Polikistik over sendromu nedir? Polikistik over nasıl anlaşılır?

Polikistik over sendromu (PKOS) her 100 kadından 10-15’ini etkileyen ve genellikle 30 yaş üstü kadınlarda görülen hormonal bir rahatsızlık olarak tanımlanıyor. PKOS, genetik yatkınlık zemininde gelişir. Anne veya kız kardeşte polikistik over sendromu olması, polikistik over sendromu gelişme riskini yüzde 30-50 oranında artırır. İşte, risk faktörleri arasında uzun süreli adet düzensizlikleri endometrium kanseri bulunan polikistik over sendromu ile ilgili bilinmesi gerekenler.

POLİKİSTİK OVER SENDROMU NEDİR?

Stein-Leventhal sendromu ya da yaygın olarak bilinen adı ile polikstik over sendromu (PKOS), en sık 30 yaş altı kadınlarda görülen ve yumurtalıklarda kalın bir yumurtalık dokusu içinde iyi huylu birçok kist ile karakterize bir hastalıktır.

Bu olgularda kronik anovülasyon yani yumurtlama olmaması söz konusudur. PKOS beyinde hipofiz bezinden salgılanan LH ve FSH hormonlarının anormal şekilde üretilmesinden kaynaklanır. Bu dengesizlik neticesinde her ay düzenli olarak yumurtalıklarda yumurtlama olmaz. Bunun sonucunda da yumurtalıklardan erkeklik hormonu(testesteron) üretimi artar. Diğer pek çok hormonal hastalık gibi PKOS'nun da nedeni tam olarak bilinmemektedir.
Günümüzde kabul edilen PKOS ortaya çıkış mekanizması kabaca şu şekildedir. LH'daki artış yumurtalıklarda erkeklik hormonu yapımını arttırır. Salgılanan bu erkeklik hormonları yağ dokusunda östrojene dönüşmekte, ve bu östrojen dönüşte LH üretimini arttırmakta ve bir kısır döngü ortaya çıkmaktadır. Bu kısır döngü kilo kaybı veya yumurtalıkların baskılanması gibi etkenlerle kırılabilir. Yine kilo fazlalığına bağlı olarak vücudumuzda şeker metabolizmasını düzenleyen hormon olan insülüne karşı bir direnç ortaya çıkmakta ve neticede hormonal denge bozularak yine bu kısır döngü elde edilebilmektedir. Polikistik over hastalığı üreme çağındaki kadınların %3 ile 5'ini etkileyen yaygın bir tablodur. İlk kez 1935 yılında tanımlanan bu sendromun günümüzde hala daha nedeni tam anlamı ile bilinenemekte ve bu nedenle tedavisi konusunda da bir fikir birliği sağlanamamaktadır.

POLİKİSTİK OVER NASIL ANLAŞILIR?

Hastalık genelde adet düzensizliği, sivilce, yağlı cilt, tüylenmede artış, infertilite (kısırlık), ve kilo artışı gibi belirtiler verir. Polikistik over sendromu ilk kez ergenlik döneminde adet kanamalarının başlaması ile tanınır. Bu dönemde adet düzensizlikleri en önemli uyarandır ve neredeyse hastaların %75'inde görülür.

En sık rastlanılan düzensizlik seyrek adet görme şeklindedir. Zaman zaman amenore yani hiç adet görmeme olabilir. Gecikmeyi takiben görülen kanama genelde fazla miktarda ve uzun süreli olur. Bu düzensizlik yumurtlamada bir bozukluğun işaretçisidir. Yeni adet görmeye başlayan genç kızlarda PKOS olmasa bile bu tür bozukluklar ilk 2 yıl boyunca normalde de görülebilir. Adet düzensizliği nedeni ile hekim kontrolü dışında doğum kontrol hapı gibi düzenleyici ilaçların kullanılması PKOS tanısını geciktirebilir.

Androjen adı verilen hormonlar testosteron gibi steroid hormonlardır ve erkeklerde yüksek miktarlarda bulunurken kadınlarda çok daha düşük miktarlarda salgılanırlar. PKOS hastalarında androjen hormonları olması gerekenden daha fazla miktarlarda bulunur ve bu nedenle erkek tipi tüylenme, sivilce ve hatta erkek tipi saç dükülmesi ortaya çıkabilir. PKO sendromunda yumurtlama bozukluklarının olması ve adet düzensizliğinin görülmesi nedeni ile kısırlığın bir problem olarak ortaya çıkması şaşırtıcı değildir. Kısırlık PKOS vakalarında %100 bir bulgu değildir. Hatta bazı hastalar PKOS bulgularına rağmen düzenli yumurtlayabilirler ve çok kolay gebe kalabilirler. Ancak yine de PKOS gebelikte gecikmelere ve kısırlığa yol açan önemli bir etkendir. PKOS hastaları genelde gebe kalmak için tedaviye gereksinim duyarlar. PKOS hastalarının yaklaşık %40'ında şişmanlık problemi vardır. Şişmanlık bazı hastalarda tek başına diğer belirtileri başlatabilir. Bu tür vakalarda kilo kaybı sağlandığında sorunlar tamamen ortadan kalkabilir.

NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Kozmetik yakınmalar yaşam kalitesini ciddi oranda düşürür. Duygudurum bozuklukları, depresyon ve endişe bozuklukları baş gösterir.
Bir grup hastada tedavisiz çocuk sahibi olmak mümkün olmaz. Buna karşılık tedavi ile gebelik ve canlı doğum oranları yüksektir.
Sendromda görülen erkek tipi hormon fazlalığı, yumurtlama bozukluğu ve insülin direnci nedeniyle gizli şeker (prediyabet), şeker hastalığı (tip 2 diyabet), gebelik şekeri (gestasyonel diyabet), obezite, kolesterol bozuklukları ve metabolik sendrom artmış oranda görülür.
PKOS’lu hastalar ileride kalp ve damar hastalıkları gelişimini artıran birçok risk faktörünü genç yaşlarda taşır ancak kalp ve damar hastalıklarının sağlıklı kadınlara göre daha erken ya da daha sık görüldüğüne dair net kanıt henüz yoktur.