Yaz geldi tartışma başladı: Güneş kremi kullanımı D vitamini alımını engeller mi? '30 dakika yeterli'
Güncelleme Tarihi:
Uzmanlar özellikle yaz aylarında dışarı çıkmadan önce güneşin zararlı ışınlarından ve cilt kanserinden korunmak için güneş kremi sürülmesini tavsiye ediyor. Ancak güneş, insan sağlığı için pek çok yararı olan D vitamini üretimini de tetikliyor. Peki güneş kremi sürerek zararlı ışınlardan korunurken güneşin faydalarından mahrum mu kalıyoruz? Uzmanlara sorduk...
Uzmanlar, cildimizi zararlı ultraviyole ışınlarından korumak için vücudun açıkta kalan tüm bölgelerine düzenli olarak güneş kremi sürmeyi tavsiye ediyor. Dahası cep telefonu, televizyon, dizüstü bilgisayar gibi teknolojik aletlerin yaydığı zararlı mavi ışıktan korunmak için iç mekanlarda güneş kremi sürmeyi önerenler bile var.
Bununla birlikte, güneş ışığı vücut için en iyi D vitamini kaynağı olarak kabul edildiğinden, güneş koruyucuların sürekli kullanımında vücutta D vitamini eksikliği oluşabileceğine dair endişeler de mevcut.
D vitamininin sağlık için önemi son dönemde sık sık gündeme geliyor. ‘Güneş ışığı vitamini’ olarak bilinen D vitamini bazı gıdalarda doğal olarak bulunurken, güneş ışığının ciltteki proteinlerle etkileşime girmesiyle de üretilebiliyor. Birçok metabolik fonksiyon için kritik olan ve bağışıklık sisteminde çok önemli bir rol oynayan D vitamini üzerine yapılan son araştırmalar, akut solunum yolu enfeksiyonları riskini azaltmaya bile yardımcı olabileceğine işaret ediyor.
Bu durum sosyal medyada cildi güneş yanığından korumaya yardımcı olmak ve cilt kanseri riskini azaltmak için hayati öneme sahip olan güneş kremi kullanımının D vitamini eksikliğine neden olabileceği yönünde iddiaların yayılmasına neden oldu.
Peki gerçekten de güneş kremi kullanımı D vitamini üretimini engeller mi? Gerekli D vitamini besinlerden karşılanabilir mi? Güneş kreminin D vitamini üretimine engel olmaması için neler yapmalıyız?
Tüm merak edilenleri Dermatoloji Uzmanı Prof. Dr. Ayten Ferahbaş Kesikoğlu ve İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi Başhekimi, Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanı Prof. Dr. Zekayi Kutlubay hurriyet.com.tr okurları için yanıtladı.
KEMİK GELİŞİMİNDEN KANSERİN ÖNLENMESİNE KADAR PEK ÇOK FAYDASI VAR
D vitamininin hücre bölünmesi ve yenilenmesinde görevi olduğunu söyleyen Prof. Dr. Ayten Ferahbaş Kesikoğlu, “Kalsiyum ile fosfor emilimine ve kullanımına katkıda bulunarak, kemiklerin korunmasını sağlar. Çocuklarda kemiklerin normal büyümesi ve gelişmesi için gereklidir, dişlerin korunmasına katkıda bulunur. Menopoz sonrası kadınlarda kemik minerallerinin kaybını azaltır. Normal kas fonksiyonunun korunması ve bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunur. Ayrıca, araştırmalara göre, bazı kanserlerin önlenmesine, multipl skleroz riskinin azalmasına yardımcı olduğu da biliniyor” dedi.
Kesikoğlu D vitamini eksikliğinde neler olacağını ise şu şekilde özetledi:
“Halsizlik, güçsüzlük, yürüme güçlüğü, sürekli üşüme, kas, kemik ve baş ağrısı, depresyon, değişken ruh hali, saç dökülmesi, aşırı terleme ve kilo vermede güçlük çekme gibi belirtiler D vitamini eksikliğinde görülebilir.”
İHTİYAÇ OLAN D VİTAMİNİ YARIM SAATTE KARŞILANIR
Peki güneş kremi gerçekten sosyal medyada iddia edildiği gibi D vitamini alımını engeller mi?
D vitamininin diğer hormonlardan farklı olarak, vücudumuzda üretilebilmesi ve kullanılabilmesi için güneşten gelen ultraviyole ışınlarına ihtiyaç duyduğunu ifade eden Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, “Güneşten gelen ışınlar UVA, UVB ve UVC olmak üzere üçe ayrılır. UVC dünyaya hiç ulaşmazken, UVB’nin yüzde 70-90’ı, UVA’nın tamamı dünyaya ulaşabilir. UVB güneş yanığından ve D vitamini üretilmesinden, UVA ise deri kanseri ve yaşlanmadan sorumludur. Güneş kremleri üzerinde gördüğümüz ‘SPF’ ibaresi ise kremin UVB’den ne kadar koruduğunu gösterir. SPF30 kremler UVB’nin yüzde 97'sinden, SPF50 kremler ise yüzde 99’undan korur. Güneş kremlerinin sürekli ve yoğun kullanılması UVB'nin cilde ulaşmasını engelleyeceğinden D vitaminin sentezinin azalmasına yol açabilir” dedi.
Kutlubay sözlerini şöyle sürdürdü:
“Güneş kremleri önerildiği gibi 2 saatte bir tazelenirse D vitamini sentezini azaltabilir. Ama zaten kimse bu denli düzgün kullanmadığı için D vitamini sentezi mutlaka oluyor. Bir kişinin günlük D vitamini ihtiyacı için öğlen saatlerinde dirseklerden aşağısı ya da dizden aşağısının günde yarım saat güneş görmesi yeterlidir. Yani güneş kremi düzenli olarak kullanılsa da günde yarım saatlik bir güneş görmek istenilen ihtiyacı karşılar.”
YARIM SAATLİK GÜNEŞ BANYOSU SONRASINDA KREM TEKRAR SÜRÜLMELİ
Prof. Dr. Zekayi Kutlubay, güneş kreminin D vitamini alımına engel olmaması için neler yapılması gerektiğini özetledi:
“D vitaminin, kullanılabilmesi için güneş ışınlarına ihtiyacı vardır. Güneş ışınlarından özellikle UVB, D vitamininin sentezi için gereklidir. Güneş kremleri ise UVB ışınlarının büyük kısmını tutar. Ancak D vitamini sentezi için az miktarda güneş ışını yeterlidir. Özellikle saat 12.00 civarındaki 30 dakikalık güneş ışığı D vitamini sentezi için yeterlidir. Bu yüzden D vitamini sentezi için uzun süreli güneşlenmeye ihtiyaç yoktur. 30 dakikalık güneş banyosu sonrasında güneş kremlerinin sürülmesi, hem güneş ışınlarının zararlı etkilerinden korurken hem de D vitamini için yeterli miktarda UVB almamıza yeterli olacaktır.”
BESİNLERLE GÜNLÜK İHTİYACIN YÜZDE 20’Sİ KARŞILANIR
"İnsan sağlığı için önemli olan D vitamini, sadece besinlerle yeterli bir şekilde alınabilir mi?" sorusunu yönelttiğimiz Kesikoğlu, D vitamini açısından zengin olan pek çok besin bulunduğunu, bunların en önemlilerinin ayran, kefir, peynir, yoğurt, tereyağı, ton balığı, somon, balık yağı, mantar ve maydanoz olduğunu ancak günlük D vitamini ihtiyacının sadece besinlerle karşılanamayacağını belirtti:
“Günlük D vitamini ihtiyacını sadece besinlerle sağlamak mümkün değildir. Çünkü, besinlerle günlük ihtiyacın sadece yüzde 20’si karşılanır. Hekim kontrolünde, gerekli görüldüğü takdirde D vitamini takviyesi verilmesi gereklidir. Düzenli bir şekilde uyumak, D vitamininden daha fazla faydalanılmasına olanak sağlar.”
Doğru güneş kremini seçerken birden fazla faktör mevcut. Bunlardan ilki SPF derecesidir. SPF15 olan bir krem UVB’nin yüzde 93’ünden, SPF30 bir krem UVB’nin yüzde 97’sinden koruma sağlar. Asıl fark ise koruma süresinde görülür. SPF30 bir kremi ortalama 2 saatte bir, SPF50 bir krem ise ortalama 3 saatte bir yenilenmeli. Ayrıca güneş kremleri kimyasal ve fiziksel koruyuculu olmak üzere ikiye ayrılabilir. Kimyasal koruyuculu güneş kremleri, içerdikleri kimyasal maddeler sayesinde güneş ışınlarının bir kısmını emer, böylece UV ışınlarının deriye etki etmesini engeller ve alerjik reaksiyona yol açabilir. Fiziksel koruyuculu güneş kremleri ise, derinin üzerini bir tabaka olarak kaplar ve güneş ışınlarının bir kısmını yansıtır. Bu sayede ışınların deriye ulaşmasını engeller.
DERİ KANSERLERİNİN EN ÖNEMLİ SEBEBİ GÜNEŞ IŞIĞI
Kutlubay, D vitamini alımının azalacağı kaygısıyla güneş kremi kullanmamanın doğru olmadığının altını çizerek, koruyucu kremlerin en yaygın kanser türlerinden biri olan cilt kanserinden koruduğunu söyledi:
“Deri kanserlerinin yüzde 90 sebebi güneş ışığıdır. Güneş ışınlarından UVA, deride sebep olduğu reaksiyonlar sonucunda deri kanserlerine yol açabilir. Özellikle yoğun miktarda ultraviyoleye maruz kalınması deri kanseri görülme sıklığını arttırır. Güneş kremleri hem UVA hem de UVB ışınlarının deriden emilmesini azaltarak, güneş ışınlarının zararlı etkilerinden deriyi korurlar. Deri kanseri gelişimini önlemede, güneş koruyucular çok önemlidir. Bu yüzden özellikle yaz aylarında, güneş ışığının bol olduğu saatlerde güneş kremi ile kendimizi güneş ışınlarının zararlı etkilerinden korumalıyız.”
Grafik: Harun Elibol