Tüm dünyada yükselen eğilim Mutfak bahçeciliği

Deniz İNCEOĞLU
 
Ev şartlarında tere, roka, taze soğan, dereotu, turp, maydanoz, soğan, sarımsak, semizotu, hindiba gibi otsu sebzelerin yanı sıra domates, salatalık, biber, havuç ve patlıcan gibi meyveli sebzeleri de yetiştirmek mümkün. Üstelik öyle çok büyük alanlara da ihtiyacınız yok. Balkonun bir köşesi, hatta mutfak penceresinin önü yeterli.

Mutfak bahçeciliği, tüm dünyada yükselişte olan bir eğilim. Ne yediğini bilmek isteyenler ile karbon emisyon hacmini düşürmeyi hedefleyen çevreciler bu yolu tercih ediyor. Çünkü siz sebzenizi evde yetiştirince, ülkenin hatta dünyanın öbür ucundaki üreticilerden, daha az kamyon kilometrelerce yol yapmak üzere yola çıkıyor.

Bizde de hem kendi yetiştirdiğini yemek, hem de güzel vakit geçirmek isteyenler, son yıllarda hobi bahçeciliğiyle uğraşmaya başlamıştı. Tabii ki bu, herkesin değil sadece bahçesi olanların yapabileceği bir şeydi. Ama mutfak, her evde var. Üstelik dört mevsimi yaşayan, iklim açısından avantajlı bir ülkede olduğumuzdan, her türlü bitkiyi zorlanmadan yetiştirmek mümkün. Nane, kekik, fesleğen gibi otsu sebzeleri hemen kullanabilir, patlıcan, biber, domates gibi meyveli bitkileriyse kurutup kış erzağı yapabilirsiniz.
Mutfak bahçeciliği çocukların da çok hoşuna giden bir uğraş. Özellikle sebzeyi kendileri yetiştirdikleri zaman doğanın ve emeğin kıymetini daha iyi anlıyorlar. Sebze sevmeyen çocuklar, kendileri yetiştirdikleri için mutlaka o sebzeyi tüketiyor üstelik.
Havaların açmaya başladığı mart sonu ve nisan başı, bitkilerin tohum ve fidanlarını ekmek için en uygun zaman. Botanika firmasının ürün geliştirme müdürü Erkan Şamcı’ya işin inceliklerini sorduk...

Otsu sebzeler:
- Tere, roka, taze soğan, dereotu, turp, maydanoz, soğan, sarımsak, semizotu ve hindiba gibi otsu bitkiler için saksının şekli önemli değil. Sadece en az 15 santim derin olmasına özen gösterin.
- Saksıya önce toprağı koyun, bastırın. Tohumları her yere eşit miktarda gelecek gibi serpin, üzerlerini az miktarda toprakla örtün.
- Sulamayı mutlaka fısfısla, yağmur yağdırıyormuş gibi yapın. Suluk ya da maşrapayla dökülünce oyulma oluyor ve tohumlar sağa sola kaçıyor. Tohumlar çıkana kadar her gün sulamaya devam edin.
- Tohumlar çıktıktan sonra toprak kurudukça sulama yapın.
- Bitkilerinizi kuşlardan korumak için, saksının kenarlarına uzun çubuklar dikip tülle kapatın.
- Sebzeler yeme olgunluğuna erişince maydanozu koparmak yerine makasla keserek toplarsanız ürün almaya devam edersiniz. Nane de bir kere ekildiğinde yıllarca dayanabilir.

Meyveli sebzeler:
- Domates, salatalık, patlıcan ya da biber gibi evlere uygun meyveli sebzeler iki aşamada yetişir. Her tohumu birer küçük saksıda çimlendirin.
- Fideler yaklaşık 10 santim olduğunda daha büyük saksıya aktarın.
- Aydınlık bir yerde muhafaza edin. Toprağı kurumaya başladığında sulayın.
- Ara ara organik besin vermeyi unutmayın.
- Yaklaşık dört ay sonra ürün alabilirsiniz.

BALKONA EN UYGUN ÇİÇEKLER

Sardunya
GÜNEŞSEVER

Suyu ve güneşi çok seven sardunya, toprağı parmakla her gün kontrol edilip sulanmalı. Direkt güneşten zarar görmez ama sulamayı artırmanız gerekir. Sardunya, menekşede olduğu gibi yaprağından köklendirilebilir. Eğer uzun boylu olmasını isterseniz mutlaka gölgede bırakın.

Begonya
UZUN SAKSIYA EKİN

Özellikle sabah güneşinden hoşlanan begonyayı yetiştirmek için hem evin güneşli bir köşesi, hem de balkonlar tercih edilebilir. Birarada olduklarında daha hoş bir görüntü oluşturduklarından küçük bir saksıya dikmek yerine uzun saksılar kullanın. Hava sıcaklığına göre özellikle serin saatlerde iki günde bir ya da her gün sulayabilirsiniz. Begonya, kasım ayına kadar solmaz, evinizi renklendirir.

Camgüzeli
GÖLGELERDE SAKLANAN GÜZEL

Güneşi çok fazla sevmeyen camgüzeli, ev içinde yetiştirmek için en uygun çiçeklerden biri. Sürekli gölgede kalması gerektiğinden üç günde bir sulamanız yeterli. Tek kat ya da katmerli çiçekleri olan camgüzeli her ne kadar kokusuz olsa da kırmızı, beyaz, pembe ya da lila renginde açan çiçekleri görsel açıdan hoştur. Sarkmayı sevmeyen camgüzeli için 20 santimlik bir saksı yeterli.

Kadife
UZUNUN KOKUSU KISANIN ÇİÇEĞİ

Üzerine direk güneş gelse de bir sorun yaratmayan kadife çiçeği, bu özelliğinden dolayı suyu çok sever. Yani en az iki günde bir sulamak gerekir. Kadifeyi hem büyük, hem de küçük saksıya dikebilirsiniz. Eğer evin içinde yetiştirecekseniz ara sıra mutlaka açık bir yerde havalandırın. Kadifenin kısa ve uzun olmak üzere iki cinsi vardır. Uzun boylular küçük çiçekli olur ama kokuları daha güzeldir. Kısa boylular ise diğerine göre çok daha büyük çiçek açar.

Açelya
ASİTLİ TOPRAK KULLANIN

Gölge yerleri seven açelya için en uygunu kuzey cepheli balkonlar ve güneş almayan odalardır. Yaprakları koyu renk, çiçekleri ise pembe, altın sarısı, ateş kırmızısı ve portakal renkleriyle çok gösterişlidir. Özellikle asitli toprağı seven açelya için fidanlık ve marketlerden asitli toprak almanızda fayda var.

Şakayık
SOLSA DA ATMAYIN

Güle çok benzeyen ve bu yüzden “erengül” adı da verilen şakayık çiçeğinin beyaz, pembe, sarı, kırmızı ya da lila rengi açan çiçekleri en az bir buçuk ay açık kalır. Şakayık çiçeği solunca sakın atmayın. Çünkü altındaki küçük soğanları yaşamaya devam eder. Saksıyı değiştirmeden sulamaya devam ederek yeniden canlandırmak mümkün.

ÇİÇEK EKERKEN

- Toprak temiz, böcekten arınmış olmalı.
- Çiçek farklı bir saksıya alınırken kökleri elle toprağa iyice sıkıştırılmalı. Çünkü içeride kalan hava çiçeğin ölmesine sebep olur.
- Dikim sırasında havanın kapalı olduğu bulutsuz ve rüzgarsız günler tercih edilmeli.
- Dikilecek fidanda kök kıvrılması, gövde ve dal yaralanması olmamalı.

TEMİZLİK ÖNEMLİ

Yapraklarda kireç lekeleri Buna çok miktarda kireçli su püskürtülmesi neden olur. Sprey ya da sıvı şekilde bulunan yaprak parlatıcıları ile giderilebilir.
Tpz tabakaları Süs bitkilerinin yaprakları üzerinde zamanla tpz tabakaları oluşur. Bu tozlar yaprak gözeneklerinin kapanmasına neden olur. Yani bitki, nefes alamaz. Bunun için yaprakları, bir sünger yardımıyla oda ısısında olan kireçsiz su ile temizleyin.
Yerlerini değiştirmeyin Bitkilerin yerini sıkça değiştirmeniz sakıncalı. Bunun için saksıyı ilk koyduğunuz yeri iyi seçin.
Soğuk su kullanmayın Soğuk su bitkilerde yaprak lekeleri, doku, kök çürükleri gibi zararlar yaratabilir. Sulama genellikle oda sıcaklığında kireçsiz su ile yapılmalı.
Saksıyı temiz tutun Saksı ister plastik, ister toprak olsun boşaltıldığı zaman iyice temizlenmeli. İçinde soda bulunan sıcak su ile fırçalanmalı ve durulanmalı. Yoksa hastalıklar daha çabuk yayılır.

HASTALIKLARA DİKKAT

Kırmızı örümcek mite’ları Yaprakların altında bulunan küçük, sarı, kahverengi veya kırmızı kurtçuklardır. İnce örümcek ağları üretirler. Kuru ortamı severler. Nemliliği artırmak amacıyla bitkiyi sık sık spreyleyin.
Kabuk böcekleri Yapraklara ve gövdeye yapışmış duran küçük, sert kabuklu, kahverengi, sarı böceklerdir. Böcekleri ılık sabunlu suyla temizleyip durulayın.
Küf Yapraklarda ve gövdede oluşan beyaz, pudra benzeri oluşumlardır. Mantar ilacı (fungicide) ile spreyleyin.
Beyaz sinekler Güveye benzer ve rahatsız edildiğinde uçuşan küçük, beyaz böceklerdir. Tüm bitkiyi ılık sabunlu suya batırın ve sonra durulayın.
Yeşil ve siyah sinekler Bitkinin büyüyen uçlarında koloni oluştururlar. Yok etmek için Arap sabununu köpürtün ve bununla tüm bitkiyi yıkayın.
Botrytis Yaprak, çiçek ve gövdede bulunan gri küftür. Bitkiyi daha kuru bir ortama alın ve hava akımını artırın. Ölü çiçek ve yaprakları düzenli olarak ayıklayın. Sorun devam ederse mantar ilacı kullanın.
Mealy bugs Yaprakların altında ve gövdede bulunan minik yün yumaklarına benzer oluşumlar. Pamukçuk gibidir. İspirtoya (metil alkol) batırılmış bir pamukla silin.