Otozom Ve Gonozom Nedir? Otozom Ve Gonozom Sayısı Nasıl Bulunur
Güncelleme Tarihi:
Genozom ve otozom terimleri biyolojinin en önemli terimleri arasında yer alır. Otozom kromozomlar, cinsiyeti belirleme özelliğine sahip değildir. Gonozom ise, cinsiyetlerin belirlenmesinde önemli bir etkisi olan kromozomlara verilen isimdir. Bu iki terim, biyolojide önemli bir yere sahiptir. Otozom ve gonozom nedir? İşte, merak edilen tüm detaylar.
Gen ismi verilen yapılar, kromozomlarda yer alır. Bu teori, ilk defa, 20. yüzyılda Walter S. Sutton tarafından hipotez şeklinde ortaya atılmıştır. Sonrasında ise, elde edilen yeni kanıtlar sayesinde günümüzde Kromozom Teorisi olarak ifade edilmeye başladı.
Otozom ve Gonozom Nedir?
Kromozomlar incelendiği zaman diploit kromozomlara sahip olan canlılarda 2 farklı kromozom bulunur. Canlılarda bulunan tüm kalıtsal karakterler dölden döle bu kromozomlar aracılığı ile aktarılır. Canlıların vücudunda iki çeşit kromozom yer alır. Bunlardan ilki, vücut kromozomları diğeri ise, eşey yani diğer adı ile cinsiyet kromozomlarıdır. Vücut kromozomları, otozom ismi ile bilinirken, eşey kromozomları ise, gonozom olarak tanımlanır. Otozom kromozomlar vücut ile ilgili özelliklerin belirlenmesi açısından önemli bir rol oynar. Canlıların vücutlarında 2n-2 adet otozom kromozom bulunur. Vücut kromozomları ile canlıların saç rengi, göz rengi gibi çeşitli vücut özellikleri belirlenir. İnsanlarda ise, toplam 44 adet otozom kromozom bulunur.
Gonozom kromozomlar ise, canlıların cinsiyetinin belirlenmesinde çok önemli bir rol oynayan hücrelerdir. Bu duruma ise, şu şekilde örnek verilebilir. Bir canlıda xy kromozomu bulunuyorsa o canlının cinsiyetinin erkek olduğu söylenir. Bu canlıda eğer xx kromozomu bulunuyorsa da o canlının dişi olduğu söylenir.
Bir canlının yy kromozomuna sahip olması gibi bir durum söz konusu olamaz. Bu gibi bir durum ortaya çıksa bile canlı yaşayamaz ve ölür. Kromozomlar, DNA‘dan yapılır ve genler ya da kalıtım birimlerini de içerir. Bakteriler gibi bazı organizmalarda kromozomlar dairesel bir biçime sahiptir. Aynı zamanda, insanlar da dahil olmak üzere hücrelerinde çekirdek bulunan çoğu organizmada kromozomlar düz ya da doğrusal bir şekle sahiptir.
Otozom ve Gonozom Sayısı Nasıl Bulunur?
Canlılarda 2n kromozomu bulunan hücrelerin iki tanesi gonozom kromozom özelliğini taşır. Bu gonozomlara cinsiyet ya da eşey kromozomlar ismi de verilir. Dişi bir insanda 2n=46 kromozom vardır. Bu kromozomları, 2n=44+xx şeklinde de göstermek mümkündür. Buradaki xx cinsiyet belirleyen kromozomlar arasında yer alır. Erkeklerde ise, bu kromozom sayısı 2n=44+xy şeklinde gösterilir. Burada bulunan xy de gonozom kromozomlardır.
Genellikle bu iki hücre için önemli olan genler çok farklı yerlerde görev yapar. Otozomlar, cinsiyet belirleme ile herhangi bir ilgisi olmayan bir şey için gen içeren numaralandırılmış kromozomlara denir. İnsanlarda 1’den 22’ye kadar numaralandırılmış olan 22 çift yani toplamda 44 otozom bulunur. Bu sayılar, otozomun boyutunu göstermeye yardımcı olur. Örneğin, 1. kromozom en uzun kromozomdur ve 22. kromozom en kısa olan kromozomdur. Her bir otozomda bulunan gen sayısı, 200 ile 2000 arasında da değişir.
Gonozom hücreler daha çok eşey hücreleri için çok önemli bir gen birimi olur. Otozomlar ise, daha çok vücut hücreleri için çok önemli olan bir gen birimi yer alır. Bu gen yapıları, hücre içinde gerçekleşen işlemler sırasında farklı yöntemlerde ve hızlarda ürerler. Genozom hücreler ise, 23 kromozom bulunmalıdır. Çünkü bu hücrelerin mayoz bölünme geçirdiği bilinir. Diğer otozom hücreler ise, daha çok mitoz bölünme geçirdiklerinden dolayı gen yapılarının hücre yapısının bozulmaması için çok fazla değişmemesi gerekir. Bu nedenle hücrelerde bulunan kromozom sayısı, 46 kromozom olarak da bilinir.