Terken Hatun kimdir, nasıl öldü? Uyanış Büyük Selçuklu Terken Hatun’un hayatı

Terken Hatun ile ilgili bilgiler araştırılıyor. Her hafta pazartesi akşamları ekrana gelen Uyanış Büyük Selçuklu dizisinde Melikşah’ın eşine Hatice Şendil hayat veriyor. Terken Hatun’un Melikşah’tan Dâvud, Ahmed, Mâh-Melek Hatun ve Mahmud adlı dört çocuğu olmuştur. Kocası hayattayken oğlu Mahmud'un veliaht olarak atanması için üvey oğlu Berkyaruk taraftarı vezir Nizamülmülk ile mücadeleye girmesi ile bilinmektedir.

TERKEN HATUN KİMDİR?

Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi'ye göre adı bilinmemektedir; Terken unvanıdır. Muhtemelen Melikşah’ın “Celâlüddevle ve’d-din” lakabına nisbetle Celâliye Hatun diye de anılır. Babasıyla ilgili farklı rivayetler vardır. İbnü’l-Esîr bir yerde onun Karahanlı Hükümdarı Şemsülmülk Nasr Han’ın amcası Îsâ Han’ın (el-Kâmil, IX, 301), başka bir yerde Tamgaç Han’ın (a.g.e., X, 240) kızı olarak tanıtır; diğer bir yerde de Ahmed Han b. Hızır b. İbrâhim’in Terken Hatun’un kardeşinin oğlu olduğunu söyler (a.g.e., X, 171). Hızır Han, Şemsülmülk’ün kardeşi olduğuna göre son iki kayıt diğer kaynaklarca da teyit edildiğinden Terken Hatun’un Batı Karahanlılar’ın kurucusu ve ilk hükümdarı İbrâhim Tamgaç Han’ın kızı olduğu anlaşılmaktadır (Râvendî, I, 130; Ahbârü’d-devleti’s-Selcûkıyye, s. 51-52). Terken Hatun ile Melikşah’ın evlenme tarihi de tartışmalıdır. Melikşah’ın Terken Hatun’dan doğan oğlu Ahmed 481’de (1088) on bir yaşında iken öldüğüne göre 470’ten (1077-78) önceki bir tarihte evlenmeleri gerekir. İbnü’l-Esîr bu evliliğin 456 (1064) yılında gerçekleştiğini kaydeder (el-Kâmil, X, 41). Sıbt İbnü’l-Cevzî ise Alparslan’ın, oğlu Melikşah’ı 460’ta (1068) Celâliye Hatun ile evlendirdiğini söyler. Müstevfî’nin (Târîḫ-i Güzîde, s. 435) Melikşah’ın evlilik tarihi diye verdiği 471 (1078-79) yılı yanlıştır. Terken Hatun’un Melikşah’tan Dâvud, Ahmed, Mâh-Melek Hatun ve Mahmud adlı dört çocuğu olmuştur.

Terken Hatun siyasî olaylarda aktif rol almıştır. Kocası hayattayken oğlu Mahmud'un veliaht olarak atanması için üvey oğlu Berkyaruk taraftarı vezir Nizamülmülk ile mücadeleye girmesi ile bilinmektedir. Sultan Melikşah’ın yediği av etinden zehirlenip şaibeli bir şekilde ölmesinden Terken Hatun’u da sorumlu tutmaktadır. Beş yaşındaki oğlu Mahmud’u veliaht yapmak ve daha sonra tahta çıkarmak için giriştiği mücadele bu suçlamanın başlıca sebebi olmalıdır.

Gazzali'nin oğlunun küçük yaşta olmasından dolayı sultan olamayacağına dair fetva vermesine rağmen hutbe okutmayı başardı.

Üvey oğlu Berkyaruk'u yakalatmak için İsfahan'a adam gönderip İsfahan'ı teslim alan Terken Hatun, Berkyaruk üzerine bir ordu göndermiş ve ordu yenilmiştir. Terken Hatun İsfahan'dan ayrılacağı sırada hastalanmış, 1094 yılında vefat etmiştir.