Türk doktordan kanser hastası anne adaylarına umut

Kanser tedavisi olacak hastalar için infertilite açısından önerileriniz nelerdir?

Kanser tedavisi olacak hastalar için erken hareket etmek çok önemlidir.  Tedaviyle birlikte yumurtalıklarda hasar oluşmaktadır. Terapi başlamadan önlem alınırsa, tedavi için zaman kazanılmış olur. Doğurganlığın korunmasında bir takım yerleşmiş yöntemler ve deneysel yöntemeler bulunmaktadır. Türkiye’de kullanılan yöntemler, embriyo ve yumurta dondurulmasıdır. İlaç tedavisi iki hafta gerekmektedir. Bu işlemler erişkin insanlarda yapılmaktadır. Çocuklar için ise doku dondurma işlemi yapılmaktadır. Kişilere, yumurta ve embriyo dondurma işlemleri yapılmaktadır eğer ilaç tedavisi için kişilerin yeterince vakti yoksa o zamanda yumurtalık dokusu dondurma işlemi yapılabilir. Dolayısıyla doktorların ve hastaların tedavi süresince beraber hareket etmeleri gerekir.

Belli başlı alt gruplar var mı?  Lösemi hastası ile meme kanseri hastası bir mi?

Geçtiğimiz 10 sene içerisinde meme kanserli hastalar için özel bir protokol geliştirildi. Meme kanserleri hastalara bu uygulamalar yapılamıyordu. Geliştirdiğimiz yaklaşımla beraber, meme kanserli hastaların tedavisinde östrojen düzeylerini bastırmak için kullanılan Letrozol adlı ilaçla (aynı zamanda yumurtalıkları da uyaran bir ilaçtır) simülasyon sonrasında overler simüle olabilmekte ve östrojen düzeyleri düşük kalabilmektedir. Bununla ilgili 5 yıllık yapılan takip çalışmalarında kanser riskini arttırmadığı gözlemlenmiştir.

Belirli bir yaş sınırı var mı?

Genelde 40-45 yaşın altındadır, alt yaş sınırı yoktur. Yeni doğanlarda bile bazen kemoterapi gerekebilmektedir ve yumurtalık dokusu da alınabilmektedir. Dolayısıyla kadınlarda 40- 45 yaş ve altı denilebilir, erkeklerde ise pek bir yaş sınırı yoktur. Erkeklerde sperm dondurulabilir. Çocuklarda testis dokusu dondurulması yapılmaktadır bu da yine deneysel bir yaklaşımdır.

Doğurganlığın korunmasında genel yaklaşım nedir?

Erkek hastalarda, eğer ergenlik çağı sonrasıysa, sperm üretebiliyorsa sperm dondurma kemoterapi öncesi standart bir uygulamadır.

Eğer ergenlik çağı öncesiyse, testiküler doku dondurulabilmektedir.( Deneysel bir yaklaşım ama ilerde buradan kök hücreler elde edilecek sperm büyütülebilecek veya buradan immatürn sperm mikroenjeksiyonla kullanılabilecektir.)

Yine erkek çocuklarda, annesi babası kanser tedavisi söz konusu olduğunda hemen harekete geçmelilerdir. Erkeklerde de bu taviler kısırlığa neden olabilmektedirler.

 Bu açıdan bakıldığında; kadın olsun erkek olsun çocuk olsun ilerisi için çocuk sahibi potansiyeli korumak isteniyorsa böyle bir tedavi başlamadan önce hemen gerekli incelemenin yapılması gerekmektedir.

Kadınlarda ergenlik çağı öncesi; yumurtalık dokusu dondurulmaktadır. Ergenlik çağına girmiş ise; simülasyon yapılacak vakit varsa, evli değilse yumurta dondurma işlemi yapılabilmektedir. Evli ise embriyo dondurma işlemi yapılabilmektedir. Eğer kişi meme kanseri ise letrozol protokolü kullanmaktır.

Kimler adaydır?

Her hangi bir şekilde tıbbi ve cerrahi nedenle yumurtalık veya sperm rezervi üretimi tehlike altında olan kişiler adaylardır. (Kemoterapi, radyoterapi, radikal bir cerrahi, genetik bir nedenlerle erken menopoz riski olan kişiler)

Ne kadar süre muhafaza ediliyor?

Yumurta dondurma işleminde herhangi bir zaman sınırı yoktur, 100 yılda saklayabilirsiniz bayatlama gibi bir durum söz konusu değildir. Saklanma koşullarındaki sıvı nitrojen düzeyi -270 derecelerdedir. dolayısı ile uzun süreli doku saklana bilen merkezlerde doku bankası olan merkezlerde veya tüp bebek merkezlerinde saklanabilir.

Hastaya ne zaman transfer olabilir?

Ne zaman çocuk sahibi olmak istenirse yaklaşık 6 ay öncesinde over nakil yapılması gerekmektedir. Kişiler 6 ay veya 1 yıl sonra çocuk sahibi olmak istiyorlarsa ona göre zamanlaması yapılmaktadır. Çünkü over naklinin hazırlığı işlemden sonra yumurtalığın çalışmaya başlaması belli bir süre almaktadır.

Kanser hastalıklarının türüne göre süre değişmektedir. Örneğin Meme kanserinde tedavinin durumun göre ortalama 2 sene beklenir diye bir algı vardır. Araştırmalara göre ise tedavinin bitiminden 6 ay sonra bile hamile kalınma durumunda bir risk yoktur. Ancak hormona bağlı östrojen septroposif olan meme kanseri hastalarında, 5 ile 10 sene tamaksifen kullanılıyor. İlacın hamileliğe negatif etkileri olduğundan, hastanın tüm tedavilerin bitmesinin ardından( ki bu süre en az 6 aydır.) yapılmaktadır.

Kanserli hastalarda bu konu ile ilgili bilinçlendirme nasıl olmalıdır?

Amerika konu ile ilgili doktor ve hasta organizasyonları bulunmaktadır. Bu konuda araştırma yapmış bilimsel liderler ve doktorların kendi aralarında olan bir takım aktiviteleri mevcut.

Kemoterapi 1960’larda uygulanmaya başlandı. Ondan önce kanser olan hastalar için tedavi seçeneği yoktu. Günümüzde kanserli hastaları tedaviler sonrası yaşam kalitesi nasıl arttırılır diye bakılmaktadır, doğurganlıkta yaşam kalitesinin çok önemli bir parçasıdır.