Pankreas kanseri nedir? Pankreas kanseri hakkında bilinmesi gerekenler

Pankreas, karnın üst ve en arka bölümünde yerleşmiş, yaklaşık 15 cm uzunluğunda olan, ön yüzü mide, onikiparmak bağırsağı (duodenum) ve kalın bağırsakla (kolon) kapatılan bir organdır. Pankreasın vücutta birçok önemli fonksiyonu olmasına rağmen 2 ana görevi gıdaların sindiriminde ve kan şekerinin düzenlenmesinde rol almasıdır.

a)Pankreasın gıdaların sindiriminden sorumlu olan salgıları üreterek salgılamasına ekzokrin fonksiyonu denir.

b)Kan şekerinin dengelenmesiyle sonuçlanan hormon  salınımı  ise endokrin fonksiyonu olarak adlandırılır.

Pankreas kanserleri köken aldıkları yere göre ekzokrin tümörler ya da endokrin tümörler olarak adlandırılırlar. Ekzokrin tümörler pankreas kanserlerinin büyük bölümünü oluşturur ve bunlar içerisinde de en sık görülen adenokanser olarak adlandırılan tipidir. Endokrin tümörler ise hormon salgılanan bölgeden kaynaklanan ve daha nadir görülen tümörleridir. Pankreas kanserleri genellikle sinsi başlayan ve kötü seyirli tümörlerdir. İlk teşhis edildiklerinde farklı aşamalarda olabilirler, bunlar;

Ameliyatla çıkarılabilir tümör:  Cerrahi müdahale ile çıkarılmaya uygun olan tümörlerdir ve uzun süreli yaşam beklentisinin olabileceği tek evredir.

Bölgesel olarak yayılmış tümör: Tümör bölgesel olarak komşu damarlara ve dokulara yayılmıştır ve cerrahi olarak tümörü temizlemek olanaksızdır, eğer kanser her hangi bir tıkanmaya neden oluyorsa bu tıkanıklığı giderecek şekilde mevcut durumun daha da kötüleşmesini engelleyecek müdahaleler yapılabilir.

Uzak organlara yayılmış tümör: Pankreas kanserinin karın içindeki diğer organlara, akciğerlere, beyine, kemiklere yayılımı sonucu oluşan tipidir. Eğer herhangi bir tıkanıklık yok ise cerrahi müdahale yapılmaz.

6 SORUDA PANKREAS KANSERİ

Pankreas kanserinde hastalığın sessiz ve derinden seyretmesi, erken dönemde belirti vermemesi, belirtiler ortaya çıktığında da sorunun oldukça ileri aşamalara gelmiş olması ise erken teşhisi zorlaştırıyor. Pankreas kanserine ilişkin sık sorulan bazı sorular ve yanıtları şunlar:

Genetik olabilir mi?

Bazı kanserlerde genetik faktör önemli. Mesela meme kanserine yakalanmış bir anne, teyze ya da anneanneniz varsa sizin de riskiniz artıyor. Aynı durum kalın bağırsak ve prostat kanserleri içinde söz konusu olabiliyor ama pankreas kanserinin genetik mirasla ilişkili olduğunu gösteren net bir bilgi yok. Çok çok nadir olarak “pankreas kanserinin yoğun görüldüğü bazı aileler” var ama bu çok istisnai bir durum. şimdilik genetik mirasın önemli bir unsur olmadığını söylemek mümkün.

Yeme içme ilişkisi var mı?

Bu konuda da net bir bilgiye sahip değiliz. Doğrudan pankreas kanseri nedeni olabilecek belirli bir yiyecek bilinmiyor. Bununla birlikte yiyeceklere karışan hormonlar, antibiyotikler, deterjan katkıları, böcek öldürücü kimyasallar ve daha pek çok kanserojen kimyasalın bu işte katkısının olması mümkün.
Kolalı içeceklerle ilişkili olabileceğini gösteren bulgular var. Prensip olarak doğal, dengeli ve sağlıklı beslenmek bol bol sebze ve meyve yemek pankreas kanserinden korunmamada da önemli. Ben, özelikle tekrar tekrar kullanılan kızartmalık yağların -ve içindeki trans yağ asitlerinin diğer yanmış-, kömürleşmiş kanserojenlerin- boyalı sentetik katkıların, muhtemelen tatlandırıcıların, fast food yiyeceklerde bulunabilecek bazı zararlı maddelerin, yine bazı yiyeceklere karışabilen nitrozamin benzeri kanserojenlerin önemli oldukları kanaatindeyim.

Alkol konusunda dikkatli olmak lazım. Sigaraya gelince... Çok ama çok etkili bir risk faktörü olduğu belirtiliyor.

Hangi işaretler önemli?

Hastalığın erken işaretleri ne yazık ki yok! Mide bölgesi ve civarında yerleşmiş sürekli ağrılar, gastrit, ülser, reflü gibi nedenlere bağlanarak geçiştirilir ki bu yanlış bir davranıştır. Ağrıların yemeklerler geçmemesi ya da artması önemli. İştahsızlık, bulantı, kusma, kilo kaybı, karında yaygın ağrılar, bele vuran şiddetli kramplar, özellikle ağrıların öne eğilince azalması ve zaman zaman kuşak tarzında tüm karna bele yayılması çok önemli belirtiler.
İleri dönemlerde sarılık ortaya çıkabiliyor.

Erken teşhis için ne yapmalı?

Kan analizleriyle erken tanı koymak mümkün değil. Pankreas kanseriyle ilişkili bir tümör işareti var (Ca 19-9) ama güvenilirliği sınırlı. Bu işaret teşhisten çok tedavinin değerlendirilmesinde önem taşıyor.
Ekonomik imkânı olanlara zaman zaman uygulanabilirse de tanı değerinin güvenli olmadığı kesindir. Tekrar belirtelim, bu test pankreas kanseri dışında pek çok durumda, mesela mide ve safra kesesi hatalıklarında, pankreasın kanserle ilişkili olmayan sorunlarında da pozitifleşebiliyor.

Görüntüleme testleri işe yarıyor mu?

Yıllık rutin taramalarda şansımız varsa dikkatli bir ultrason incelemesi bile pankreasımızdaki kuşkulu bir lezyonu gösterebiliyor. Tabii ki ultrasona bakarak tanı koymak doğru değil. Ama yine de yıllık sağlık taramalarında -en azından yılda bir kez karın içi organların ultrasonografik olarak gözden geçirmenin önemli olduğu kanaatindeyim- pankreası dikkatle incelemekte fayda var.
Kuşkulu durumlarda başta MRI olmak üzere diğer görüntüleme yöntemlerinden de faydalanmak lazım. Dikkat edilmesi gereken nokta kist, psödokist, nodülasyon gibi oluşumları kanserle karıştırmamak ama pankreasta saptanan her kitleyi kanser olmadığından emin oluncaya kadar tetkik etmektir.

Korunmak mümkün mü?

Pankreas kanserini önlemek için doğrudan etkili bir besin desteği ya da ilaç yok. Sağlıklı yaşamın genel kurallarına dikkat etmek özellikle kanserojenlerle kirlenmiş yiyecek içeceklerden uzak durmak çok önemli.
Uyku, istirahat, daha az stresli bir hayat, daha huzurlu bir yaşam şekli her kanserde olduğu gibi pankreas kanserinden korunmada da faydalı olmalı.

Bazı antioksidanların özellikle domatesteki likopenin yeşil çaydaki karışımların korunmaya destek olabileceğini gösteren çalışmalar var. Dr. Sualp Tansan, “Kolalı içecekler ve sigaradan uzak durmak en etkili korunmadır” diyor.