Sosyal fobisi olanlar toplumdan kaçıyor

Sosyal fobinin ve yarattığı korku hissinin konuşma veya sunum yapamamaktan, toplu ortamlarda yemek yiyememeye veya toplu taşım araçlarını kullanamamaya kadar pek çok soruna neden olabileceğini söyleyen Psikiyatrist Prof. Dr. Özgür Öztürk, sosyal fobiyi anlattı.

KİŞİLER KENDİNİ İZOLE ETMEYE GİDEBİLİR

Renk yelpazesinin kırmızıdan mora doğru gitmesi gibi, çekingenlik, utangaçlık ve sosyal fobi de benzer bir çizgide yer alır ancak sosyal fobiyi diğerlerinden farklı kılan şey, belirtilerinin şiddeti, sürekliliği, kişiye verdiği rahatsızlık ve kaybettirdikleridir. Sosyal fobisi olanlar, insanlarla iç içe bir performans sergilemeleri gerektiren herhangi bir durum karşısında aşırı bir korku hissi yaşarlar. Bu korku bazen o kadar yoğun olabilir ki, kişi bu korkuyu yaşamamak için her türlü sosyal ilişkiden veya insanların önünde yapması gereken faaliyetlerden kaçmaya, kendini tamamen izole etmeye gidebilir.

GENETİK YATKINLIK VARDIR

Sosyal fobi, belirli bir genetik yatkınlıkla ortaya çıkar, sosyal fobisi olan kişilerin birinci derece akrabalarında da sıklıkla utangaçlık ve çekingenlik gibi kişilik özellikleri gözlenir. Bu genetik yatkınlığın üzerine yetiştirilme sırasında eleştirel aile ve baskıcı öğretmen tavırları, engelleyici sosyal yapılar ve utandırarak cezalandırma gibi yaklaşımlar da eklenirse, ergenlik döneminden itibaren sosyal fobik davranış biçimi bir kalıp gibi oturmaya başlar. Sadece belli durumlarda orta çıkarsa, örneğin bu korku sadece işyerinde sunum yaparken ya da bir flört teklifi yaparken gözleniyorsa spesifik sosyal fobi, hayatın performans gerektiren tüm alanlarında ortaya çıkıyorsa genelleşmiş sosyal fobi olarak adlandırılır.

KİŞİLER GENELLİKLE HEP OLUMSUZ MESAJLARI ALIRLAR

Sosyal fobi psikolojisinde, kişinin, başkaları tarafından nasıl değerlendirildiğine aşırı önem vermesi büyük yer tutar. Beklentileri karşılayamama ya da yanlış bir şey yapmak sosyal fobik kişi için çok rahatsız edicidir. Bu kişiler, aslında, çok donanımlı, çok yakışıklı veya güzel, çok üstün niteliklere sahip olsalar da, gerçekle değil, kendileri ile ilgili başkalarının algısıyla daha fazla ilgilenirler. Bu nedenle iletişim içerisinde oldukları kişilerin en ufak mimiklerinden veya sözlerinden olumsuz anlamlar çıkartmaya ve olumlu mesajları değil olumsuz mesajları almaya meyilli olurlar.

KARŞI CİNSLE İLİŞKİ KURAMAZLAR

Sosyal fobi, özel hayatı da belirgin derecede etkiler, karşı cins ile ilişki kurmak, beraber bir şey yapmayı teklif etmek veya bu aşamaları geçse de, beraber bir faaliyet yaparken bir yanlış yapmak korkusundan dolayı, yalnız kalanlar çok olur. Bu kişiler, yeni insanlarla tanışmak, teklif etmek veya teklifi kabul etmek konusunda ileri derecede zorlanırlar. Bu durum için de yapılması gereken, utanma hissini azaltacak yöntemleri uygulayarak, tanışma kaygısını aşmaktır. Ancak tanışma aşaması geçildikten sonra da sorun tam olarak bitmez, bu noktadan sonra nereye gidilecek, ne yapılacak stresi ortaya çıkar. Tüm bu süreçlerde amaç sosyal fobisi olan kişinin, uzun süren suskunluk dönemlerinde hissettiği yetersizlik duygusunu azaltmaya yardımcı olacak etkinliklerde bulunulmasıdır. Bu tür durumlarda hastalara önerilen bir yol da önceden bir plan oluşturmak ve kaygı yaratan bir durumda, konuşmanın içeriğini değiştirecek birkaç farklı konuyu açmaktır. Bunun için ufak tefek birkaç okuma yapmak, daha önceden bazı dergilerin son sayılarını karıştırmak çoğu zaman yeterli olur.

İnternet üzerinden arkadaşlık siteleri, sosyal fobik kişiler için iyi bir seçenek olabilir. Bu tür sanal tanışma ortamları, kişinin ani bir kaygı halinde yaşadığı veya yaşadığını sandığı yüz kızarması, el titremesi, terleme, ses titremesi gibi kendince ‘başarısızlık’ emaresi olarak gördüğü bazı şeylerin görülmemesini sağladığı için rahatlatıcıdır. Herhangi bir soru karşısında cevap vermek için birkaç dakika zamanınızın olması da hata yapma kaygısını azaltır, bir süre sonra belirli bir eşik aşıldıktan sonra gerçek buluşma gerçekleştiğinde o kadar büyük bir kaygı yaşanmaz.

Sosyal fobi, tedavi edilebilen bir hastalıktır ve adı üzerinde sosyal hayatı son derece olumsuz yönde etkileme potansiyeline sahiptir, mutlaka tedavi edilmesi gerekir.

Prof. Dr. Özgür Öztürk