, Sertab Erener, İbrahim Tatlıses), Kıvanch K. (Sezen Aksu, Candan Erçetin, Teoman, Ayşegül Aldinç), Erol Temizel (Soner Arıca, Günce, Tarkan, Candan Erçetin), Ali Şahinbaş (Candan Erçetin), Mercan Dede (Sezen Aksu, Teoman), Erdem Kınay (Hande Yener, Ayşe Hatun Önal), DJ Cervus (Sezen Aksu), Murat Matthew Erdem (Tarkan), Devrim Karaoğlu (Tarkan), Özgür Buldum (Tarkan), Ozan Doğulu (Kenan Doğulu, Tarkan), Ozan Çolakoğlu (Tarkan, Nilüfer, Nil Karaibrahimgil), Hüseyin Karadayı& DJ Funky (Tarkan), Cem Oyal (Sezen Aksu), Serkan Hökenek (Vega, Teoman), Can Hatipoğlu (Erol Evgin, Candan Erçetin), Mert Yücel (Mor ve Ötesi)
KİMİN NESİ VAR
Candan Erçetin: Sevdim Sevilmedim- Umrumda Değil (1996), Oyalama Artık (1998), Unut Sevme Single Remixes (2000), Remix 4 (2003), Remix 5 (2005)
Teoman: Rüzgar Gülü, İki Yabancı Remixes (2001), İstanbul’da Sonbahar Single Remixes (2002), Kupa Kızı Sinek Valesi Remixes (2003), Duş Remixes (2004)
Soner Arıca: Yalvarma Remix(1996), Sen Mutlu Ol (1998), Remix (2002), Erol T. ile Bu Yaz Biz (2006)
Tarkan: Şımarık Single Remixes (1999), Kır Zincirlerini Single Remixes (2000), Kuzu Kuzu Single Remixes (2001), Hüp Single Remixes (2002), Dudu Maxi Single Remixes (2003), Ayrılık Zor Single Remix, (2004), Bounce Single Remix (2005)
Kenan Doğulu: 3.5 (2001), 5.5 Remixler (2003), 6.5 (2004)
Mustafa Sandal: Maxi Sandal (2003), İşte (2004), Yamalı Tövbeler (2005)
Sezen Aksu: Parkorman Remixes (2001), Bahane Remixes (2005)
Sertab Erener: Bu Yaz Single Remixes (2000), Yeni Single Remix (2001), Evrey Way That I Can Single Remix (2003), Here I Am (2004)
Yonca Evcimik: The Best of Yoncimix Remixes (2002), Oldu Gözlerim Doldu Single Remix (2005)
Yaşar: Divane Remixes, Remixes (2003), Yeni Türkü: Telli Telli Single Remixes (1996), Zerrin Özer: Dünya Tatlısı Single Remixes (2000), Nükhet Duru: Remix 1 (2001), Vega: Tatlı Sert 2 (2003), Hande Yener: Maxi (2006)
KİMİ ÜCRETSİZ YAPIYOR, KİMİ 7000 DOLAR İSTİYOR
Remix yaptırmanın maliyeti ustalığa göre değişkenlik gösteriyor. Piyasada bu konuda isim yapmış aranjörler remix başına 7 bin dolar alabilirken, ismi duyulmamış aranjör ve DJ’ler bazen ücretsiz bile remix yapabiliyor. 150 dolara yapan da var 1500 dolara yapan da. Her bütçeye göre remix yaptırmak mümkün. İsim yapmış bir aranjörün normal düzenleme için istediği para ise 3-6 bin dolar. Albüm üzerinden yapılan anlaşmalarda ise bir albümün bütün düzenleme maliyeti 15-20 doları buluyor.
NEDEN REMIX?
HANDE YENER
İyi aranjörle harika oluyor
Remix’le şarkının temposunu arttırmak, yenilemek, dans müziğine dönüştürmek mümkün. Böylece yeni bir enerji yaratabilir, yeniden parlayabilir. Hande Maxi’deki "Kim Bilebilir Aşkı"nın remix’ini yaptım. İyi aranjörler yapınca güzel oluyor.
CANDAN ERÇETİN
Çocuğa yeni kıyafet almak gibi
Bana kalsa, her şarkıya sürekli yeni mix yaptırırım. Bu sayede her seferinde başka bir duyguya, renge, kılığa bürünüyor. Çocuğunuza sürekli yeni kıyafet almak istemeniz gibi bir şey bu. Talep yetersiz, yeni remix’leri tutkuyla bekleyen yok.
TEOMAN
Bazıları orijinalinden iyi oluyor
Şarkıyı değerli bir kumaş gibi algılayıp, onu tamamen farklı bir hale getiren yetenekli kişilerle yapılınca gerçekten güzel oluyor. Ne yazık ki, Türkiye’de yeterince ilgi çekmiyor. Yaptıklarım küçük bir azınlığa ulaştı. Bazı remixleri orijinalinden daha fazla beğeniyorum.
TÜRKİYE’DE REMIX PİYASASINI NASIL BULUYORLAR?
EROL TEMİZEL (DJ)
Remix değil, yeni düzenleme yapılıyor
Türkiye’deki örneklere yeni düzenleme demek daha doğru. Techno, hause, garage, hardcore türü remix’ler göremiyoruz. Elimden geldiğince bu tarzları uygulamaya çalışıyorum. Günce’ye yaptığım "Severim", Eurodance 2006’da üst sıralara çıktı. Yine de son dönemde, çok zengin, farklı işler göze çarpıyor.
NAİM DİLMENER (MÜZİK YAZARI)
Firmalar hata ediyor
İnisiyatif kullanabilen, şarkının orijinal alt yapısına hapsolmayan, bunu tamamen değiştiren isimlerle remix gerçek anlamını buldu. Kıvanch K’nın Candan Erçetin için yaptığı ilk örnekler, Uncuoğlu’nun İbrahim Tatlıses, Hatipoğlu’nun Erol Evgin için yaptıkları iyi birer örnektir. İsveç’te yaşayan Türk asıllı DJ Michael Saxom’un, Sezen Aksu, Sibel Can, Göksel ve Şahsenem için yaptığı yayımlanmamış denemeleri önemlidir. Mesela 10 dakikalık "Depresyondayım" remix’i uluslararası önemde. Firma ve şarkıcıların remix’i yalnızca satış artırma unsuru gibi görmesi hata. İyi remix yapılmasını engelliyor.
CEM HAKKO (POWER GROUP BAŞKANI)
Radyomuzda özel kuşak yaptık
Power Radyoları’nda remix şarkıları normal yayın akışımızda çalmıyoruz. Özel remix kuşaklarımız var. Remix, yurtdışında single satışını arttırmak için yapılır. Bu sayede aynı şarkının slow versiyonunu gündüz dinleyip içleniyor, hareketli versiyonuyla gece kulüplerde dans edebiliyorsunuz. Remix’in en çok kullanıldığı ve işe yaradığı yer gece kulüpleri.