Sigara içiyorsanız ve 40 yaşı geçtiyseniz KOAH’a dikkat

1990’da çeşitli hastalıkların dünyadaki yükünü belirlemek için Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü’nün gerçekleştirdiği çalışmada KOAH 12’nci sıradaydı. 2020 yılında ise 5’inci sıraya çıkacağı tahmin ediliyor. Yine Dünya Sağlık Örgütü 2030’da KOAH’ın dünyadaki ölüm nedenleri arasında dördüncü sırada yer alacağını düşünüyor. Gerek gelişmiş, gerekse gelişmemiş ülkelerdeki artışın en büyük sorumlusu sigara. Teksas Üniversitesi sağlık bilimleri Merkezi’nden Prof. Dr. Antonio Anzueto, 40 yaşını geçmiş kişilerin, özellikle de sigara içicilerinin mutlaka solunum fonksiyon testi (spirometri) yaptırmasını öneriyor. Prof. Dr. Anzueto, KOAH ile ilgili sorularımızı yanıtladı:

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, akciğerlerde harabiyete yol açan kronik bir hastalık. KOAH ile tanımlanan aslında iki hastalık: Kronik bronşit ve amfizem. Hava yollarında (kanallar) tıkanıklık oluyor. Tıtanıklık hava iletiminin bozulması anlamına geliyor. Hava akciğerlerde hapsolunca, enflamasyon, bronşit ve anfizem olarak bilinen hastalıklar gelişiyor. Bu hastalıklar da günlük yaşam aktivitelerini (yürüme, banyo yapma, giyinme gibi basit işleri bile) engelliyor. Egzersiz kapasitesinin düşmesine, nefes darlığı, nefessizlik hissi eşlik ediyor. Dolayısıyla hastanın yaşam kalitesi bozuluyor. KOAH hem süründürür hem de öldürür. Sözünü ettiğim bu belirtiler öksürük ve balgamdan önce başlıyor.

SİGARA RUS RULETİ OYNAMAK GİBİ

KOAH’ın en büyük nedeni sigara. Dolayısıyla önlenmesi de basit: Sigarayı bırakmak. 40 yaşlarına kadar içiyorsanız solunum fonksiyon testi yaptırın. Akciğerlerinizin kapasitesini ölçtürün. Az sigara içenlerde, pasif içicilerde de KOAH gelişebiliyor.

Bazen 30-40 yaşında sigara yüzünden yaşam kalitesi bozulmuş insanlar görüyoruz. Bazen de çok daha ileri yaşta, hálá sigara içen, ciddi sağlık soranları gelişmemiş insanlar... Ancak sigara içmeniz halinde hangisine benzeyeceğinizi önceden kestirmeniz mümkün değil. Dolayısıyla sigara içmeye devam etmek, Rus ruleti oynamak gibi.

KADINLAR KOAH’TA DA ERKEKLERE YETİŞTİ

Önceki yıllarda KOAH ileri yaş erkeklerinin hastalığıydı. Ancak günümüzde kadınların en az erkekler kadar sigara içmesi, onlarda da KOAH’ın sık görülmesine yol açıyor. Günümüzde hastaların yarısı kadın. Artık hem kadın hem de erkek hastalığı. Erkeklerde daha erken yaşlarda çıkıyor.

Sigara içenler genellikle "Benim öksürmem, hergün balgam çıkarmam normal" diye düşünüyor. Bu yanlış. Çünkü balgam çıkarma ve öksürük sigaranın değil, KOAH’ın sonuçlarından. Sigara içseler bile, KOAH olmayanlarda öksürük ve balgam görmeyiz. Hipertansiyon, diyabet, kalp ve damar hastalığı bulunanlarda KOAH riski de yüksek. Bu tanıları almış hastalar KOAH açısından da değerlendirilmeli.



10 kişiden dokuzu hasta

olduğunun farkında değil

210 milyon insan KOAH’la yaşıyor. Yılda 3 milyon insan da bu nedenle yaşamını yitiriyor (tüm dünyadaki ölümlerin yüzde 3’ü). Türkiye’de yaklaşık 3 milyon kişinin KOAH hastası olduğu tahmin ediliyor. Hastaların çoğunluğu ise KOAH’ın farkında değil. On kişiden, dokuzu hasta olduğunu bilmiyor. KOAH’ın yüzde 90 nedeni sigara, pipo ve puro gibi tütün ürünleri. Sigara içenlerin beşte birinde KOAH gelişiyor. Sigara içen kişilerde, içmeyenlere göre KOAH riski 30 kat kadar artıyor. Bazı mesleki faktörler (madencilik, fırın/tahıl işçiliği, çiftçilik gibi) ve ısınma amaçlı tezek, odun yakılması da KOAH’a zemin hazırlar. Öksürük ve balgam çıkarma önceleri sadece sabahları görülür. Sigara içimi devam ederse hastalık ilerler, öksürükler şiddetlenir ve balgam miktarı da artar. Hasta günün her saatinde balgam çıkarmaya başlar. Nefes darlığı erken dönemlerde koşma, hızlı yürüme, merdiven çıkma gibi eforlarla ortaya çıkar. Hastalığın ilerlemesiyle dinlenirken dahi nefes darlığı gelişir.

Sigara bırakılmadan tedavi mümkün değil!

KOAH tedavisinin başarılı olması için üç kural var. İlk ve temel kuralsa sigarayı bırakmak. Diğerleri, havası kirli ortamlardan uzak durmak, düzenli ilaç tedavisi. İlaçlar, bronşları genişletip nefes darlığını azaltıyor. Uzun süreli kullanımdaysa akciğerlerdeki hasarın önlenmesine yönelik etki yapabiliyor. Sigarayı bırakmayanlar, ilaçlardan yarar göremiyor. Sigara içmeye devam eden KOAH’lılar her yıl bir önceki yılı arar hale geliyor.

Kalp yetmezliğine de yol açabilir

KOAH nedeniyle kanın yeterince oksijenlenmemesi başka sorunlara yol açıyor. Bunlar:

Aşırı terleme, dilde, dudaklarda, parmak uçlarında morarma, şiddetli başağrısı, gündüzleri uyuklama, geceleri uykusuzluk, unutkanlık, dikkatsizlik, aşırı sinirlilik, şiddetli halsizlik, yorgunluk, zayıflama, cinsel güçte azalma, hazımsızlık, karında şişkinlik, kabızlık, eller ve ayaklarda uyuşma, yanma hissi, ellerde titreme, hastalığın ilerlemesiyle kalp yetmezliği meydana gelir ve ayaklarda ödem başlar. Kalp yetmezliği gelişen hastalar evden çıkamaz, günün en az yarısını oksijene bağlı geçirmek zorunda kalır.

Astım çocuk KOAH erişkin hastalığı



Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. İlkay Keskinel’in verdiği bilgiye göre, hem KOAH hem de astım kronik obstrüktif hava yolu hastalığı. Benzer belirtilerle seyrediyorlar. Aynı hastada her ikisi birden görülebiliyor. Her ikisinde de akciğerlerde enflamasyon var. Astımda hava akımı sınırlanması sıklıkla ya kendiliğinden ya da tedaviyle bütünüyle düzelebiliyor. KOAH’ta hiçbir zaman tamamen geçmiyor ve zararlı maddelere maruz kalma sürerse, genellikle ilerliyor. Ancak, genel olarak astım çocukluk çağında gelişirken, KOAH esas olarak erişkinlik çağında ortaya çıkar.