Sırt aÄŸrısına ameliyattan önce basit ve etkili bir yöntem

DoÄŸanın yarattığı sanat eseri olan belkemiÄŸini oluÅŸturan omurların arasındaki 23 adet lastiÄžimsi disk, genç ve saÄŸlamken içleri sıvı ile doludur ve ÅŸiÅŸkindir. Bu da disklerin sulu kalmalarını ve yüzebilmelerini saÄŸlar. Böylece mükemmel bir ÅŸok emici olarak görev yaparlar. Ancak zaman içinde yürüme, oturma, bükülme veya yalnızca yaÅŸlanma ile bu diskler kurur. Diskler bozuldukça dışlarındaki daha sert kabukları zayıflar. Tenis oynarken ani bir bükülme veya küçük bir valizi yerden kaldırma giriÅŸimi, içerdeki jelin sert kabuktan dışarı akmasına yol açabilir. Sonuç herkesin bildiÄŸi yırtık disktir (fıtık).BelkemiÄŸi doÄŸanın yarattığı bir sanat eseridir. Bir an için Alice (Harikalar diyarında!) olduÄŸunuzu varsayın; kasların, sinirlerin, kemiklerin ve baÄŸların arasında dolaÅŸabilecek kadar küçüldüğünüzü düşünün. OmuriliÄŸi çevreleyen ve koruyan, 24 omurun arasında dolaşın. Omurların arasında 23 adet lastikimsi diskler göreceksiniz. Bunlar omurları koruyan iç kıkırdak tüplerdir. Omurilikten dışarı doÄŸru, kemiklerin arasından çıkan onlarca sinirle karşılaÅŸacaksınız. Bu kemiksi sütunu saran kas ÅŸeritlerine dokunmadan geçmeyin. Åžimdi bir de günlük iÅŸleri yaparken sırtınıza bindirdiÄŸiniz yüklere bir göz atın. Sözgelimi AÄŸlamakta olan 2 yaşındaki çocuÄŸunuzu kucağınıza aldığınızı, Otobüsü yakalamak için maratona kalktığınızı, Dışarıya doÄŸru görkemli bir çıkıntı yapan göbeÄŸinizin belinize bindirdiÄŸi yükü, Bilgisayarın önünde gün boyu farkında olmadan kamburlaÅŸan sırtınızı, Spor yaparken yaptığınız ani hareketleri bir düşünün. Bir de gün boyu karşılaÅŸtığımız stresi hesaba katın.Son olarak bıçak saplanıyormuÅŸ gibi ÅŸiddetli bir aÄŸrının arada sırada sırtınızı yokladığını hatırlayın.Fiziksel ve psikolojikÄ°nsanın belkemiÄŸi pahalı ve kontrolu zor bir spor otomobil gibidir; mükemmel bir tasarıma sahip olmakla birlikte ne zaman ne yapacağı belli olmaz. EÄŸer soluk alan, yaÅŸayan bir insansanız, her an sırt aÄŸrısına yakalanma riski ile karşı karşıyasanız. Sırt aÄŸrısı hemen hemen herkesi, hangi ulustan, hangi sınıftan veya hangi kültürden geldiÄŸine bakmaksızın yaÅŸamının bir döneminde yoklamıştır (5 insanda biri yılda en az bir kez bu aÄŸrıyı çeker). GeliÅŸmiÅŸ ülkelerde doktora baÅŸvuru nedenlerinin başında gelir. (öksürük ve diÄŸer solunum yolları hastalıklarının ardından). ABD’de sırt aÄŸrısı ile doktora baÅŸvuran hastaların ülke ekonomisine bindirdiÄŸi yük, yılda 100 milyar doların üzerindedir. DiÄŸer ülkeler, Amerikalıların stres içindeki hareketsiz yaÅŸamlarını taklit ettikçe bu zararın tüm dünyaya yayılması kaçınılmaz.Ameliyat çare mi?Milyonları bulan sırt aÄŸrısı maÄŸdurları, çözüm arayışlarına giriÅŸtikçe sorunlarının ne kadar karmaşık olduÄŸunu fark ederler, çünkü sıkıntılarının nedeni hem çok sayıda fiziksel semptomun karışımı, hem de psikolojiktir. Gerçekte bel aÄŸrısı genellikle kendi kendine geçer, mutfakta yerde acıdan kıvranırken sanki hiç geçmiyecekmiÅŸ gibi gelse de. Fakat aÄŸrı aÄŸrıdır ve pek çok insan anında iyileÅŸmek ister. Sonuç: BelkemiÄŸi ameliyatları son yıllarda sabit bir ÅŸekilde artıyor. Fakat bu ameliyatların pek çoÄŸu iÅŸe yaramıyor. GereÄŸinden fazla hastanın bıçak altına yatmaya, gereÄŸinden fazla hevesli olmasından kaygı duyan doktorlar, son günlerde daha etkili ve daha basit yöntemlerle tıp dünyasının bu en sinir bozucu soruna çözüm bulmaya çalışıyor.Herkeste farklı tepkiSırt aÄŸrısı belkemiÄŸinin herhangi bir noktasında ortaya çıkabilir. Dejenere olmuÅŸ disklerin fıtık ve sinir sıkışmasına yol açması sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Ayrıca yetiÅŸkin insanları yere mıhlayan, kas, tendon ve baÄŸ zedelenmesi sonucu ortaya çıkan, kıvrandırıcı spazmlar vardır. Sırt aÄŸrıları konusunun en tuhaf yanlarından biri de anatomik hasar ile aÄŸrı arasındaki kopukluktur. Kolaylıkla ölçülebilen tansiyon ve kolestrolden farklı olarak, alt-sırt aÄŸrılarını ölçecek nesnel bir yöntem söz konusu deÄŸildir. Çok sayıda vakada aÄŸrının gerçek nedeni bilinemez. Bu arada görüntüleme teknikleri, fıtığı olan iki hastanın tamamen farklı yaÅŸam sürdürdüklerini gösteriyor. Biri aÄŸrı kesiciler olmadan bir adım atamazken, bir diÄŸeri Fred Astair gibi dans edebiliyor. Tıp dünyasında ses getiren bir çalışmada doktorlar, 89 saÄŸlıklı insanı MR ile taradılar. Üçte ikisisinin disklerinde anormallikler olduÄŸu halde, hiçbiri bu durumundan yakınmıyordu. BaÅŸka bir araÅŸtırmada, doktorlar sırt aÄŸrısı ÅŸikayeti olan hastalarla, sırt aÄŸrısı ÅŸikayeti olmayan kontrol grubunu karşılaÅŸtırdılar. Sırt aÄŸrısı olan hastaların üçte ikisinin disklerinde HIZ (High Intensity Zones) denilen çatlaklar bulundu. Ancak kontrol grubunun yüzde 24’ünde de benzer durum söz konusuydu. AÄŸrıda psikolojik etmenlerAraÅŸtırmayı yürüten Stanford Ortopedik BelkemiÄŸi Merkezi’nden Dr.Eugene Carragee bu durumda ÅŸu sorunun sorulmasını öneriyor: ‘Burada üzerinde durulması gereken soru ÅŸu: Bazı insanlar kendilerini sakat bırakacak kadar ÅŸiddetli aÄŸrı duyarken, bazıları niçin bu aÄŸrıyı orta ÅŸiddette duyuyor?’Carragee ve diÄŸerlerine göre bunun yanıtı, aÄŸrının bedenle ilgili olduÄŸu kadar beyinle de ilgili olmasında yatıyor. HIZ araÅŸtırmasında aÄŸrı göstergesinin, hasarın ne kadar kötü göründüğü deÄŸil, hastanın psikolojik gerilimi olduÄŸu anlaşılıyor.Depresyon ve endiÅŸe halinin aÄŸrı ile baÄŸlantısı uzun süredir biliniyor. Kanada’da yapılan bir araÅŸtırmada, ÅŸiddetli depresyon geçiren hastaların boyun ve alt-sırt bölgelerinde aÄŸrı duyma riskinin 4 kat arttığı görüldü. New York’s Hospital for Special Surgery’deki Entegre Bakım Merkezi’nden psikiyatrist Gregory Lutz, siyatik ÅŸikayetiyle kendisine baÅŸvuran erkek hastalarının çoÄŸunun evlenmek üzere olduklarını tespit etti. Lutz, sorunun büyük bir olasılıkla dejenere olmuÅŸ veya yırtılmış bir disk olabileceÄŸini, ancak bu sorunun zaten eskiden beri varolduÄŸunu, evlilik öncesi telaşının bu aÄŸrıları ÅŸiddetlendirdiÄŸini ileri sürüyor.Füzyon ameliyatlarıABD’de her yıl 600.000 belkemiÄŸi füzyonu iÅŸlemi yapılıyor. Bunların pek çoÄŸu disk sorunlarını halletmek için yapılıyor. Diskler genç ve saÄŸlamken içleri sıvı ile doludur ve ÅŸiÅŸkindir. Bu da disklerin sulu kalmalarını ve yüzebilmelerini saÄŸlar. Böylece mükemmel bir ÅŸok emici olarak görev yaparlar. Ancak zaman içinde yürüme, oturma, bükülme veya yalnızca yaÅŸlanma bu disklerin kurumasına yol açar. Diskler bozuldukça dışlarındaki daha sert kabukları zayıflar. Tenis oynarken ani bir bükülme veya küçük bir valizi yerden kaldırma giriÅŸimi içerdeki jelin sert kabuktan dışarı akmasına yol açabilir. Sonuç herkesin bildiÄŸi yırtık disktir (fıtık). Bazıları fark edilmez, ancak bazı diskler iki uzun siyatik sinirinden birinin üzerine doÄŸru çıkıntı yaparsa dayanılması güç aÄŸrılara neden olur. Teri Klein adındaki bir kadın hasta bu aÄŸrıyı ‘üç çocuÄŸumu birden aynı anda doÄŸuruyor gibiydim’ diyerek anlatıyor.Yapay krom disklerFüzyon ameliyatları ilk baÅŸta belkemiÄŸindeki ciddi deformasyonları düzeltmek üzere yapılıyordu. Son 10 ile 15 yılda bu ameliyat kadrosuna disk sorunları da dahil oldu. BelkemiÄŸi ameliyatlarındaki artış teknik ilerlemelerle desteklenince daha iyi sonuçlar vermeye baÅŸladı. En son geliÅŸmelerden biri de yapay krom diskler. New York Ãœniversitesi Hastanesi’nden belkemiÄŸi operatörü Dr.Jeffrey Goldstein, klinik deney amacıyla onlarca implantı hastalara yerleÅŸtirdi. Goldstein’a göre dizkapağı implantlarında olduÄŸu gibi, bu diskler geleneksel füzyona göre hastaya daha fazla hareketlilik saÄŸlıyor. Ayrıca hasta daha kısa zamanda ayaÄŸa kalkabiliyor. Ancak Goldstein, disklerinde sorun olan herkesin bu ameliyata alınmaması gerektiÄŸini vurguluyor. Washington Ãœniversitesi’nden Dr.Richard Deyo ‘Sırt aÄŸrısı yaÅŸamın bir parçasıdır ve insan olduÄŸumuzu bize hatırlatır’ diyerek disk ameliyatlarının gereÄŸinden fazla yapıldığını ileri sürüyor.Alternatif çözümlerGiderek daha fazla insan alternatif terapilere yöneliyor. ‘Chiropractic terapi’ olarak bilinen masajla tedavi, giderek daha fazla insan tarafından benimseniyor. Bugün dünyada 60.000 uzman bu tedaviyi uyguluyor. Bu da 1990 yılından bu yana yüzde 50 artış anlamına geliyor. BelkemiÄŸi üzerine masaj ve gerdirmeye dayanan bu tedavi, uzmanlarına göre alt-sırt bölgesi için güvenli, ancak uzun vadede ne kadar etkili olduÄŸu konusunda yeterli veri henüz yok. Masaj, hastalarda bağımlılık yaratırken, inatçı aÄŸrıları da geçirdiÄŸi söyleniyor. Akupunktur da son günlerde giderek yaygınlaşıyor. Ancak aynı ÅŸekilde ne kadar etkili olduÄŸu konusunda yeterli bilgi yok. Ne var ki geleneksel tedaviyi savunan doktorlar bile ‘Sizi rahatlatıyorsa bu yöntemler yararlıdır’ diyebiliyor.Hastanın tutum ve bakış açısının aÄŸrının giderilmesindeki etkisini araÅŸtıran bilim adamları çok yaratıcı buluÅŸlar geliÅŸtirebiliyor. Harvard Ãœniversitesi’nden Eisenberg bu baÄŸlamda bir pilot araÅŸtırma geliÅŸtirdi. 18 hafta boyunca çeÅŸitli alanlardan gelen 25 uzman Äžortopedist, nörolog, masaj terapisti, akupunkturcu ve diÄŸerleri- biraraya gelerek, birbirlerini sırt aÄŸrılarını nasıl teÅŸhis ve tedavi ettikleri konusunda eÄŸittiler. Burada amaç ÅŸuydu: Sorunu çözmek için disiplinlerarası bir yöntem geliÅŸtirmek. Gelecek ay Boston’daki Brigham ve Women’s Hospital’da ilk hastalar bir doktor ve bir uzmandan oluÅŸan ekiple görüşerek en uygun tedavinin ne olacağına birlikte karar verecekler.DeÄŸiÅŸik bir görüşNew York Ãœniversitesi, Tıp Merkezi Rehabilitasyon Enstitüsü’nden Dr. John Sarno olaya farklı bir ÅŸekilde yaklaşıyor. Dr.Sarno, tüm sırt aÄŸrılarının çıkış yolu bulamayan duygulardan kaynaklandığına inanıyor. Bastırılan öfkelerin vücudu nasıl strese soktuÄŸunu gösteren Sarno, bunun sonucunda vücutta görülen orta ÅŸiddette seyreden bir oksijen yetersizliÄŸinin kas spazmlarına, sinirlerin anormal çalışmasına, uyuÅŸukluk ve aÄŸrılara yol açtığını ileri sürüyor. Bu durumda iyileÅŸmek için beden ve beyin arasındaki baÄŸlantının ortaya çıkartılması gerekiyor. Sarno bu teknik ile ilgili görüşlerini şöyle dile getiriyor: ‘AÄŸrı beyin tarafından yaratılır. AÄŸrı, öfkenin vücuttan dışarı çıkmadığı anlamına gelir. AÄŸrı hastanın dikkatini baÅŸka yöne çekerek öfkenin zarar vermesini önler.’ Ne var ki akademik olarak görüşlerini kanıtlayan verileri ortaya koymadığı için Sarno bugün bilim dünyasında kuÅŸku ile karşılanıyor.Yüzlerce yıllık acıdan sonra insanlık sırt aÄŸrılarını biraz olsun hafifletmenin yollarını buldu. Ancak herhangi bir tedavinin baÅŸarısından çok, hastaların ve tıbbi kurumların cesur yeni adımlar atması daha önemli.DÄ°SK FITIÄžINe olur? Ä°nsanlar yaÅŸlandıkça disklerin dış halkaları zayıflar ve yırtılabilir. Diskin içindeki jele benzer kısım dışarı doÄŸru çıkar. Bu,yakınlardaki sinirlerin üzerine baskı yapar.Kimler risk altında? Obezler, oturma pozisyonunu yanlış alanlar ve ters ağırlık kaldıranlar.Omur kaymasıNe olur? Eklemler veya diskler zayıflar ve omurun parçalarını yerinde tutamaz. Sonuçta omurlardan biri bir diÄŸerinin üzerine doÄŸru kayat. Yer deÄŸiÅŸtiren kemikler sinirlere bası yapar. AÄŸrı oluÅŸur.Kimler risk altında? 55 yaşının üzerindeki kadınlar. Omurilik kırığı veya kemik sakatlığı olan çocuklar ileri yaÅŸlarda risk grubuna girer.Disk dejenerasyonuNe olur? Diskler sünger gibidir ancak yaÅŸ ile birlikte su kaybederek kırılgan hale gelir. Zayıflayan diskler yukarıdan gelen ağırlığın altında çöker. Böylece omurlar birbirine sürtünür.Kimler risk altında? 60 yaşının üzerindeki hemen hemen herkes. Ancak herkes aÄŸrı duymaz.Burkulma-Ä°ncinmeNe olur? Ani travmatik kazalar veya tekrarlayan hareketler kasları veya baÄŸları gerip kopartabilir. Hasara aÄŸrılı spazmlar ve iltihaplanma eÅŸlik edebilir.Kimler risk altında? Åžekil bozukluÄŸu olan ve ani hareketler yapan insanlarÂ