Temizlik hastalığı

Obsesyonlar yani saplantı ve takıntılı zorlantılı düşünceler ve bunların neden olduÄŸu tekrarlayıcı eylem ve ritüellerden oluÅŸan sendrom, psikiyatrinin en ilginç ve fantastik sendromlarından biri. Sadece psikiyatrinin deÄŸil, din ve edebiyat alanlarında da geniÅŸ yer bulur.Edebiyatta en bilinen örneÄŸi Shakespeare’in Makbet’inde görürüz. Ä°ÅŸlediÄŸi bir cinayetten sonra el yıkama tutkusuna kapılan Makbet, ellerinin temizlenemeyeceÄŸi endiÅŸesiyle sürekli temizlenmeye mahkum eder kendini. Burada yazar, belki de derin suçluluk ve piÅŸmanlık duygularıyla obsesyonlar arasında sezgisel bir baÄŸ kurmuÅŸtur. En sık rastlanan takıntılar hangisi?Obsesyonlar arasında, halkın arasında en çok bilineni ‘temizlik hastalığı’. Sık el yıkama ya da temizlenme davranışlarıyla kendini gösteriyor. ‘Dinsel obsesyonlar’ da oldukça yaygın. Tanrıya küfür düşünceleri, sık abdest almak, ibadetin ortasında gelen istenmeyen, dine aykırı düşünceler ve bozulduÄŸu için tekrarlanan ibadet ritüellerden oluÅŸur. Bu obsesyon türü, insanlarda suçluluk ve Tanrı tarafından cezalandırılma düşünceleri yaratarak derin depresyonlara da neden olabilir.Obsesif olmak kiÅŸinin iradesiyle iliÅŸkili mi? Tedavisi nasıl yapılır?Hayır. Obsesyon irade dışında beyne sokulmuÅŸ gibi ortaya çıkan düşünceler. Ama kiÅŸi yine de bu düşüncelerinden dolayı kendini suçlu hisseder. Tedavide bu nokta önemli. KiÅŸinin düşünceleri ve eylemleri nedeniyle hissettiÄŸi suçluluk duygusunun azaltılması, benliÄŸini bunların dışında görmeye baÅŸlaması tedavi için ilk adım. Ä°laçlardan çoÄŸu kez iyi sonuç alınır. Ama ilaç aynı baÅŸarıyı, nüksleri önlemekte gösteremiyor. Ä°laçların yanı sıra psikoterapiler mutlaka gerekli. Hastalığı daha iyi tanıma, karşı savunmalar oluÅŸturmayı içeren teknikler nükslerin önlenmesinde baÅŸarı getirebilir. Yine davranış terapileri, üstüne gitme teknikleri tedavide önemli yer tutar. Sonuç olarak bu sendroma sahip kiÅŸilerin bunu gizlemek, utanmak, tek başına baÅŸ etmeye çalışmaktansa, bir uzmanla sorunu paylaÅŸmaları, onun rehberliÄŸinde bu hastalığı aÅŸmaya çalışmaları en doÄŸru yaklaşım olacaktır.Temizlik (ya da kirlilik) ve dinsel obsesyonlar dışında yine yaygın olan baÅŸka obsesyonlar nedir? Saldırganlık ve kontrol obsesyonları da sık görülür. Kontrol obsesyonları tipik olarak kapıyı, ocağı, ütüyü, musluÄŸu vs. defalarca açıp kapama davranışlarıyla seyreder. Ancak kontrol kelimesinin içinde olduÄŸu her eyleme yayılabilir. Saldırganlık obsesyonlarında ise sevdiklerine, yakınlarına ya da kendine zarar verme endiÅŸeleri olur: Balkondan atlar mıyım, bıçağı çocuÄŸuma saplar mıyım, tecavüz eder, saldırır mıyım vs. Cinsel obsesyonlar, homoseksüel miyim, uygunsuz cinsel davranışlarım olur mu vs. ÅŸeklinde seyreder. Bu hastalar yapmaktan korktukları eylemleri asla yapmazlar. Tipik olanlar dışında daha yüzlerce obsesyon türü var. Tik gibi olanlar ritüalistik olanlar hastalık obsesyonları (örneÄŸin AÄ°DS miyim? vs)... Bunları tanımlandırmak, sınıflandırmak bile baÅŸlı başına bir iÅŸ. Ne zaman ortaya çıkar?Her yaÅŸta, ama en sık 17- 25 yaÅŸları arasında. Çocuklukta ortaya çıkan erken obsesyonlar 4- 6 yaÅŸ veya 9-10 yaÅŸ, bir kez olup geçebilir. Ama gençlik obsesyonlarının çoÄŸu kaybolup yeniden ortaya çıkarak yıllarca sürebilir. Sıklığı nedir? Dünyanın her yerinde nüfus içinde yaygınlığı yüzde 2,5- 3 oranında. Kadın, erkek oranları farklılaÅŸma gösterir. ÖrneÄŸin temizlik ve cinsel obsesyonlar kadınlarda, kontrol ve dinsel obsesyonlar erkeklerde daha fazla görülebilmektedir. Tekrarlayıcı bir hastalık kabul edilir. Ama bir ya da iki atak yaÅŸayıp tekrarlar yaÅŸamayan hastalar da var.Hazırlayan:Mesude ERÅžANÂ