Sigara tiryakilerini korkutmaya yazı yetmedi, korkunç fotoğraflar geliyor

Sizin için çok özel bir yemektesiniz. Karşınızdakine belki arkadaşlık, belki de evlenme teklif edeceksiniz. Konuşmaya başlamadan bir sigara yakıyorsunuz. Karşınızdakinin gözü paketin üstündeki fotoğrafa takılıyor: Sağlıksız doğmuş can çekişen bir bebek ya da yatakta mutsuz bir çift. Altında sigara iktidarsızlığa yol açar yazıyor. Sizce şansınız azalır mı?
Avustralya, Belçika, İrlanda, Kanada gibi ülkelerde sigara tabakası satışları arttı. Nedeni sigara paketlerinin üzerine basılan fotoğraflar. Bu fotoğraflardan bazıları o kadar rahatsız edici ki tiryakiler sosyal ortamda paketi ortaya çıkaramıyor. Sigaralarını ya tabakada taşıyor, ya da paketi daha şirin görünümlü başka bir pakete koyuyor. Kanlı-canlı fotoğraflarla yürütülen bu yeni kampanya sigara karşıtı çevrelerden destek aldığı kadar, eleştirilere de neden oluyor.

Sigara fotoğraflarını ilk uygulayan ülke Kanada. Sağlık Bakanlığı paketlerin üzerine basılması için 16 fotoğraf belirledi ve üreticilere bunları kullanma zorunluluğu getirdi. Uygulama oradan Avustralya’ya, oradan da Avrupa Birliği’nin gündemine sıçradı. 2005’te yürürlüğe giren tavsiye kararının ardından Belçika ve İrlanda uygulamaya geçen ilk Avrupa ülkeleriydi. Diğer üye ülkelerde bu konudaki tartışma devam ediyor.

Fotoğrafların basılmasını savunanlar uyarı yazılarının herkese yeterince ulaşmadığını söylüyor. Oysa fotoğraf gözden kaçmaz ve daha etkili. Yeşilay ve Sigarayla Savaşanlar Vakfı gibi Türkiye’deki sigara karşıtı örgütler de bu şahinler safındalar.

Ancak uygulamanın yapıldığı ülkelerden aykırı sesler de yükseliyor. Kanadalı psikolog Annick Le Beau zamanla bunlara da alışıldığını ve fotoğrafların etkisini yitirdiğini savunuyor: "Tıpkı çalışmaya başlayan buzdolabının sesini bir-iki dakika sonra duymaz olmamız gibi. Bu fotoğraflar bir tiryaki olarak beni de rahatsız ediyor ama sigaranın zararlarından ziyade, estetik açıdan."

Şoke edici fotoğraflar bazı tiryakilerde sadece öfke uyandırıyor: Eski bir içici Kanadalı Sebastien bu görüşte olanlardan: İnsanları aptal yerine koyuyorlar. Çok nadir tıbbi vakaları genelleme olarak sunuyorlar. O zaman niye çikolataların üzerine günde bir kilo çikolata yiyen bir insanın dişleri basılmıyor?

Fotoğraflara muhalefet bununla da sınırlı değil. En çok rahatsız olan kesim sigara içmeyenler. Bir tiryakiyle aynı masada yemek yediklerinde sofrada parçalanmış gırtlak resmi görmek istemediklerini söylüyorlar.

Yeşilay Genel Başkanı Mustafa Necati Özfatura

TÜRKİYE’YE DE GELSİN DİYE ÇALIŞIYORUZ

Fotoğrafları eleştirenler çok nadir tıbbi vakaların sanki genelmiş gibi sunulduğunu söylüyor?

- Sayılar önemli değil. Bizim açımızdan bir kişinin dahi zarar görmüş olması, karşı çıkmak ve önlem almak açısından gerekli meşru zemini sağlıyor.

Sigara paketlerinin üzerine ilk kez yazı basılırken de çok gündeme gelmişti. Sonra herkes alıştı. Ya bu da aynı olursa?

- Hiçbir önlem yüzde 100 etkili değil tabii. Ama on kişiyi bile caydırsak bunu kár saymalıyız. Mesela uyarı yazılarının yüzde 3 azaltma yaptığını tespit ettik.

Sigara kullanmayanlar da sosyal ortamda bu fotoğraflara maruz kalıyor. Onların suçu ne?

- Bir uygulamanın faydası zararından çoksa katlanmak gerek. Hem bu sigara içen üzerinde bir sosyal baskı kurulmasını da sağlayabilir.