Ortodontik tedavide zamanlama

Bebek doğduktan sonra ilk dişler ortalama olarak 6-9 aylıkkken ağızda görülmeye başlar. Süt dişlerinin sürmesi yaklaşık olarak 2,5 - 3 yaşlarında tamamlanır. İlk süt dişi ağızda görülmeye başladığından itibaren, dişler ebeveynler tarafından fırçalanmalı, bu mümkün olmasa bile çocuğun eline fırça verilerek alışması sağlanmalıdır. Süt dişleri nasıl olsa düşecek, yerine yenileri gelecek diye düşünmek ve bu dönemdeki ağız sağlığını önemsememek, ileride büyük ortodontik problemlere yol açabilir.

KORUYUCU ORTODONTİK YAKLAŞIM

Çocuk 3-10 yaşları arasında mutlaka pedodonti uzmanına  (çocuk diş hekimi) götürülmeli ve ağız sağlığı kontrolden geçirilmelidir. Süt dişlerinde çürük varsa dolgu yapılmalı, çürüğe eğilim varsa yerel flor uygulaması ile dişler koruma altına alınmalıdır. Süt dişlerinin sağlığının bu denli iyi korunmak zorunda olmasının nedeni, alttan gelecek daimi dişlere rehberlik ediyor olmalarından kaynaklanır. Çürük bir süt dişi enfeksiyon kaynağı olması nedeniyle, alttan gelecek daimi dişin düzgün sürmesini etkileyebilir. Süt dişlerinin çürük veya çarpma-travma nedeniyle erken kaybedildiği veya çekildiği durumlarda, ağızda oluşan boşluk sabit kalmayacağı gibi, boşluğun önündeki ve arkasındaki dişler bu boşluğa kayabilir veya üstteki süt dişi alttaki çekim boşluğuna uzayabilir. Bunun sonucunda gayet güzel olan çeneler ve dişler arası ilişki bozulduğu gibi, ileride alttan gelecek olan daimi dişin sürmesi engellenir. Bu durum genetik değildir ve ‘kazanılmış ortodontik bozukluk’ olarak nitelendirilir. Süt dişlerinin erken kaybında, koruyucu ortodontik yaklaşımla mutlaka sabit yer tutucu yapılmalı ve ağız içi denge ve alltan gelecek daimi dişin yeri korunmalıdır. Aksi takdirde çocuk ileride uzun süreli ortodontik tedavi adayı olacaktır.

HAREKETLİ AYGITLARLA ORTODONTİK TEDAVİ

Çocuk 6-7 yaşına geldiğinde alt ve üst kesici süt dişler sallanıp düşmeye, yerine daimi kesici dişler çıkmaya başlar. Bu duruma ek olarak diş dizisinin en arkasından daimi 1. azı dişleri sürmeye başlar. Bu döneme ‘karışık dişlenme dönemi’ denir ve bu dönemde ortodonti uzmanının çocuğu görmesi, sorun yoksa bile 6 aylık kontrollere çağırması gereklidir.  Karışık dişlenme döneminde;

-üst çenede darlık

-üst dişlerin ileri itimi (dişleklik)

-1 veya daha fazla dişin diğerlerine göre geride durması (çapraz veya ters) kapanış)

-parmak emme, dudak emme gibi kötü alışkanlıklar

-parmak emmeye bağlı ön dişlerin temas etmemesi (ön açık kapanış)

-üst çenenin alt çeneye göre geride veya ileride olması gibi durumlar, hareketli yani takıp çıkarılan apareylerle ortodontik tedaviye başlamayı gerektirebilir. Bu tip tedaviler ortalama 1-1,5 yıl sürer aylık kontrolleri vardır ve yine sonrasında 6 aylık takip gerektirir.

Karışık dişlenme döneminde çenelerde darlık olmamasına rağmen diş boyutları çenelerle uyumsuzluk gösterebilir ve şiddetli çapraşıklık görülebilir. Bu durumda daimi dişlerin sürmesine yön vermek veya olanak sağlamak amacıyla ortodonti uzmanı bazı süt ve daimi dişlerin belli bir sırayla çekimini önerebilir. Bu yaklaşıma ‘seri çekim’ tedavisi denir ve ileride yapılacak ortodontik tedavinin süresini kısaltarak yapılacak işlemleri kolaylaştırır.

SABİT AYGITLARLA ORTODONTİK TEDAVİ

Süt dişlerinin tamamen düşüp, daimi dişlerin ağızda tamamlanması yaklaşık olarak 12-13 yaşında gerçekleşir. Fakat bu süreç kimi hastada 10 yaşında tamamlanırken kimi hastada 15 yaşı bulabilmektedir. Bu yüzden kesin bir yaş sınırı koymak doğru olmayabilir. Daimi dişler tamamlandıktan sonra bozuk olan diş dizisi, dişlere braket uygulaması ile düzeltilebilir.  Dişler ve dişi saran diş eti-kemik dokuları sağlıklı olduğu sürece sabit ortodontik tedavinin yaşı yoktur ve her yaşta yapılabilir. Bunun yanı sıra çeneler arası uyumun bozulduğu durumlarda, bu uyumu yakalamak için ortopedik yaklaşımlarla ortodontik tedavi yapılması gerekebilir. Bu tip tedaviler ise büyümenin en aktif olduğu ergenlik döneminde yapılırsa başarılı olabilmektedir. Bu dönemi yakalamak ve kaçırmamak için 6 aylık düzenli ortodontik kontrollere gidilmesi yeterlidir. Sabit aygıtlarla ortodontik tedaviler ortalama 2 yıl sürmektedir, aylık kontrolleri vardır.

SABİT ORTODONTİK TEDAVİ VE CERRAHİ YAKLAŞIM (ORTOGNATİK CERRAHİ)

Bazı bireylerde çeneler arasındaki uyumsuzluk ve kapanış bozukluğu ergenlik dönemindeki ortopedik yaklaşımlarla düzeltilemeyecek kadar şiddetli olabilir. Bu tip durumlar genellikle genetik özellik taşır ve sabit ortodontik tedavi ile birlikte, çenelere cerrahi müdahale gerektirebilir.  Bunun kararı ortodonti uzmanının hem klinik hem radyografik incelemeleri sonucunda verilir. Çenelerin cerrahi ile düzeltilebilmesi için hastanın büyümesinin bitmesini (ortalama 18 yaş) beklemek gereklidir. Ortodonti uzmanı, cerrahi planlamaya yönelik ortodontik tedaviyi yapar ve konusunda uzmanlaşmış plastik cerrahlarla birlikte ameliyat gerçekleştirilir.  Bu tip tedaviler 2-3 yıl sürer ve yine aylık kontroller gerektirir. 

Birçok hastada ortodontik tedaviye başlamadan önce tüm daimi dişlerin sürmesini beklemek (20 yaş dişleri hariç) en iyi seçenek gibi görünebilir. Alt ve üst çeneler arası ilişkinin normal olduğu ve çeneler ile yüz ilişkisinin ideal büyüme seyri gösterdiği hastalarda daimi dişlerin sürmesini beklemek genellikle doğru olacaktır. Çeneler arası ilişkinin doğru olmadığı ve çene-yüz oranlarının normalden saptığı hastalarda ise ortodonti uzmanının gerekli klinik ve radyografik incelemelerden sonra tedaviye ergenlik öncesinde, ergenlikte veya hastanın büyüme evresi bittikten sonra mı başlanacağı konusunda karar vermesi gerekir. Kişisel özelliklerin farklılığından dolayı her bireyde ortodontik tedaviye başlama yaşı farklı olabilir. Bu nedenle en geç 6 yaşından itibaren düzenli olarak ortodonti uzmanına gidilmesi gerekmektedir. 

doktorsitesi.com 'a Katkılarından dolayı teşekkür ederiz.