Kuruluş Osman'da adı geçen Şeyh Edebali kimdir, tarihte ne zaman ve nasıl öldü?
Güncelleme Tarihi:
Kuruluş Osman dizisiyle Şeyh Edebali’nin hayatına ilişkin bilgiler bir kez daha gündeme geldi. Osman Gazi’nin akıl hocası olan Şeyh Edebali, Celaleddin-i Rumi ve Hacı Bektaş-ı Veli gibi dönemin büyükleri ile aynı zamanda yaşamıştır. Peki, Kuruluş Osman'da adı geçen Şeyh Edebali kimdir, tarihte ne zaman ve nasıl öldü?
1206 yılında doğduğu tahmin edilen Şeyh Edebali, Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarında yaşamış bir İslam ilahiyatçısı-din bilgini, Ahi şeyhi, Osman Gazi'nin kayınbabası ve hocası, Osmanlı Devleti'nin fikir babasıdır. Asıl adı Mustafa’dır. Künyesi, İmadüddin Mustafa b. İbrahim b. İnac el- Kırşehri’dir.
İlk eğitimini Hanefi fıkıhçısı Necmeddin ez-Zâhidî'den aldı. Daha sonra Şam'a giderek dönemin meşhur alimlerinden dersler aldı. Tefsir, hadis ve İslam hukukunda uzmanlaştı. Eskişehir yakınlarında o zamanki adıyla İtburnu köyünde yaşadı. Kendi yaptırdığı zaviyede öğrenci yetiştirdi ve halkı aydınlattı. Bilecik'te yaptırdığı dergahta, Osman Gazi'yi de birçok defa misafir etti. Rivayete göre, Osman Gazi, dergahta bulunduğu bir gece rüyasında Şeyh Edebali'nin göğsünden bir ayın çıkıp kendi göğsüne girdiğini ve göğsünden bir büyük ağaç çıkıp dallarının alemi kapladığını, altından birçok nehirlerin çıkıp insanların bu sulardan geçtiklerini görmüştür.
Şeyh Edebali rüyayı şöyle tabir etmiştir: "Sen, Ertuğrul Gazi oğlu Osman, babandan sonra bey olacaksın. Kızım Malhun Hatun ile evleneceksin. Benden çıkıp sana gelen nur budur. Sizin soyunuzdan nice padişahlar gelecek ve nice devletleri bir çatı altında toplayacaklar, Allah nice insanın İslam'a kavuşmasına senin soyunu vesile edecektir. "
120 yaşlarında Bilecik'te vefat eden Şeyh Edebali, dergâhının zikir odasına gömülmüştür. Vefatından bir ay sonra kızı, dört ay sonra da damadı Osman Gazi vefat etti. Bilecik'te ve Eskişehir'de adına türbeler yapıldı.
Onun Osman Gazi’ye vasiyeti ve Osman Gazi’nin oğlu Orhan Gazi’ye vasiyeti, Osmanlı Devleti’nin mayasını oluşturan Ahilik felsefesinin güzel bir ifadesidir. Ahi lideri olan Şeyh Edebali, aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin ilk kadısı ve müftüsüdür.
Şeyh Edebali Türbesi
Bilecik’teki en önemli tarih miraslarından bir tanesidir. Orhan Gazi Camii’nin üst tarafındaki tepelik alandadır. Yapılış tarihi belli olmamakla birlikte Orhan Gazi devrinde inşa edildiği kabul edilmektedir. Türbede Şeyh Edebali ile birlikte, şeyhin neslinden altı büyük ve dört küçük sanduka vardır. Sanduka odasının haricinde iki oda daha bulunmaktadır. Türbe ve dergâh, Sultan II. Abdülhamid döneminde ve son olarak da 2012 yılında tadilat görmüştür. Türbenin hemen yanında aynı tarihlerde inşa edildiği tahmin edilen, Osman Gazi’nin eşi Bala Hatun ve annesinin sandukalarının bulunduğu bir türbe daha bulunmaktadır.